Yaşar rzayev
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nərgizin göz bəbəyində də ölüm ayağında duran bir xəstənin həsrətli baxışları duyulur. Zanbaq gülünün ağzı da həyatı udmaq üçün ağzını açan
- Axşam küləkləri qarşısında uçub gedən yarpaqlar həyatla vidalaşaraq yoxluğa gedən bir bəxtin vəziyyətini təsdiq edir.
- “ QIZLAR BULAĞI”. TARİX VƏ
- “Bir gün Dara ova gedir, bir ceyranı qovarkən gəlib bir sovməəyə çixir. Keçi dərisi ilə örtünmüş, uzunsaqqal bir
____________Milli Kitabxana____________ 261 döşənmiş bir ananın saçlarını təmsil edir. Bülbülün səsi də anasını körpəlikdə itirmiş bir uşağın iniltisi qədər qəmgin və kədərlidir. Söyüdlərin bir-birinə qarışmış və başını aşağı dikmiş şaxələri də Leylisindən ayrılmış Məcnunun saçlarını təqlid edir. Nərgizin göz bəbəyində də ölüm ayağında duran bir xəstənin həsrətli baxışları duyulur. Zanbaq gülünün ağzı da həyatı udmaq üçün ağzını açan bir əjdaha qədər dəhşətli və qorxuludur. Üfüqlərdə görünən qürub şəfəqləri bir günəşin söndüyünü xəbər verir. Axşam küləkləri qarşısında uçub gedən yarpaqlar həyatla vidalaşaraq yoxluğa gedən bir bəxtin vəziyyətini təsdiq edir. Havaya yüksələn fəvvarə bir məqtulun köksündən fışqıran qanlar qədər heyrətvericidir. Hovuzlarda üzən ördəklər də “ölüm-ölüm” deyə qışqırmaqdadırlar. Torpaqların üzərinə sərilmiş əlvan güllərin görünüşü qanlı bir yatağın görünüşü qədər kədərəngizdir” (85, 301). ____________Milli Kitabxana____________ 262 Beləliklə, M.S.Ordubadi Azərbaycan nəsrinə tarixi roman janrını gətirdi və məhz haqqında danışdığımız iki əsəri ilə ədəbiyyatımızın tarixində həmişəyaşarlığını təmin etdi. Ədəbi tənqidin tanınmış nümayəndəsi Vaqif Yusifli “XX əsr Azərbaycan romanı” məqaləsində yazır ki, “onun roman sənətinə gətirdiyi yeniliklər şübhəsiz, o dövr üçün maraqlı idi. Süjetdə çoxşaxəliliyi, hər bir obrazın (hətta epizodik olsa da) taleyinin sona qədər izlənməsi, sevgi, ailə-məişət səhnələri ilə ictimai mahiyyət daşıyan səhnələrin bir-birini tamamlaması, təsvirdə əhatəlilik, zaman və məkan genişliyi... bütün bunlar Ordubadinin romanlarında nəzərə çarpan xüsusiyyətlər idi və şübhəsiz, gənc romançılar bunlara biganə qala bilməzdilər” (115, 177). Bu deyilənləri təsdiq etməklə yanaşı, M.S.Ordubadinin tarixi romanlarının bu günümüz üçün də maraqlı ədəbi hadisə olduğunun fərqindəyik. Qeyd edək ki, roman 1965-ci ildə İ.Peçenevin tərcüməsində rus dilində çapdan çıxmışdır. Görkəmli Azərbaycan yazıçısı Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin də ədəbi taleyinin əsasən iki tarixi romanı ilə bağlı olduğunu desək, yanılmarıq. Düzdür, Y.V.Çəmənzəminli hekayə ustasıdır, “Studentlər” kimi romanı, digər bədii və elmi- ____________Milli Kitabxana____________ 263 nəzəri əsərləri də vardır. Lakin onun yaradıcı sənətkar obrazı məhz bu iki əsəri ilə – “Qızlar bulağı” və xüsusilə “İki od arasında”(“Qan içində”) romanları ilə bitkindir. “QIZLAR BULAĞI”. TARİX VƏ FƏLSƏFƏ “Qızlar bulağı” romanı 1934-cü ildə yazılmışdır. Ədəbi fikirdə əsəri tarixi roman, yaxud tarixi-fəlsəfi roman hesab etsələr də, bəzi tənqidçilər şərti mənada tarixi roman adlandırmışlar (Ə.Hüseynzadə, H. Əfəndiyev, M.Əlioğlu). Fikrimizcə əsərin tarixi-fəsəfi roman adlandırılması daha düzgün olardı. Burada müəllifin zəngin bədii təxəyyülü bəşər tarixinin ən qədim çağlarına qovuşmuş, bu gün bizi düşündürən bir çox məsələlərin, dünyagörüşlərdə, cəmiyyətin nizamında, insan münasibətlərində, dünya, kainat, əbədiyyət haqqında düşüncələrdə yer alan problemlərin və sualların ilkinliyi axtarılmışdır. Roman istər mövzusu, istər süjeti və üslubi xüsusiyyətləri, istər bədii obrazları, istərsə də elmi-fəlsəfi motivləri ilə Azərbaycan ədəbiyyatında qeyri-ənənəvi bir ədəbi- estetik hadisə idi. Öz dövründə maraqlı yazı manerası, elmi-nəzəri hazırlığı, müasir üslubu, dərın realizmi ilə seçilən Y.V.Çəmənzəminli bu romanı yazarkən çoxlu elmi mənbələrdən istifadə etmiş, ayrı- ____________Milli Kitabxana____________ 264 ayrı fakt və hadisələrin bədii məzmununu vermişdir. Cəmiyyətin yetkinləşmə yolunun ilkin mərhələləri, ailənin yaranması, doğulan və ölən qüvvələrin mübarizəsi və dialektikası romanda tarixi-əfsanəvi materiallar əsasında yüksək bədiiliklə, obrazlı şəkildə ifadə edilmişdir. Müəllif, insanı ictimai həyata qovuşduran yolun mürəkkəbliyini və qanunauyğunluqlarını, tarixi köklərini göstərə bilmişdir. Bu, bizim əcdadlarımızın tarixidir, əcdadlarımızın düşüncələrinin, mübarizəsinin, dünyanı dərk etmələrinin tarixidir. Müəllif “əbədiyyət nədir”, “dünya nədir”, “kainat nədir”, “cismani aləm nədir”, “ruhi aləm nədir”, “maddə nə- həyat nədir”, “zahiri və daxili gözəllik nədir”, “mübarizə nədir”, “həqiqət nədir”, “şübhə nədir”,“eşq nədir”, “arzu nədir”, “yaşamaq nədir”, “səadət nədir”, “ailə nədir”, “müharibə nədir” və s. onlarla belə suallara bəşər tarixinin ilkinlik mərhələlərinin kontekstində bədii-fəlsəfi cavablar axtarır. Romandan bir parçaya – yetkinlik yaşına çatan gənclər adətə görə məbədi ziyarət edərkən Qoca ərənin söhbətinə diqqət yetirək: “Bir gün Dara ova gedir, bir ceyranı qovarkən gəlib bir sovməəyə çixir. Keçi dərisi ilə örtünmüş, uzunsaqqal bir qocanın arxası üstə uzanaraq göyə tamaşa etdiyini görür... Qoca bunları görmür kimi kirpiyini belə qırpmır. Bu əsnada Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|