Tolerantliq kitab-15. indd
Yüklə 6,27 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TOLERANTLIQ – AZƏRBAYCANIN DÖVLƏT SİYASƏTİ
- Heydər Əliyev, Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri
134 Gündüz İsmayılov rı yerləşən çoxtəbəqəli bünövrənin üstündə tikilməsi haqqında gü- manı təsdiq edib. Layihənin ikinci mərhələsinə 2001-ci ilin iyun ayında başlanı- lıb. Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyinin Şəki Bərpa İdarəsi bərpa layihəsini həyata keçirib. Bu bərpa işi 2 il, 2002-ci ilin sonuna qədər davam edib. Məbədin simasını pozan XIX əsrə aid əlavələr ləğv olunub. Bundan əlavə, binanın bütün parametri üzrə bünövrələr möhkəmləndirilib, şimal divarında və digər üç divarda bəzi sahələrdə üzlük daşları alınıb və yenidən möhkəmləndirilib. İcrasına 2003-cü ildə başlanılan layihənin dördüncü mərhələsi isə abidənin muzeyləşdirilməsinə həsr olunub. Təbii ki, tarixilik baxımından Kiş məbədinin xüsusi əhə- miyyəti var. Lakin məbədin bizim üçün ən önəmli cəhət lə rindən biri onun Azərbaycanda tarixən formalaşmış tolerantlıq mühitinə əyani nümunə göstərilməsidir. Belə ki, İslam Azərbaycanda ya- yıldıqdan sonra bu bölgədə sürətli müsəl man laşma prosesi gedib, Şəkidə və onun ətrafında, demək olar ki, kompakt halda xristian əhali yaşamayıb. Hətta, böyük Azərbaycan maarifçisi Rəşid bəy Əfəndiyevin məlumatına görə, XIX əsrdə Kiş kəndində bir nəfər də xristian olmayıb. Amma Azərbaycan xalqı bu məbədi tarixinin və keçmiş dini inancının bir hissəsi kimi qoruyub saxlayıb. Bu ba- xımdan keçmiş inancına Azərbaycan xalqı qədər ehtiramla yana- şan çox az xalq tapmaq olar. III FƏSİL TOLERANTLIQ – AZƏRBAYCANIN DÖVLƏT SİYASƏTİ 136 Gündüz İsmayılov KEÇMİŞİNİ BİLMƏYƏN GƏLƏCƏYİNİ QURA BİLMƏZ Azərbaycanda qədim dövrlərdən müxtəlif xalqların nümayəndələri yaşamış, bir çox xalqların dinləri möv- cud olmuşdur. Azərbaycan və onun xalqı həmişə dini dö- zümlülüyü ilə fərqlənmişdir Heydər Əliyev, Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Keçmişini öyrənmədən sağlam gələcək qurmağın mümkün olma dığını tarix çoxdan sübut edib. Minilliklərin sınağından çıx- mış bu sadə və adi qaydanı müdriklər elə sadə ifadə ilə də tari- xin yaddaşına həkk ediblər: keçmiş gələcəyin bünövrəsi, gələcək isə keçmişin davamıdır. Bəlkə, elə buna görədir ki, keçmiş insana həmişə cazibədar və əlçatmaz görünür. Amma bəzən istisnalar da olur. İnsan keçmişinə baxanda köks ötürür, hətta, xəcalət çəkdiyi məqamlar da ola bilər. Xalqlar, toplumlar da insanlar kimidir: keçmişi, bu günü və gələcəyi var. Lakin keçmişinə sahib çıxmayan xalqlar gələcəyin qurbanına çevrilir. Bəzən də, xalqlar bəzi insanlar kimi keçmişə baxmağa cəsarət etmirlər. Çünki arxaya boylandıqda qaranlıq və ləkəli keçmişlə qarşılaşacaqlarından ehtiyatlanırlar. Azərbaycan xalqının xoşbəxtliyi ondadır ki, gələcəyinə ümid və inamla baxdığı kimi, keçmişinə də alnıaçıq və şərəfl ə baxır. Xalqımızın tarixində çətin və əzablı dövrlər çox olub, lakin heç bir zaman ümidsizliyə qapılmayıb, qaranlıq günlər yaşamayıb. Bəzən xalqlar iki qrupa ayrılırlar: tarix yaradan və tarix ya- zan xalqlar. Azərbaycan xalqı bütün dövrlərdə tarix yaradıb, amma nədənsə yaratdıqlarını tarixə köçürməyə diqqət yetirməyib. 137 Tolerantlıq: bildiklərimiz və bilmədiklərimiz Bəlkə, elə buna görədir ki, tariximizi bəzən başqalarının yazdıqları əsasında öyrənmək məcburiyyətində qalırıq. Başqalarının yazdığı tarix isə bir çox hallarda ya saxta, ya da təhrif olunmuş faktlara əsaslanır. Azərbaycan xalqı dəfələrlə işğala, soyqırımlara məruz qalıb, tarixi ərazilərini itirib, milyonlarla soydaşımız didərgin həyatı ya- şamalı olub. Çünki xalqımız tarixdən ya gec və az nəticə çıxarıb, ya da ümumiyyətlə, nəticə çıxarmayıb, zaman keçdikcə unutqan- laşıb, bəlkə də, məqsədli şəkildə unutqanlaşdırılıb. Bu baxımdan bizim üçün tarix yazmaq, tarix yaratmaq qədər zəruri və labüddür. Başqalarından fərqli olaraq, Azərbaycan xalqının sağlam gələ- cək qurmaq üçün saxta tarix yazmağa, dumanlı keçmiş uydurmağa ehtiyacı yoxdur. Sadəcə, keçmişə boylanmağımıza, məqsədli şə- kil də saxtalaşdırılmış tariximizi yenidən vərəqləməyimizə, nəticə çıxarmağımıza ehtiyac var. Bu, bizə təkcə tariximizi doğru-dürüst bilmək və gələcəyimizi sağlam təməllər üzərində qurmaq yox, həm də saxta tarix uydurub, onun arxasında gizlənənlərin maskası- nı yırtmaq üçün lazımdır. Çağdaş ifadə ilə desək, Azərbaycan xal- qının tarixini reklam etməsinə gərək yoxdur, amma haqlı olduğunu sübut etmək üçün həqiqəti təbliğ etməyə ehtiyacı böyükdür. Bəlkə də, bu, gələ cəyimiz üçün labüd və zəruridir. Çünki zərurət ehti- yacdan doğur, ödənilmədikdə ciddi fəsadların yaranması qaçılmaz hala çevrilir. Dünyada iki mindən artıq xalq yaşayır. Amma onlardan yal- nız iki yüzünün dövləti mövcuddur. Azərbaycan xalqının müstəqil dövlət qurmuş iki yüz xalqdan biri olması qürurverici faktdır. Lakin o da nəzərə alınmalıdır ki, Azərbaycan xalqının coğrafi sərhədləri bugünkü Azərbaycan dövlətinin sərhədlərindən çox- çox böyükdür və bu xüsusiyyətinə görə, bəlkə də, azərbaycanlılar heç bir xalqla müqayisə oluna bilməzlər. Çünki bu gün dünyada 60 milyona yaxın azərbaycanlı yaşasa da, onlardan cəmi 10 mil- yona yaxını Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. Deməli, tariximizin yaranma coğrafi yası Azərbaycan Respublikasının 138 Gündüz İsmayılov ərazisindən dəfələrlə böyük, bu tarixi yaradanların sayı isə onun vətəndaşlarının sayından qat-qat çoxdur. Azərbaycan Şərqlə Qərbin, Cənubla Şimalın qovşağın- da yerləşdiyi üçün müxtəlifl ikdən doğan zənginlik təkcə onun mədə niy yətində deyil, eyni zamanda təbiətində də açıq şəkildə özünü büruzə verir. Ölkəmizin ərazisinə nəzər yetirdikdə, Azər- bay can təbiətinin iqlim, relyef, hətta fauna və fl ora baxımından rəngarəngliyini görməmək mümkün deyil. Şübhəsiz, bu rənga- rəng lik Azərbaycanın tarixi-coğrafi ərazilərinin timsalında daha qabarıq nəzərə çarpır. Təsəvvür edin ki, tarixən Azərbaycana məxsus olmuş ərazilərdə əksər iqlim tiplərinə - subtropik və mü- layim qurşaqlara, səhra və yarımsəhra, eləcə də yüksək dağlıq və meşə relyefi nə rast gəlmək mümkündür. Bu cür əlverişli təbii- coğrafi şəraitə, zəngin fauna və fl ora aləminə və mülayim iqlimə malik olan Azərbaycanın Yer kürəsində ibtidai insanın formalaşdı- ğı bölgələrdən biri olması təsadüfi deyil. Mədəniyyəti xalqlar, toplumlar yaradır, amma onu qorumaq hər xalqa nəsib olmur. Yəqin çoxları razılaşar ki, yalnız güclü və qüdrətli dövlət qurmuş xalqlar yaratdıqları yüksək mədəniyyəti qo- ruya bilərlər. Çünki qorunmayacağı təqdirdə ən yüksək mədəniy- yətin belə məhvi labüddür. Əslində, hər bir xalqın qurduğu dövlət həm də onun mədəni səviyyəsinin göstəricisidir. Bu baxımdan dövlət böyük mənada mədəniyyətin tərkib hissəsidir. Bu, həm də böyük dövləti yüksək mədəniyyətə malik xalqların qurması deməkdir. Azərbaycanda erkən tayfa ittifaqlarının yaranması və dövlət halında birləşməsinin tarixi eramızdan əvvəl üçüncü minilliyə ge- dib çıxır. Həmin dövrdə formalaşmış və Azərbaycan ərazilərinin böyük bir hissəsini əhatə edən Aratta dövləti yaranma tarixinə və idarəçilik formasına görə Mesopotomiyanın ən qədim dövləti sa- yılan Şumerlə müqayisə edilə bilər. Deməli, Aratta kimi bir dövləti mədəni səviyyəsi ən azı şumerlilər qədər olan bir toplum qura bilərdi. Yüklə 6,27 Kb. Dostları ilə paylaş:
|