142
Gündüz İsmayılov
onların əvəzinə sovet ideologiyasına xidmət edən, yalançı din
xadimləri yetişdirmək idi. Buna görə də, milli kadrlar xüsusi xidmət
orqanlarına yaxın buraxılmır, bu sahədə qeyri-azərbaycanlılar irəli
çəkilirdilər. Bu baxımdan Heydər Əliyev Dövlət Təhlükəsizlik
Komitəsinə, daha sonra isə respublikaya rəhbərlik etməsi təkcə
xüsusi xidmət orqanlarının milliləşməsinə yox, həm də ölkə din-
darlarının əsassız təqib və təzyiqlərdən yaxa qurtarıb rahat nəfəs
almasına səbəb oldu.
Bu böyük şəxsiyyət ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqda isə
ölkədə tamamilə fərqli vəziyyət yaranmışdı: Sovetlər Birliyi da-
ğılmış, Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etmiş, bununla yanaşı
işğalçı Ermənistanın təcavüzü nəticəsində ərazisinin bir hissəsini
itirmiş, uçurumun bir addımlığında dayanmışdı. Əslində, bu,
hakimiyyətə qayıdış yox, məhv olmaq təhlükəsi ilə üzləşmiş bir
dövləti yenidən qurmaq missiyasını öz üzərinə götürmək idi. Bu
baxımdan Ulu Öndərin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışını həm
də uğurun start nöqtəsi kimi də qəbul etmək olar. O, bu missiya-
nı uğurla və özünəxas ustalıqla yerinə yetirdi: cəbhədə atəşkəsə
nail oldu, “əsrin müqaviləsi” imzalandı, Konstitusiyamız qəbul
edildi, Azərbaycanda sivilizasiyaların və dinlərin qovşağı kimi
milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması konsepsiyasına uyğun
hüquqi dövlət quruculuğu prosesinə start verildi. Başqa sözlə,
Azərbaycanın müstəqil dövlət olması Heydər Əliyevin böyük
planlarını həyata keçirmək üçün zəmin yaratmış, milli-mənəvi
dəyərlərimizə söykənən Azərbaycançılığın hakim ideologiyaya
çevrilməsi labüdləşmişdi.
143
Tolerantlıq: bildiklərimiz və bilmədiklərimiz
MİLLİ-MƏNƏVİ DƏYƏRLƏRƏ QAYIDIŞ
Hələ müstəqilliyimizin ilk günlərindən təbii olaraq milli-
mənəvi dəyərlərə münasibət kökündən dəyişmiş, ateizm buxovla-
rı qırıldığı üçün xalqın keçmişinə, milli adət-ənənələrinə, dininə
dövlət səviyyəsində hörmət göstərilməyə başlamış, bu dəyişikliyin
fonunda həm də ölkədə etiqad, inanc azadlığı tam bərqərar olmuşdu.
Milli-mənəvi dəyərlərə münasibətin bu şəkildə dəyişməsi insanla-
rımızın milli və dini mənsubiyyətlərinin fərqinə varmalarına, tarixi
keçmişlərinə, babalarının maddi və mənəvi miraslarına sahib çıx-
malarına böyük zəmin yaratmışdı. Bu baxımdan müstəqilliyimizi
bərpa etdikdən sonrakı dövrü milli-mənəvi dəyərlərə qayıdış dövrü
kimi xarakterizə etmək daha doğru olardı.
Müstəqilliyimizin ilk dövrlərindən xalqımız öz dini və mil-
li bayramlarını sərbəst şəkildə qeyd etdi, insanlar əvvəlki kimi
çəkinə-çəkinə, qorxa-qorxa deyil, ürəklə, gözəl ovqatla məscidlərə,
kilsələrə, sinaqoqlara üz tutub ibadət edə bildilər. Respublikanın
rayon, şəhər və kəndlərində məscidlər tikildi, minarələrdən azan
səsi eşidildi. İllər boyu yolu-izi itmiş, baxımsızlıqdan uçub da-
ğılmış müqəddəs ocaqlar, pirlər və ziyarətgahlar yenidən canlan-
dı. Lakin bu da həqiqətdir ki, XX əsrin ən böyük azərbaycanlısı
Heydər Əliyevin 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışından sonra
milli-mənəvi dəyərlərimizə münasibətdə yeni mərhələ başladı. Bu,
milli-mənəvi dəyərlərə qayıdışın geniş vüsət alması və xalqımızın
mənəvi mədəniyyətində yeni dövrün başlanğıc nöqtəsi idi.
Heydər Əliyev ölkəyə rəhbərlik etdiyi ilk gündən insan hüquq
və azadlıqlarına, xüsusilə vicdan və dini etiqad azadlığının bərqərar
olmasına, milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunmasına, insanların,
əsasən də gənclərin milli-mənəvi dəyərlərə sadiq yetişməsinə bö-
yük önəm verildi. Gənclərin milli ruhda tərbiyə olunmasına xüsusi
144
Gündüz İsmayılov
diqqət və qayğı ilə yanaşmağı vacib sayan Ulu Öndər Azərbaycan
Gənclərinin I Forumundakı çıxışında bu məqamı önə çəkərək demiş-
dir: “…Gənclərimiz dinimizi olduğu kimi öyrənməli, qəbul etməli
və ondan istifadə etməlidirlər. Biz heç vaxt imkan verə bilmərik ki,
ayrı-ayrı şəxslər, ayrı-ayrı qüvvələr öz şəxsi mənafelərini güdərək,
İslam dini pərdəsi altında Azərbaycan gənclərinin tərbiyəsinin və
mənəviyyatının zədələnməsinə gətirib çıxartsınlar”.
Milli və dini bayramlar münasibəti ilə xalqa müraciət etməyi,
ölkə vətəndaşlarına təbrik ünvanlamağı unutmayan böyük dövlət
xadimi bütün dini və milli bayramlarda insanlar arasında olur, on-
larla söhbətlər edirdi. Heydər Əliyevin böyüklüyü həm də onda idi
ki, müxtəlif dinlərə mənsub ölkə vətəndaşları arasında ayrı-seç-
kilik qoymur, bütün səmavi dinlərin nümayəndələrinə eyni gözlə
baxır, istər məscid, istər kilsə, istərsə də sinaqoqların bərpasına və
tikintisinə dəstək verirdi. Bütün bunlar xalqa olan diqqətin, onun
milli mənəviyyatına bəslənən sevginin və min illər boyu formala-
şan tolerantlıq ənənələrinə hörmətin təzahürü idi.
“Dinimiz xalqımızın milli-mənəvi sərvətidir” - deyən Ümum-
milli Lider mənəvi dəyərlərimizə həm də gələcəyimizin təməli
kimi baxırdı. Onun yürütdüyü siyasətin, xüsusilə din siyasətinin
əsas istiqamətlərindən birini elə bu təşkil edirdi. Azərbaycan
xalqının tarixi keçmişini çox gözəl bilən, Sovetlər dönəmində
müxtəlif təqib və təzyiqlərə məruz qalmasına baxmayaraq, xal-
qımızın öz inancından uzaqlaşmadığının yaxından şahidi olmuş
Heydər Əliyev deyirdi: “Biz azərbaycanlılar heç vaxt inamımız-
dan, dinimizdən uzaqlaşmayacaq və bu mənəvi mənbələrimizdən
istifadə edərək gələcəyimizi quracağıq”.
Hər kəs mənsub olduğu xalqın və dinin xüsusiyyətlərini genetik
kodlarla da olsa, özündə daşıyır. Amma xalqına və dininə bağlılıq baxı-
mından hamı eyni olmur. Tarixdə xalqına, onun milli-mənəvi dəyərlərinə
bağlı olmuş, ömrünü vətənin çiçəklənməsinə, həmvətənlilərinin xoş-
bəxt liyinə həsr etmiş şəxsiyyətlər çox azdır. Heydər Əliyev bu azlıqda
xüsusilə fərqlənənlərdən biridir. Vətəninə və xalqına xidmət, onun milli-
Dostları ilə paylaş: |