Güllü. indd
Yüklə 3,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
49 sına görə xaç” təsis etmişdir. Praqa qətliamında iştirak edənlərin hər biri üzərində “Əmək və şücaətə görə” yazılmış həmin qızıl və gümüş xaçlarla mükafatlan- dırıldı. Xaçların arxasına “Praqa 24 oktyabr 1794-cü ildə alınmışdır” sözləri yazılmışdır. Bu gün çoxları təəccüblənir: niyə slavyan polyak- larda, çexlərdə ruslara bu qədər nifrət var? Budur bu- günkü nifrətin kökündə duran qanlı faktlar... Heç kəsə aman verməyən rus əsgərlərin törətdiyi bu vəhşiliyi zaman unutdursa da, tarix unutmadı... 2009-cu ildə Rusiyanın o vaxtkı prezidenti Dmitri Medvedevin feldmarşal A.Suvorovun xatirəsini an- ması çexlər və polyaklar arasında narazılığa səbəb ol- muşdur. Onlar, əsasən də Polşanın “Hüquq və ədalət” partiyası, Şimal Praqasının Varşava rayonunun Şura və İdarəsi, “Katolik hərəkat” təşkilatı və rayonun Pol- yak Skautlar Birliyi 1794-cü ilin noyabrında Praqanın Varşava rayonunda dinc əhaliyə qarşı törədilən qətli- Praqa qətliamı (1794) 50 amın əsas günahkarının A.Suvorov və onun rus ordu- su olduğunu unutmur, bu gün belə tarixin nifrət dolu xatirələrini araşdırır, gənc nəslə öyrədirlər. Məğ- lub olanların şərəfinə (Gloria Victis) keçirilən anma törənlərində Varşava teatrlarının tanınmış aktyorları, ictimai xadimləri iştirak edir, Praqa qətliamında öldü- rülənlərin ruhuna dualar oxunur, şəhidlərin xatirəsinə qoyulan xaçın önünü əklillərlə bəzəyirlər. Rusiyada Aleksandr Suvorov Rusiya hərb tarixi üçün qürur mənbəyi olduğu halda, çexlər, polyaklar arasında qəddarlığı, dinc əhaliyə qarşı amansızlığı ilə yadda qalmışdır. Rusiyanın işğalçılıq siyasətinə qarşı ayağa qalxan əhalinin 20 mini (bu gün polyaklar bu rəqəm üzərində dayanırlar) bir neçə saat ərzində qanına qəl- tan edilmişdir. Başı kəsilənlər, qanı tökülənlər arasın- da çoxlu sayda qadın və uşaqların da olması faciənin masştabını daha da genişləndirir... Praqada rusların vəhşiliklərini əks etdirən karikatura 51 3) REÇ POSPOLİTAYANIN ÜÇÜNCÜ PARÇALANMASI Praqa qətliamından sonra 1795-ci ildə Reç Pospo- litayanın Rusiya, Prussiya və Avstriya arasında üçün- cü parçalanması baş verdi və Reç Pospolitaya bir dövlət kimi tamamilə ortadan qalxdı. Bu parçalanmalar zamanı Litva, Belarus (Prussi- yaya qatılan Belostok şəhəri olan hissədən başqa) və Avstriyaya qatılan Qalitsından başqa bütün Ukrayna torpaqları Rusiyanın əlinə keçdi... a) İŞĞAL OLUNMUŞ ƏRAZİLƏRİN DURUMU 1850-ci illərdə Rusiyanın əlinə keçən ərazilərdə “qırmızılar” adlandırılan dəstələr tərəfindən aqrar is- lahatlar, demokratikləşmə və müstəqillik tələbləri ar- tır, açıq silahlı mübarizə və üsyanlar hazırlanırdı. Belə bir vaxtda Anjey Zamoyski kənd təsərrüfatı cəmiyyə- ti yaradır. Qısa müddət ərzində cəmiyyətin ətrafında əksəriyyəti Sibir sürgünündən qayıdan polyaklardan ibarət xeyli qüvvə toplanır. Tezliklə Kırım xanlığı da “Tavrida” adı ilə Ru- siyaya ilhaq edildi. Artıq rus mülkədarlarının axını ilə qarşılaşan Qara dəniz ətrafının məhsuldar çölləri Novorusiya adlandırılırdı... Bu gün də Rusiya işğal etdiyi Ukrayna ərazilərini Novorusiya adlandırmaqla Çar Rusiyasının yarımçıq qalmış işğalçı siyasətini da- 52 vam etdirdiyini sübuta yetirir... 1830-1831-ci illər polyak üsyanında Var- şavanın müdafiəsində qətlə yetirilən general Y.Sovinskinin həyat yoldaşının dəfnindən sonra polyak tələbələr və şəhər yoxsulları pravoslav rus məzarlı- ğına gedərək qəbirləri təhqir edir, dağıdırlar (polyakların əksəriy- yəti o vaxtlar katolik idilər – G.Y.). Sonrakı günlər mağazaların üzərində rusca yazılmış lövhələri qopardır, Varşavanın rus əhalisinə hədələr yağdırır, qorxu altında saxlayırlar. Bu durumda ordu ilə toqquş- ma özünü çox gözlətmir, 5 nəfər ölür. Nəticədə II Aleksandr Polşa Krallığının Dövlət Şurasının bərpası haqqında fərman verməli olur. Lakin polyaklar Rusi- yanın ağalığı ilə heç cür barışmaq istəmirdilər. Tələ- sik yaradılmış silahlı dəstələr tez-tez rus qarnizonları- na hücum edirdilər. 27 yanvar (8 fevral) 1863-cü ildə Peterburqda imzalanan Alvensleben Konvensiyasına əsasən Rusiya və Prussiya öz aralarında polyak üs- yançılara qarşı birgə əməliyyat razılığı imzaladılar. Tezliklə cənub-qərb əyalətlər də, Volınsk quberniyası da, Kiyev quberniyası da, Vilensk, Kobensk quberni- Anjey Zamoyski (1800-1874) 53 yaları da ruslara qarşı üsyana qalxdılar. Üsyanda 77 min adam iştirak edirdi. Təbii ki, üstünlük yaxşı si- lahlanmış nizamlı ordusu olan rusların tərəfində idi. Rusiyanın və pravoslav xristianlığın təsir və təzyiqin- dən qurtulmaq istəyən polyaklar, litvalılar, ukrayna- lılar son nəfəslərinə qədər vuruşurdular. Şimal-qərb əyalətlərdə vuruşan rus ordu komandiri M.Muravyov Vilnuda general-qubernator olduğu dövrdə 128 üs- yançı asılmış (rəqəmlər artıq da ola bilər. Çünki qay- naqlar ruslara aiddir – G.Y.), 12 500 üsyançı sürgün edilmişdir. Üsyançılar 30 min, ruslar isə 3 343 nəfər itki vermişdilər. Rusiya tərəfindən işğal olunmuş vətən torpaqlarının azadlığı uğrunda mübarizə apara- raq şəhid olmuş 30 min insan! Əlbəttə ki, səhifələrinə qanla yazılmış bu tarix heç vaxt unudulmadı, 1794-cü ilin kinini daha da artırdı, üstü küllə örtülərək böyük kinə çevrildi... Bundan sonra Polşanın ruslaşdırılması siyasəti başladı. Bunun üçün Litva və Belarusda rus dilində ibtidai məktəblər açıldı, əhalininin pravoslav ruhun- da maarifləndirilməsinə başlandı. Katoliklərə dövlət vəzifələrində çalışmağa icazə verilmədi. Ona görə də sürgündən sonra bəzi polyak, litvalı və ukraynalılar geri dönmədilər, Rusiyanın iç əyalətlərində məskun- laşdılar. Qeyd edək ki, məşhur bəstəkar Dmitri Şos- takoviç və yazıçı Aleksandr Qrin məhz belə sürgün üsyançıların övladlarıdırlar... Üstəlik də sürgün olu- nanların ailələrindən tələb edirdilər ki, iki il ərzində torpaqlarını satsınlar. Satılan torpaqları isə yalnız pra- voslav ruslar ala bilərdilər. Kişi əhaliyə yaşayış yerin- Yüklə 3,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|