Giz-son indd

42
İXRACATÇILAR ÜÇÜN TƏLİMAT KİTABI
Beynəlxalq marketinq və bazar araşdırmaları
Əlavə 1-4
SAHİBKARLAR ÜÇÜN BAZAR ARAŞDIRMASI YANAŞMASI
1.  BİZNESİNİZİN İXRAC MARKETİNQİNİN AUDİTİNİ KEÇİRİN
a.  İxracla bağlı məqsədlərinizi müəyyənləşdirin
b.  Şirkətin imkanlarını diqqətlə müəyyənləşdirin
c.  İxracın inkişafı üçün mövcud olan resursları müəyyənləşdirin
d.  Biznesinizin SWOT təhlilini aparın  – güclü və zəif tərəfləri, imkanları və təhlükələri 
müəyyənləşdirin 
2.  ÖZÜNÜZ ÜÇÜN “QISA” BAZAR ARAŞDIRMASI APARIN
a.  İxrac etmək niyyətində olduğunuz məhsul/məhsul qrupunu müəyyənləşdirin 
b.  Araşdırılacaq bazar(lar)ı müəyyənləşdirin– siz artıq hədəf bazarı seçmiş ola və ya 
uyğun məlumatı nəzərdən keçirməklə potensial bazarı müəyyənləşdirməyə ehtiyac 
duya bilərsiniz 
3.  TƏDQİQAT ZAMANI İSTİFADƏ ÜÇÜN BAZAR ARAŞDIRMASI YOXLAMA VƏRƏQƏSİ 
HAZIRLAYIN 
4.  BAZAR ARAŞDIRMASI KEÇİRİN
a.  Bütün mövcud daxili məlumatları yoxlayın
b.  Azərbaycandakı digər potensial məlumat mənbələrini (səfirliklər, sənaye assosiasiyaları, 
universitetlər  və hədəf bazarlara artıq məhsul ixrac edən şirkətlər) yoxlayın
c.  AB Müştəri Xidmətləri və AB bazarları üçün CBİ – dan bütün müvafiq məlumatlardan 
istifadə edin 
d.  İTC (Beynəlxalq Ticarət Mərkəzi) Ticarət Xəritəsindəki (bütün ölkələri əhatə edir) 
ticarət məlumatlarından istifadə edin
e.  İnkişaf etmiş ölkələrdə TPO (Ticarətin Təşviqi Təşkilatı) internet səhifələrində bazar 
hesabatlarına baxın (məsələn ABŞ, Kanada, Almaniya, BK, Avstraliya, Yeni Zellandiya 
və s)
f. Hədəf bazardakı ticarət assosiasiyalarının, o cümlədən beynəlxalq ticarət 
assosiasiyalarının internet səhifələrinə baxın – FİTA (Beynəlxalq Ticarət Assosiasiyaları 
Federasiyası) internet səhifəsindən başlayın 
g.  Müvafiq sənaye jurnallarının internet səhifələrinə baxın (çoxu sizə onların arxivini 
araşdırmaq imkanı verir) 
h.  Rəqibləri müəyyənləşdirmək üçün Kompass – dan istifadə edin. Siz həmçinin Ticarət 
Assosiasiyaları və TPO internet səhifələrindən də istifadə edə bilərsiniz belə ki, onların 
çoxu axtarış aparıla bilən məlumat bazasına sahibdir  
i. 
Hədəf bazarda TPO, milli statistika xidməti, gömrük xidməti internet səhifələrinə baxın 
j. 
Başqa mənbələri tapmaq üçün internetdə axtarış aparın
k.  Hədəf bazarda EEN (Sahibkar – Avropa Şəbəkəsi) tərəfdaşları və tərəfdaş təşkilatlarda 
istənilən əlaqədən istifadə edin 
l.  Yoxlama vərəqəsindən tapdığınız məlumatı qeyd etmək üçün istifadə edin. Bu sizə 
doldurmalı olduğunuz boşluqları müəyyən etməyə kömək edəcək, beləliklə də siz 
axtarışınızı mərkəzləşdirə biləcəksiniz.   

---

43
İXRACATÇILAR ÜÇÜN TƏLİMAT KİTABI
Beynəlxalq marketinq və bazar araşdırmaları
5.  MƏLUMATLARIN MÜQAYİSƏSİ VƏ TƏHLİLİ
a.  Müfaviq sənədləri oxuyun və faktların çıxarışını edin
b.  Məlumatları təhlil edin
c.  Məlumatların əlaqəsini yoxlayın – hədəf bazardakı digər oyunçularla rəqabət aparmaq 
üçün siz nə etməlisiniz?
d.  Məlumatlar əsasında hədəf bazarın sizə imkanlar və ya çoxlu maneələr təklif etdiyinə 
qərar verin. Əgər bazar imkanları sizə əlverişli görünürsə bazara girməyə hazırlaşmaq 
üçün vəzifələrinizin siyahısını tərtib edin. Əgər bazar sizin girişiniz üçün həddindən 
artıq çətin görünürsə o zaman siz tədqiqat üçün yeni hədəf müəyyən etməli və prosesə 
yenidən başlamalısınız.   
6.  İXRAC ÜÇÜN FƏALİYYƏT PLANININ HAZIRLANMASI
Nəzərə alınmalı hər bir vəzifə üzrə istənilən nəticəni əldə etmək üçün lazım olan addımları, tələb 
olunacaq büdcəni və zamanı, məsul şəxs(lər)-i araşdırın.
  Tələb oluna biləcək fəaliyyət növlərinə daxildir:
a.  Məhsul və ya emal sertifikatı əldə etmə
b.  Məhsulun yenidən dizaynı
c.  Məhsulun qablaşdırılmasının yenidən dizaynı
d. Tərcümə
e.  Yeni markaların istehsalı
f.  Yeni marketinq məhsullarının istehsalı
g.  İxrac üçün maliyyənin təşkili
h.  Əlavə xərclərin müəyyənləşdirilməsi – nəqliyyat və gömrük rəsmiləşdirilməsi
i. 
İxrac bazar üçün qiymətin təyin edilməsi
j. 
Yeni işçilər və ya mövcud işçilər üçün təlimçilərin təyin edilməsi
k.  Uyğun idxalçı və ya distributorların müəyyən edilməsi

---

---

MODUL II 

---

---

47
 Xarici bazarlara giriş
MODUL II.  XARİCİ BAZARLARA GİRİŞ
Şirkət ixrac etməyə nə zaman başlamalıdır?
İxrac qərarı istənilən biznesin gələcəyi üçün ciddi təsirə malikdir. Bu diqqətlə veriləcək qərardır, belə ki, 
heç də hər şirkət ixrac uğuru üçün resurs və imkana malik deyil.  
Əsas tələblər
Bəzi əsas tələblərə cavab vermədən ixrac layihəsində uğur qazanmaq mümkün deyil. Bu tələblərə 
aşağıdakılar aiddir:
i. İxrac olunacaq məhsul
ii. Rəqabət üstünlüyü
iii. Onu seçilən bazara çatdırmaq üçün maliyyə
iv. İxrac layihə işləri üçün öhdəlik
v. İdarəetmə (menecment) qabiliyyəti 
Bundan başqa əlavə investisiya xərcləri nəzərə alınmalıdır:
Xarici marketinq xərcləri və əlavə xərclər
Məhsulun dizaynı və adaptasiya
İstehsalat
Əlavə inkişaf işləri, ehtiyat, kredit və müştəri xidmətləri
Beynəlxalq bazarlara çıxışda problem şirkətin yerli bazarda öyrəndiklərinin yeni bazar və yeni müştəri 
şərtlərinə uyğunlaşdırılmasından ibarətdir. Əgər şirkət biznesə yenicə başlayırsa onda yerli marketinqin 
asan tapşırıqları ilə başlamaq və yerli problemlərin uğurla həllini öyrənməyənə qədər ixracı təxirə 
salmaq tövsiyyə olunur.   
Satış imkanlarının müəyyənləşdirilməsi
Şirkət yerli bazar xaricində imkanların ola biləcəyini qərarlaşdırdıqdan sonra növbəti addım bu imkanları 
müəyyənləşdirmək və hesablamaqdır. Bəzən ixraca başlamaq qərarı yalnız bir vastə ilə  mümkün olur 
– xaricdəki əlaqələrdən sorğu, mövcud müştəri və ya təchizatçı tərəfindən yönləndirilmə və ya sadəcə 
rəqiblərin ixracda fəal olmasını bilmək.   
Nə olursa olsun şirkət öz imkanlarını potensial xərclərə və risklərə qarşı ölçməlidir. Bir ixrac sifarişi 
yaxşı səslənə bilər, bəs bu bütün səylərə haqq qazandırmağa kifayət edərmi?  Ümid edək ki, sifariş almaq 
bu bazarda daha potensiallı biznes olduğundan xəbər verir, lakin bu imkanların miqyası və mümkün 
xərclər qiymətləndirilməlidir.
Bu adətən bazar araşdırmasından başlayır. Yaxşı masa tədqiqatı şirkətlərin maraqlarını onların daha çox 
uğur qazana biləcəkləri bazarlar üzrə qətiləşdirir.

---