Tarixin göy qübbəsini işıqlandıranlar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
158 də, bütün digər sərkərdələrdən də üstün hesab edərdim”. Bu söhbət Hannibalın ruhi genealogiyasını aydınlaşdırır: o, öz tərbiyəsinə, bütün əməllərinə, düşüncə tərzinə görə başdan ayağadək əsgər-işğalçı idi, o, yalnız muzdlu döyüşçülərə bel bağlamağı düşünürdü, bu döyüşçülər isə öz sərkərdələrinə və onun uğuruna inanırdı. Hannibal deyirdi ki, gənc vaxtı İspaniyanı işğal etmiş, ilk dəfə Alpı keçmiş (əlbəttə ki, Herakldan sonra ilk dəfə olaraq və yerli tayfalar nəzərə alınmasa), İtaliyada isə Karfagendən heç bir kömək almadan 400 şəhəri işğal etmişdi. Hannibal özündə sərkərdə ləyaqətini qiymətləndirirdi. O, öz qorxusu və risqi ilə müharibəni başlamış və aparmış, bu müharibənin bütün qələbə və məğlubiyyətləri də bölünmədən ona məxsusdur. Roma elçiləri öz qarşılarına qoyduğu məqsədə nail oldular – Antiox Hannibalın satqınlığından şübhələnirdi və ona açıq inamsızlıqla yanaşırdı. Hannibal öz başı üzərində yığılmış buludu dağıda bildi, o, çara öz andını xatırlatdı və bildirdi ki, Hannibal Romanın ən ardıcıl və barışmaz düşmənidir. Nə qədər ki, Antiox Roma ilə mübarizə aparır, o Hannibalın dəstəyinə və sədaqətinə bel bağlaya bilər. 192-ci ilin payızında Antiox Fessaliyaya qoşun çıxardı və əslində Hannibalın məsləhətini qulaq ardına vurdu. Elə 191-ci ilin aprelində o, vaxtilə (b.e.ə. 480-ci ildə) Sparta çarı Leonidin başçılıq etdiyi dəstənin igidliyinə şahid olmuş Fermopildə darmadağın edildi və öz ordusunun kiçik qalığı ilə Kiçik Asiyaya, Efesə qaçdı. Antiox Yunanıstandan gözlədiyi köməyi almamışdı. Çarın kölgədə saxladığı Hannibal döyüş əməliyyatlarında iştirak etməmişdi. Məğlubiyyətdən sonra Antiox ondan istifadə etməyi qərara aldı və tələsiklə yığılmış donanmanın komandanı təyin etdi. Ona tanış olmayan donanma başçılığı Hannibala bir uğur gətirmədi və romalıların müttəfiqi olan rodoslular tərəfindən məğlub edildi. Hannibal hücuma davam gətirməyib qaçdı və o vaxtdan (avqust 190-cı il) müharibədə fəal iştirak etmədi. III Antioxun darmadağın edilməsi Şərqi Aralıq dənizində şəraiti bütünlüklə dəyişdi. Bu məğlubiyyət Hannibal üçün də böyük həyat fəlakəti idi. Onun sonuncu ümidləri də dağıldı. Kiminləsə artıq ittifaq axtarmaq mümkün deyildi, Roma 159 üstünə getməyə sövq etməyə də heç kəs yox idi. Nifrətamiz düşmən Hannibalın qarşısında sərt qaya kimi dururdu, onu heç bir qüvvə dağıda bilməzdi. Ahıl yaşlı sərkərdəyə (onun bu vaxt yaşı 60-a yaxın idi) yəqin ki, özünə sığınacaq axtarmaqdan başqa heç nə qalmırdı. Lakin romalıların hökmranlıq etdiyi dünyada ona sakitlik və təhlükəsizlik şəraiti mümkün deyildi. Ancaq Hannibal da təslim olmaq istəmirdi. O, Krit adasına gəldi, lakin burada az qaldı. Sonra o, Vifiniyaya yollandı və çar Prusiyanın sarayına gəldi. Hannibal burada Perqamla aparılan müharibədə iştirak etdi. Dəniz döyüşündə o, Perqam gəmilərini qaçmağa məcbur etdi, onların göyərtələrinə ilanlarla dolu qablar atmışdı. Bu vaxt Prusiyanın yanına Roma elçisi gəldi və Hannibalı romalılara verməyi tələb etdi. Vifiniya çarı elan etdi ki, o, qonaqpərvərlik qanunlarını poza bilməz, lakin romalılar özləri çətinlik çəkmədən Hannibalı tuta bilərlər. Çar bununla Romaya xidmət göstərmək istəyirdi. Hannibal birdən evinin hər tərəfdən Vifiniya əsgərlərinin mühasirə aldığını gördü. O, xilas olmağa cəhd etdi. Onun binasının yeddi, o cümlədən gizli çıxış qapısı var idi. Lakin bütün qapılarda döyüşçülər dayanmışdı. Evə əsgərlərin nə vaxt hücum edəcəyini gözləməyib, Hannibal zəhər içdi. Bəzi versiyalara görə onu Vifiniya çarı zəhərləmişdi. Belə deyirlər ki, ölümündən əvvəl o, demişdi: “Əgər onlar qocanın ölümünü gözləməyə dözmürlərsə, qoy romalıları köhnə qayğılarından azad edək”. Hannibalı Bosforun Avropa sahilində, Libissada dəfn etdilər, daş sarkofaqın üstündə nəqş edilmişdi: “Hannibal burada dəfn edilmişdir”. Hannibalın son illərdəki sərgərdanlığı və faciəli sonu onun coşqun, macəralarla, parlaq qələbələr və acı məğlubiyyətlər və əsgər həyatının ümidsizliyi ilə dolu həyatının təbii yekunu idi. Məğlubiyyət nə qədər acı olsa da II Puniya müharibəsindən sonra Karfagen iqtisadi cəhətdən elə də tənəzzülə uğramadı. III Puniya müharibəsi ərəfəsində - m.ə. II əsrin 50-ci illərində Karfagendə 700 min adam yaşayırdı. Varlıların dəbdəbəli, yaşıllıq içərisində itib batan villaları ilə yanaşı, yoxsullar məhəllələri və “orta təbəqəyə” məxsus olanların yaşadıqları çox mənzilli və bir neçə - hətta altı mərtəbəyə qədər olan böyük evlər və dar, yarıqaranlıq küçələr, səs-küylü bazar və qədim məbədləri və akropolu olan 160 yüksəklik əcnəbiləri heyran edirdi. Lakin Romada bu dövlətə qarşı kin heç də azalmırdı. Trazimen gölü yanındakı döyüşdən Zama döyüşünə qədər Hannibala qarşı vuruşmuş Mark Portsi Katon Karfagenə qarşı barışmaz düşmənçilik partiyasına başçılıq edirdi. Katon Karfagenin qüdrətinin çox böyüməsindən qorxaraq onu yer üzündən silməyi tələb edirdi və fürsət düşən kimi Karfagenə yeni müharibə elan etməyi tələb etdi. Katon bu fikrə gəldi ki, əgər şəhər tutulmasa, romalılar əvvəlki bədbəxtliklərlə yenidən üzləşməli olacaqdır. O, deyirdi ki, nə qədər ki, Karfagen mövcuddur Roma özünü arxayın hiss edə və öz azadlığına görə qorxmaya bilməz. “Karfagenlilər artıq bizim düşmənimizdir, çünki kimsə istədiyi vaxt mənim əleyhimə müharibəni başlamaq iqtidarında olmaq üçün hazırlaşırsa, artıq mənim düşmənimdir, hətta, əgər silahını işə salmamışdırsa”. Katon senatdakı hər çıxışını bu sözlərlə bitirirdi: “Bundan başqa, mən düşünürəm ki, Karfagen dağıdılmalıdır”. Senatda nəhayət Katonun nöqteyi-nəzəri qalib gəldi. Senatın Karfagenə etdiyi və romalıları qənaətləndirməli kimi olan tələbi düşmənə yönəldilən siyasətin əsas formulu oldu. Əvvəlcə Utika – Şimali Afrikadakı ən qədim Tir koloniyası romalılara təslim oldu. 150-ci ilin hadisələrindən ilhamlanan Katon döyüş əməliyyatlarını başlamağı, Karfageni dağıtmağı və məhv etməyi daha təkidlə tələb edirdi. Senat qərar verdi ki, müqavilənin əksinə olaraq Karfagen donanma saxlamış, qoşunlarını sərhədlərindən kənara çıxarmış və silahını Romanın müttəfiqi olan numidiyalıların başçısı Massanasaya qarşı qaldırmışdır. Bütün bunlara görə Karfagenə müharibə elan edildi. Karfagenlilər bilmirdilər ki, senat Katonun israrına görə konsullara köhnə tapşırığını vermişdi – işi müharibə və Karfagenin məhv edilməsi istiqamətində aparmaq. Karfagenlilər bütünlüklə tərksilah edildilər. Onlara şəhərdən çıxmaq və 80 stadi aralıqda olmaqla digər onlara məxsus olan yerdə məskunlaşmaq tələb edildi. Şəhərin gerusiyaları - ağsaqqalları itaət hesabına amansız düşmənin mərhəmətini qazanmaq istəyirdi. Dənizdən aralanan karfagenlilər dəniz ticarəti ilə yaşadıqlarına görə qarşısı alınmaz məhvə məhkum edilirdilər. Adamlar dəhşətli bir şeyin baş verdiyini anladılar. Ümidsizlikdən həqiqətən dəlicəsinə orgiya başlandı. Şura şəhər divarlarından arxasında olan qoşunların komandanlığına bu yaxınlarda ölüm cəzasına məhkum Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|