Tolerantliq kitab-15. indd
Yüklə 6,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- UĞURUN BAŞLANĞICI
139 Tolerantlıq: bildiklərimiz və bilmədiklərimiz Hər bir xalqın formalaşmasında müxtəlif etnoslar və etnik qruplar iştirak edir. Dünyada elə bir xalq yoxdur ki, yalnız bir etnos və ya tayfa birləşməsindən ibarət olsun. Azərbaycan xal- qının formalaşmasında onlarla etnos və etnik qrup iştirak edib. Bu xüsusiyyətinə görə azərbaycanlılarla müqayisə oluna biləcək xalqların sayı çox azdır. Çünki Azərbaycan ərazilərində hələ erkən dövlətlər formalaşmazdan xeyli öncə çoxsaylı etnoslar yaşayıb, üstəlik, zaman keçdikcə onlarla etnik qrup müxtəlif səbəblərdən burada məskunlaşıb və xalqımızın formalaşmasında iştirak edib. Maraqlıdır ki, çoxsaylı etnosların Azərbaycanda yaşama- sına və etnik tərkibin bu qədər müxtəlif olmasına baxmayaraq, minilliklər boyu heç bir etnik qrup buradan başqa bir əraziyə köçürülməyib. Bu, tolerantlıq keyfi yyətinin Azərbaycan xalqının etnik tərkibindən irəli gəldiyini, eyni zamanda, minillər öncə bu ərazilərdə mövcud olmuş sivilizasiyanın bünövrəsində dözümlü- lük mədəniyyətinin dayandığını göstərir. Deməli, Azərbaycan ilk insan məskənlərindən biri olmaqla yanaşı, həm də dözümlülük mədəniyyətinin formalaşdığı ərazi və tolerantlığın beşiyidir. Bu fakt onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycanda min illər öncə forma- laşmış tolerantlıq ənənələri zaman keçdikcə yeni xüsusiyyətlər qa- zanmış və bu coğrafi yada yaşayan insanların başlıca keyfi yyətinə çevrilmişdir. Mədəniyyətlər adətən milli zəmində yaranır, formalaşdıqla- rı bölgənin və xalqın sərhədlərini aşdıqda ümumbəşəri dəyərlər sisteminə daxil olurlar. Azərbaycan xalqının min illər ərzində for- malaşdırdığı mədəniyyətə də bu prizmadan yanaşılmalıdır. Çünki yalnız belə olduğu təqdirdə o, əsl qiymətini ala bilər. 140 Gündüz İsmayılov UĞURUN BAŞLANĞICI Cəmiyyətin dinsiz yaşaya bilməyəcəyini tarix çoxdan sübut edib. Hələ qədim dövrlərdən yunan fi losofl arı allahların möv- cudluğunu zəruri və labüd sayırdılar. Məşhur fransız mütəfəkkiri Volter həqiqətdən meydana gələn bu zərurəti çox gözəl ifadə edir. Onun fi krincə, əgər Allah olmasaydı, insanlar onu uydurmaq məcburiyyətində qalardılar. Ancaq bu da reallıqdır ki, müxtəlif ta- rixi dövrlərdə dinə həqiqətdən meydana çıxan zərurət kimi yox, zərurətdən hasil olan uydurma kimi baxanlar da olub. Bu cür düşünən fi losofl arın fi kirlərinin, həmin fi kirlərə əsaslanan ideolo- giyaların populyarlaşdığı, hətta hakim ideologiya kimi təbliğ edil- diyi zamanlar olsa da, onlar heç vaxt özünü doğrultmayıb. Yetmiş bir il ateizmin, allahsızlığın təbliğ olunduğu Sovetlər Birliyi buna örnək sayıla biləcək yaxın keçmişimizdir. Altı qitənin altısında da söz sahibi olan bu nəhəng dövlət ateizmə əsaslanan kommunizm ideologiyasını bütün dünyada yayırdı, ancaq özü də fərqinə varma- dan ideologiyasının qurbanına çevrildi. Şübhəsiz, böyük bir imperiyanın süqutunda din amili yeganə şərt sayıla bilməz, amma bu ideologiyanın ifl asa uğramasının səbəbləri arasında Sovetlərin milli və din siyasətini düzgün qurma- ması əsas amillərdən biri, bəlkə də birincisidir. Çünki Allahı, dini inancları inkar etmək min illər boyu fomalaşan ehkamlara qarşı çıxmaq, bəşərlə yaşıd olan dini dəyərlərdən imtina etmək, başqa sözlə, insanların fi trətini dəyişdirməyə çalışmaq deməkdir. O da nəzərə alınmalıdır ki, Sovetlər Birliyinin dağılma- sı nəticəsində yeni bir dövrün başlaması, başqa sözlə, ateizmə əsaslanan cəmiyyətdən milli-dini dəyərlərə hörmətlə yanaşılan to- lerant cəmiyyətə keçid heç də asan olmadı. Dövrün ziddiyyətləri insanları fakt qarşısında qoydu. Bir vaxtlar hakim ideologiyaya 141 Tolerantlıq: bildiklərimiz və bilmədiklərimiz xidmət edən, bilərəkdən və ya bilməyərəkdən onun təbliğatçısına çevrilən insanlar yolayrıcında qaldı: ya keçmişin üstündən xətt çəkib dövrlə ayaqlaşmalı, ya da keçmişlə yaşamalı oldular. Belələri zamanın ziddiyyətlərinə ram olmuş və onun “qurbanına” çevrilmiş adi insanlardır. Lakin elə insanlar da var ki, bütün dövrlərdə eyni mövqedən çıxış edir, eyni amal uğrunda çalışır, zamanın diqtəsini nəzərə alsalar da, həqiqətə və xalqa xidmət edirlər. Bu cür şəxslər dahilərdir. Çünki onlar zamanın fövqündə dayanır, dövr dəyişsə də, özləri, məqsəd və məramları dəyişmir: Ulu Öndərimiz Heydər Əliyev kimi. Bu böyük insanın dinə, tolerantlığa, milli-mənəvi dəyərlərimizə münasibəti həmişə dəyişməz olub, bu sahədə apardığı siyasətlə həm xalqına, həm bəşəriyyətə, həm də mənsub olduğu dinə xidmət edib. Şübhəsiz ki, dinə müharibə elan etmiş bir ölkədə dini dəyərlərdən danışmaq, açıq-aydın onun müdafi əsinə qalxmaq qeyri-müm- kün idi. Hətta bəzi məmurlar özlərini yuxarılara şirin göstərmək məqsədilə dinə, din xadimlərinə qarşı çıxır, onların əleyhinə gu- rultulu çıxışlar edirdilər. Ancaq xalqının milli-mənəvi dəyərlərinə hörmətlə yanaşan, açıq olmasa da, dolayısı yollarla din xadimlərini müdafi ə edən, onları nahaq ittihamlardan qoruyan milli kadrları- mız da az olmayıb. Heydər Əliyev Sovetlər dövründə belə milli kadrların ən öndə gələni və xalqına ən çox xidmət göstərəni kimi tarixə düşüb. Bu böyük insan istər Azərbaycan SSR-nin Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinə, istərsə də Sovet Azərbaycanına rəhbərlik etdiyi dövrdə dini dəyərlərimizə, əsl din xadimlərinə mümkün olduğu qədər hörmətlə yanaşılıb, onlara qarşı repressiyalara yol verilməyib, to- lerantlığın, tarixi-dini abidələrimizin qorunmasına və bərpasına böyük diqqət göstərilib. Məlum məsələdir ki, o dövrdə dinə və din xadimlərinə nəzarət Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi tərəfi ndən həyata keçirilirdi. Əslində, bu Komitənin işi təkcə nəzarət etmək yox, həm də dindar- ları daha çox sıxışdırmaq, əsl din xadimlərini zərərsizləşdirmək, Yüklə 6,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|