Tarixin göy qübbəsini işıqlandıranlar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
152 Yolda, Sardiniyadan bir qədər aralı Maqon Barkid öldü. Karfagen şurasının elçiləri Hannibalın yanına gəlib onu vətənə qayıtmağa tələsdirdi. Afrikaya dönmək əmri Hannibalı çox məyus etdi. Tarixçi Livi onun bu sözlərini gətirir: “Artıq incikliklə deyil, çoxdan məni İtaliyanı tərk etməyə məcbur edənlər indi açıqca geri çağırırlar. Kömək və pul verməməklə Hannibala Karfagen şurası pis yanaşmaqla və paxıllıqla qalib gəldilər, nəinki dəfələrlə uduzmuş və qaçmağa məcbur olmuş Roma xalqı ona qalib gəldi və bu biabırçı geri dönməyə Publi Stsipion deyil, daha çox Qannon sevinəcək və lovğalanacaqdır, məhz o, başqa imkanı olmadığından bizim evimizi Karfagenin xarabalıqları altında dəfn etdi”. O, indi özünü də məzəmmət edirdi ki, Kanndan sonra birbaşa Roma üzərinə getmədi. Hannibal bu fikirlərlə İtaliyanı tərk etdi. Karfagen elçiləri Romada senatın qarşısında dayandı. Onlar öz çıxışında faktların əksinə olaraq sübut etməyə çalışırdılar ki, Puniya hakimiyyəti müharibəni başlamaqda günahkar deyildir, təkcə Hannibal hər şeydə günahkardır. Məhz o, əmr olmadan İber çayını keçmiş və Alp dağlarını aşmışdı. Lakin bu sözlərin yalan və saxta olduğunu gizlətmək mümkün deyildi, çünki senata Karfagen şurasında o vaxtlar Barkid tərəfdarlarının hakim olduğu məlum idi. Bu elçilərin I Puniya müharibəsindən sonra bağlanılan müqaviləni bilmişdilər və bu diplomatiyanın uğursuzluğu idi. Ona görə də senatorlardan biri, elçiləri İtaliyadan qovmağı, onları mühafizə altında gəmilərə oturtmağı və Stsipiona müharibəni dayandırmamağı yazmağı təklif etdi. Stsipion sülh bağlamaq istəyirdi. O, karfagenliləri məcbur etdi ki, Maqon ordusunu Liquriyadan çıxarsın, muzdlu əsgərlər yığmasınlar, 30-dan artıq hərbi gəmiyə malik olmasınlar, başqalarının işinə qarışmasınlar, romalılara hərbi əsgərləri və fərariləri qaytarsınlar və 1600 talant məbləğində təzminat versinlər. Karfagen hökuməti bu şərtləri qəbul etdi və onun nümayəndələri Romaya yollandı ki, konsulların andını qəbul etsinlər, Roma səfirləri isə eyni məqsədlə Karfagenə gəldilər. Sonralar müqavilə pozulanda, Roma hökuməti elçilərə İtaliyanı tərk etməyi əmr etdi. Maqonun və Hannibalın ölkədən getməsini eşidəndə, senat sülh müqaviləsini təsdiq etdi, lakin sülh və müqavilə pozuldu. Və bu vaxt romalılar 153 Stsipionun düşərgəsinə gəldi. Puniya nümayəndələri isə Karfagenə qayıtdı. Roma sərkərdələri karfagenlilərin öz çıxışlarını unudub, nəyə ümid edərək andlarını və müqaviləni pozmalarını təəccüblə qarşıladılar. Hannibala ümid olduqca şübhəli idi, çünki tam məhv olmaqdan güclə canını qurtarıb İtaliyadan getmişdi. Ona görə də karfagenlilərə səfirlər deyirdilər ki, bir də bədbəxtliyə düçar olsanız, hansı allahlardan kömək umacaqsınız, hansı sözlərlə öz bədbəxtliyinizə güzəşt edilməsini yalvaracaqsınız? Öz xəyanətkarlığınız və ağılsızlığınız ilə siz allahlara və insanlara olan bütün ümidlərinizi itirdiniz. Karfagen şurasının üzvlərinin əksəriyyəti romalılarla razılaşmanın əleyhinə çıxdı. Onlar Stsipionun sülh şərtlərini Karfagen üçün tam qəbul edilməz olduğunu irəli sürürdülər. Bu vaxt Hannibal vətənə doğru üzməyini başa çatdırırdı. Stsipion özünü elə göstərdi ki, Hannibaldan qorxur və qaçmağa üz tutur, Karfagen sərkərdəsi onu təqib etməyə başladı və şəhərlərdən öz qarnizonlarını çıxardı. Sonra Hannibal Stsipionun yanına elçi sifətində gəldi. O, təklif etdi ki, Afrikadan kənarda olan bütün Karfagen əmlakları Romaya verilsin. Stsipion isə yenə əlavə güzəştlər tələb edirdi. Sabahısı günü Zamada baş döyüş başlandı. Hannibal öz döyüşçülərinin qarşısında 80 fil qoymuşdu, fillərin arxasınca qonşu xalqlardan olan döyüşçülər, ikinci cərgədə isə karfagenlilər dayanmışdılar. Döyüş onunla başladı ki, romalılar qışqırıqları, truba və tütək səsləri ilə filləri qorxuzdular və fillər artıq neçənci dəfə öz qoşunlarına tərəf qaçmağa başladı. İlk toqquşmada romalılar düşməni sıxışdırdılar. Karfagenlilərin ikinci cərgəsi geri çəkilməyə başladı, öz köməkçi dəstələrini müdafiəsiz qoydu və hətta vəziyyət o yerə gəldi ki, onların öz aralarında toqquşma başladı. Bu döyüşdə 20 min karfagenli və onların müttəfiqləri həlak oldu, o sayda da əsir düşdü. Romalıların isə itkisi, yəqin ki, azaldılmış məlumatlara görə guya 1500 nəfərdən bir qədər çox idi. Hannibalın özü kiçik süvari dəstəsi ilə Xadrumetə qaçdı. 202-ci ildəki Zama döyüşündən sonra Karfagen hökuməti hadisənin əlverişli dönüşünə bir daha ümid edə bilməzdi. Hannibal özü də ümidini itirdi. Ona nail oldu ki, şura qalib düşməndən ciddi surətdə sülh xahiş etməyi qərara aldı. Stsipion 154 isə elçilərlə söhbət etmək istəmədi. Nəhayət, Karfagen elçiləri – 30-lar Şurası bütün tərkibdə gəldi. Roma ordusunun hərbi şurasının üzvləri müharibəni davam etdirmək və ya sülh bağlamağı həll etməli idilər, onlar Karfageni dağıtmaq qərarına meyl edirdilər. Stsipion başa düşürdü ki, qalibin dəfnə çələngini qapmaq üçün çoxlu acgöz və paxıl əllər uzanacaqdır. Fabi Afrikadakı ilk qələbələrdən sonra inadkarlıqla onu geri çağırmağı tələb edirdi və köhnə diktator deyirdi ki, bu boyda xoşbəxtliyi və uğuru allahlar bir adama vermir. Stsipion aşağıdakı sülh şərtlərini təklif etdi: karfagenlilər sərbəst qalacaqlar və öz qanunlarından istifadə etməklə yaşayacaqlar; 10 triyer istisna olmaqla onlar bütün döyüş gəmilərini romalılara verəcəklər; bütün öyrədilmiş filləri də onlara verəcək və yenilərini təlimləndirəcəklər; Roma xalqının razılığı olmadan karfagenlilər nə Afrikada, nə ondan kənarda müharibə aparmayacaqlar. Belə diqtə olunan sülhlə Karfagenin suveren hüquqları məhdudlaşırdı və dövlət ən vacib məsələdə - müharibə elan etmək və sülh bağlamaqda birbaşa Romanın asılılığına keçirdi. Bu da az idi. Böyük dövlət statusunu itirən Karfagen istənilən mümkün düşmənə qarşı mübarizədə bütünlüklə müdafiə olunmaq hüququndan da məhrum edilirdi. Qiston adlı birisi böyük kütlə içərisində belə sülhün qəbul edilən olmadığını bildirəndə, Hannibal onu bir əsgər kobudluğu ilə tribunadan düşürmüşdü. Nəhayət, senat Stsipiona özü müvafiq hesab etdiyi şərtlərlə qəti sülh bağlamaq tapşırığını verdi. 201-ci ilə Stsipionun düşərgəsində sülh müqaviləsi imzalar və möhürlərlə təsdiq edildi. Karfagenlilər Stsipiona 500 hərb gəmisini, həmçinin filləri, fərariləri, qaçan qulları və əsirləri verdi. Roma komandanı Karfagen yaxınlığında gəmiləri yandırmağı, latinli fərarilərin boynunu vurmağı, romalı fərariləri isə çarmıxa çəkməyi əmr etdi. Hamilkar Barkanın başladığı, onun kürəkəni Hasdrubalın və oğlu Hannibalın davam etdirdiyi II Puniya müharibəsi Roma silahının qələbəsi ilə başa çatdı. Saquntun mühasirəsi vaxtı müharibədən yayınmağa çağıran Qannonun siyasi proqnozları bütünlüklə özünü doğrultdu. Hannibal isə müharibəni başlamaqla hakimiyyət uğrunda mübarizəyə cumurdu. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|