GiRİŞ Çarlik rusyasi dönemi Öncesi karakalpak türkleri ve karakalpakistan tariHİ
Yüklə 14,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
458
Resim 96: Karakalpakların millî çalgısı kopuz. (Fotoğraf: Salih Yılmaz Arşivi)
Bağımsızlıktan sonra Karakalpak medeniyetinde, tiyatronun da önemli bir yeri olmuştur. Karakalpakların millî opera eserlerinden “Ajiniyaz” 1993 yılının Ocak ayında Taşkent Konservatuarında oynanmıştır. Taşkent’teki ilk operayı G. Tölegenov sahneye koymuştur. Taşkent’te yer alan Hamza Tiyatrosunda “Şaryar” operası oynanmıştır. Bu opera Karakalpakistan’ın Berdak Devlet Müzik Topluluğu tarafından sergilenmiştir. Karakalpakistan Devlet Tiyatrosunda ikinci opera eseri
459
olarak Hamza Hekimzade Niyazi’nin eserlerinden uyarlanan “Maysara’nın Hilesi” adlı opera oynanmıştır. Berdak adındaki Karakalpak Devlet Müzikali, Drama Topluluğu tarafından hazırlanan “Sakıpkıran” draması, 1996 yılında Emîr Timur Festivalinde ikinci olmuştur. 980 Karakalpak yazar Muratbay Nizanov’un “İki Dünyanın Avresi” adlı komedisi 1994 yılında Taşkent’teki Hamza Tiyatrosunda Özbekçe olarak sahnelenmiştir. 981 Karakalpakistan’da sanatın gelişmesi için yeni tiyatrolar açılmıştır. SSCB döneminde oldukça faal olan sinema ve tiyatronun yeniden canlandırılması için ilgili bakanlık görevlendirilmiştir.
Bağımsızlık yıllarında resim alanında da gelişmeler olmuştur. Birçok ressam manevî konuları işleyen resimleriyle halk arasında beğeni kazanmıştır. B. Aytmuratov yaptığı “Ernazar Alaköz” adlı tablosuyla Berdak devlet plaketiyle ödüllendirilmiştir. Karakalpakistan ressam birliği tarafından 1996 yılında Emîr Timur’un doğumunun 600. yıldönümü kutlamaları dolayısıyla resim yarışması düzenlenmiştir. Bu yarışmada Barlıkbay Aytmuratov yapmış olduğu tabloyla ödüle layık görülmüştür. Bağımsızlıktan sonra özel ve resmî günlerde buna benzer yarışmaların düzenlenmesi de âdet hâline getirilmiştir.
5 Aralık 1995 tarihinde Özbekistan Bakanlar Kurulunun aldığı kararla “Özbekistan-Vatanım” şiir-söyleşi günlerinin düzenlenmesi kararlaştırılmıştır. Bu karar 30 Aralık 1995 tarihinde Karakalpakistan Bakanlar Kurulu tarafından da onaylanmıştır. Bu karar doğrultusunda 28–29 Mart 1996 tarihinde Nökis Medeniyet Sarayında “Özbekistan-vatanım” şiir yarışması ve söyleşisi düzenlenmiştir. Bu yarışma ve söyleşiye devletin üst kademesinden ve şairlerinden büyük katılım olmuştur. Yarışmada, sözlerini İ. Yusupov’un yazdığı, bestesini N. Muhammeddinov’un yaptığı ve M. Sapayeva’nın seslendirdiği “Müstakillik Gülleri” adlı şarkı birinci olmuştur. Yine “Türkistan tarihi ata mekânım”, “Ben seninle aynı düşüncede olan bir Karakalpağım”, “Mukaddes vatan” adlı şarkılar da dereceye girmiştir. Bu şarkılar vatan sevgisini ön planda tutmasıyla ülkede vatana verilen önemin yeniden artmasına katkıda bulunmuşlardır. Özbekistan’ın diğer şehirlerinde düzenlenen “Özbekistan-vatanım” adlı yarışmalarda Karakalpakistan’dan temsilciler
980
Karakalpakistannın Jana Tariyhı, s. 499–500. 981
Karakalpakistannın Jana Tariyhı, s. 500. 460
başarılı olmuşlardır. Berdak Üniversitesinden Hürliman adlı grup 1999 ve 2000 yıllarında dereceye girmiştir. Bu nedenle de Hürliman grubu Karakalpakistan Yüksek Meclisi tarafından “Hürmet” plaketiyle onurlandırılmıştır. 982
12–14 Mayıs 1999 tarihinde Termez şehrinde Alpamıs destanının 1000. yılına istinaden uluslararası ozanlar festivali düzenlenmiştir. Bu toplantıya 68 katılımcı gelmiştir. Halk ozanları arasında yapılan yarışma sonucunda yaşlılar kategorisinde Karakalpakistan’dan halk ozanı Cumabay Bazarov birinci, Tenel Kaliyev ikinci olmuştur. Yaşı otuza kadar olanlar kategorisinde de Ziyade Şaripova birinci, Zülfiye Arzımbetova ikinci olmuştur. 983
Karakalpakistan’dan sanatçılar Taşkent, Almaata, Aşkabat, Fransa ve Türkiye gibi yerlerde yarışmalara katılmışlar ve başarılı olmuşlardır.
1991 yılında SSCB’den ayrıldıktan sonra belki de en hızlı gelişen sektör müzik olmuştur. Çünkü Sovyetler döneminde genelde Rusça müzikler dinlenirken yerli dilde müzik dinlemek bir bakıma geri kalmışlık olarak nitelendirilmiştir. 1995 yılında halk ozanı Cumabay Bazarov Almaata’da yapılan Uluslararası Türk Halkları Müziği Kurultayına katılmıştır. 984 Cumabay Bazarov, 10 Eylül 1997 tarihinde Almanya’nın Bonn şehrinde yapılan “Destan Müzikleri” konferansına katılmıştır. Bu konferansta Karakalpak müziğinin namelerini diğer ozan ve edebiyatçılara da tanıtmıştır. 985
Gülhatişa Ayımbetova ve Bahtiyar Esemuratov, 2000 yılında Almanya’nın Tetnang şehrinde Karakalpak millî sanatı ve medeniyetini tanıtmışlardır. Çünkü bu ozanlar Alpamıs destanından parçalar söyleyerek millî folklorun ürünlerini sergilemişlerdir. 986 Günümüzde, açılan yerli radyo-tv kanallarından yerli müzikler başta olmak üzere her dilde müzik dinlemek mümkündür. Karakalpakistan’da yaşayan insanların hangi tür müzik dinlediklerini aşağıdaki tablodan anlayabiliriz.
982 Karakalpakstan Jasları Gazetesi, 20 Temmuz 2000. 983 Erkin Karakalpakstan Gazetesi, 29 Mayıs 1999. 984 Erkin Karakalpakstan Gazetesi, 25 Aralık 1997. 985 Erkin Karakalpakstan Gazetesi, 25 Aralık 1997. 986 Erkin Karakalpakstan Gazetesi, 16 Mayıs 2000. Yüklə 14,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|