Tarixin göy qübbəsini işıqlandıranlar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
131 romalılar belə dəhşət hissi keçirməsəydilər, bəlkə də belə tez birləşib vətənpərvərlik hissi ilə alovlanmazdılar. Bəlkə də Hannibalın real təhlükəsini romalılar görməsəydi, onlar orduya, hərb sənətinə belə ciddi fikir verməzdilər. Sonralar hərbi islahatlara əl atmazdılar, nəhayət, belə qüdrətli və əslində rəqibi olmayan böyük imperiya yaratmazdılar. Onlar zəiflikdən meydana gələn məğlubiyyətin acısını dadmışdılar və miladdan əvvəl V əsrdə qallar romalılara etdiyi ayıqlaşdırma təsirini, indi Hannibal daha qorxulu şəkildə təkrar etmişdi. Hannibalın romalıların başının üstünə asdığı Damokl qılıncı onları xülyalardan uzaqlaşdırdı, təhlükənin gözünün içinə baxmağa məcbur etdi. Karfagenin bütünlüklə tarixi tərk etməsində öz “xidmətləri” olan Hannibal, həm də Romanın qüdrətinin böyüməsinə əsaslı “köməklik” göstərdi. Romalılar qalların şəhərə daxil olub Kapitoliyə çıxmasını, etruskların Romanı mühasirədə saxlamasını unutsalar da, Kanndakı məğlubiyyəti heç vaxt unutmurlar. Kann xatirəsi Romanın məğrurluğunu nə qədər alçaldırsa, Hannibalın sərkərdə dühasını bir o qədər böyüdür və əlçatmaz edir. Bütün zəfərlər, acı məğlubiyyət və dəhşətli sonluq öz başlanğıcını sadə bir ritualdan götürmüşdü. Doqquz yaşlı uşaq atasının təhriki və israrı ilə mehrab qarşısında and içirdi, bu and onu sönməyən şərəfə də çatdırdı, ömrünün son dəqiqəsinə qədər müşayiət də etdi. Miladdan əvvəl 247-ci ildə Karfagenin böyük hərbi və siyasi xadimi Hamilkar Barkanın ailəsində oğlan uşağı doğuldu, bu Hannibal idi. Bu ailə Karfagen kübarlığına mənsub idi və bu nəsil özünün şəhərin əfsanəvi banisi olan Elissanın silahdaşlarından birinə gedib çıxdığını deyirdi. Uşağın adı da çox yayılmış puniyalı adı idi və Hannibal “mənə qarşı mərhəmətli” mənasını verirdi. O, doğulanda Karfagen I Puniya müharibəsində Romanın qələbəsini onun əlindən çıxartmaq istəyirdi. Tir şəhərindən çıxan adamlar Karfageni m.ə. 825-ci ildə salmışdılar və iki əsr sonra artıq bu şəhər Aralıq dənizi ticarətinin ən mühüm mərkəzlərindən birinə çevrildi. Karfagenin faydalı coğrafi vəziyyəti onun bu regionda ağalıq iddialarının yaranmasına səbəb oldu. Siciliyadakı, Liquriyadakı və Pireney yarımadasındakı 132 yunan kolonistləri ilə, həmçinin qədim ispan dövləti Tarteslə qızğın mübarizədə Karfagenə, etrusklarla ittifaqda Tartesi məhv etmək, Şimali Afrika, Siciliya, Sardiniya və Pireneydəki Finikiya koloniyalarını öz ətrafında birləşdirmək müyəssər oldu. Karfagenlilərə məxsus olan torpaqlarda ən ağır vəziyyət Şimali Afrikanın yerli əhalisinin – liviyalılarınkı idi. Liviyalılar ağır vergilər ödəyirdi. Karfagen siyasi həyatında qoşunların formalaşma sistemi mühüm rol oynayırdı. Burada çoxdan xalq könüllülərindən imtina edilmişdi və Puniya ordusunun əsasını muzdlu hərbi hissələr təşkil edirdi. Bunun zəifliyi göz qabağındadır: muzdlu döyüşçülər vətən uğrunda deyil, ideya uğrunda deyil, maaş üçün, məğlub olmuşları qarət etmək üçün vuruşurdular. Belə orduya yalnız qalibiyyətli yürüşdə bel bağlamaq olar, çətinliklər, məğlubiyyətlər, məhrumiyyətlər, maaşın verilməsinin gecikməsi onları olduqca etibarsız edirdi. Hannibalın belə bir ordunu tabelikdə saxlaması nisbi intizamla yanaşı, İtaliyadakı parlaq qələbələrlə əlaqədar idi, yeni uğurlara bəslənən ümidlə əlaqədar idi. Lakin burada Hannibal şəxsiyyətinin rolunu və təsirini azaltmaq olmaz. Çünki o, əsgərlər arasında olduqca populyar idi. Karfagen aristokratiyası içərisində də birlik yox idi. Onun ayrı-ayrı qruplarının iqtisadi vəziyyətindəki fərqlərin mövcudluğu, bu parçalanmanı yaratmışdı. İri torpaq mülkiyyətinə sahib olan Puniya varlıları aktiv siyasətin aparılmasını heç də arzu etmirdi. Onları Karfagenin böyük dövlət olması da o qədər maraqlandırmırdı. Həm də müharibələrin onlar üçün əlavə xərc çəkməyə səbəb olacağını da unutmurdular. Aristokratiyanın digər qrupu isə iri tacirlərdən ibarət idi. Onların rifahı bütünlüklə Aralıq dənizi ölkələri və ondan kənarda olan ölkələrlə dəniz ticarətindən asılı idi. Onlar o vaxtkı məlum dünyada Puniya ticarət monopoliyasının qoyulmasını Karfagenin xarici siyasətinin əsas məqsədi hesab edirdilər. Başqa sözlə, əgər rəqibləri məhv etmək və ya tabe etmək zəruriyyəti nəzərə alınsa, söhbət “dünya” dövlətinin yaranmasından gedirdi. O vaxtkı dünyanı, oykumenanı əhatə edən bir dünya dövləti yaratmaq lazım idi və Karfagenin onun mərkəzi kimi nəzərdə tutulurdu. Bu vəzifəni də Hamilkar Barka və Hannibal həll etməyə girişmişdi. Bu yolda isə onlar Roma ilə üz-üzə gəldilər. 133 I Puniya müharibəsinin (264-241-ci illər) başlanğıcından, onun nəticəsi həll edilmişdi. İlk illərdə Sirakuza çarı II Hieron Puniya müttəfiqliyindən Romanın tərəfinə keçdi, bu yolla Karfagen siyasi izolyasiyaya məruz qaldı. Karfagen təkcə dəniz qüvvələri ilə qələbə əldə edə bilməzdi. Romalılar ikinci dəniz döyüşündə qalib gəlib, Puniya donanmasının yarısını və ya 50 gəmini batırdı. İndi romalılar Karfageni Afrika torpağında təslim etməyə cəhd etməli idi. On üç illik mübarizədən sonra 262-ci ildə mövcud olan vəziyyətə qayıtdılar və bu heç də romalılara qəti qələbələr yaxınlaşdırmırdı. Bu vaxt, 247-ci ildə Siciliyada Karfagen donanmasına Hamilkar Barka komandan təyin edildi, elə bu vaxt da onun oğlu və Romanın daha təhlükəli düşməni olan Hannibal doğuldu. Barka – “ildırım” ləqəbini daşıyan Hamilkar hələ gənc vaxtı öz üzərinə Roma ilə müharibənin nəticəsi üçün məsuliyyəti götürmüşdü. Yeni vəzifəsi ona dövlətdə bütün hakimiyyəti ələ keçirməyə yol açmışdı. Lakin Karfagendən ayrı salınan Hamilkar Barka bir döyüşdə də (Eqatada) məğlub edildikdə, ona Roma ilə sülh müqaviləsi bağlamaq tapşırıldı. O, şəraitə boyun əyməli oldu. Karfagenlilərin sülh təklifi romalıların ürəyindən idi, çünki xəzinə boş idi. Hamilkarın təklifi sevinclə qəbul olundu. Roma tərəfindən danışıq aparan Katul tələb etdi ki, Hamilkarın döyüşçüləri Siciliyanı silahsız tərk etsin. Hər adama adadan getməmişdən əvvəl 18 denari verməli idilər, lakin onlar iqo deyilən alçaldıcı şərtdən azad oldular. Hamilkar çalışırdı ki, Karfagenin döyüş qabiliyyətinə xətər toxunmasın. Romalılara karfagenlilər 20 il ərzində 2200 gümüş Evbeya talantı verməli idilər, bütün əsirləri qaytarmalı idilər. Özəl əllərdə olan karfagenli əsirlər isə satın alınmalı idi. Karfagenə İtaliya ərazisindən muzdlu əsgər toplamaq qadağan olundu. Məğlub Karfagen Siciliyadan bütünlüklə əl çəkdi. Romalılar təzminatı artırıb 3200 talanta çatdırdılar və bu məbləğ on il müddətində ödənməli idi. 241-ci ildə bu sülh imzalandı və Hamilkar Barka istefa verdi. Bu vaxt Hannibalın beş yaşı var idi. O, atasının igidlikləri barədəki əhvalatların dillərdə gəzdiyi bir mühitdə yaşayırdı. Hamilkar romalıları məğlub və məhv etməyi çox arzulayırdı. Bu hisslərini və ehtirasını o, oğlanları Hannibala, Hasdrubala və Maqona da təlqin etmişdi. Romadan ağızdan ağıza onun sözləri Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|