Gülşən Orucova, Nərminə Qaragözova, Rafiq İsmayılov, Zahid Xəlilov

Köməkçi sual: – Bu uşaqlar bir-birindən nə ilə fərqlənirlər?
Tədqiqat sualı:
– Ad, əlamət, hərəkət bildirən sözləri nə ilə fərqləndirə bilərik?
Tədqiqatın aparılması.
Qruplarla iş. Şagirdlər verilmiş suallar əsasında öz fikirlərini iş
vərəqlərində qeyd edirlər.
I qrup. Ad bildirən “oğlan”, “kəpənək” sözlərinə əlamət bildirən, hərəkət bildirən sözlər
əlavə edin.
Oğlan (necə oğlan?)                 Oğlan nə edir?
Kəpənək (necə kəpənək?)        Kəpənək nə edir?
II qrup. Cümlədən ad, əlamət, hərəkət bildirən sözləri seçin.
Maraqlı yarışda sinfimiz qalib gəldi.
Ad bildirən –
Əlamət bildirən –
Hərəkət bildirən –
III qrup. Sözlərə sual verin və qruplaşdırıb cədvəldə uyğun yerə yazın. Onların qram-
matik mənaya görə əşyanın nəyini bildirdiyini söyləyin. 
Məlumat mübadiləsi və müzakirənin təşkili.
Qrupların təqdimatı dinlənilir və müzakirə
olunur.  Dərsliklə iş. Dərslikdən nəzəri hissə oxunur, izah edilir, 59-cu səhifədəki 4-5-ci
tapşırıqlar yerinə yetirilir. Tapşırıq 4. Xəlil, məsələni – ad bildirən sözlərdir. Çətin – sözü
məsələnin əlamətini bildirir. Həll etdi – sözü Xəlilin hərəkətini bildirir.
Nəticə:
Sözlər qrammatik mənasına görə fərqlənir. Ad bildirən sözlər kim? nə? hara?,
əlamət bildirən sözlər necə?, hərəkət bildirənlər nə edir? nə etdi? nə edəcək? suallarına cavab
verir.
Tətbiqetmə.
İş dəftərinin 42-ci səhifəsindəki dil qaydaları ilə bağlı tapşırıqlar yerinə ye-
tirilir.
Yazı. Hüsnxət. “G” hərfi. İş dəftəri, səh. 43.
Ev tapşırığı.
Şeiri əzbərləyin və qısa məzmununu dəftərə yazın.
Qiymətləndirmə.
Təqdimata, diskussiyaya və tətbiqetmənin nəticələrinə əsasən aparılır.
Söz
Ad
Hərəkət
Əlamət
narıncı
yatır
həkim
oynayır
ЫЫЫ бюлмя
82
Дярслярин планлашдырылмасы
Çap üçün deyil

---

Dərs 27. MEHRİBAN SƏMA (4 saat)
Motivasiya.
Analogiyalar  zənciri (“Gölə atılan daş”)
Müəllim şagirdlərə sözlərdən – hər bir söz vaqon olur – uzun bir zəncir qurmağı təklif edir.
Vaqonlar, əlbəttə, sözlər kimi bir-biri ilə bağlı olmalıdır. Demək, hər bir söz arxasınca gələn
sözü çəkməlidir. 
Məsələn:
– Səma necədir? 
– Mavi, soyuq. 
– Daha nə soyuq olur? 
– Külək, buz, hava, dondurma.
– Bəs dondurma necə olur? 
– Dadlı, şirin.  
– Daha nə şirin ola bilər? 
– Paxlava və s. 
Yaxud: Müəllim şagirdlərə günəş və bulud şəkilləri nümayiş etdirir:
Sual: – Şəkillərlə bağlı hansı əlamət bildirən sözləri deyə bilərsiniz?
Şagirdlərin cavabları dinlənilir. Cavablar müxtəlifdir (sarı günəş, sevinən günəş,
gülümsəyən günəş, mavi bulud, soyuq bulud, tutqun bulud, qəzəbli bulud, həyəcanlı bulud,
qəmgin bulud  və s.). 
Müəllim: – Sevinc, gülüş, qəzəb, həyəcan insana aid xüsusiyyətlərdir. Belə ifadələr
cansız varlıqlara aid edilərsə, məcazi məna daşıyır. 
Dərslikdən mətn oxunur. Şagirdlərə “ekskursiya” sözünü yaxınmənalı sözlə əvəz etmək
tapşırılır. 
Çox güman ki, uşaqlar “gəzinti”, “gəzmək” kimi sözlər deyəcəklər. Bundan sonra müəllim
“ekskursiya” sözünün elmi izahını verə və ekskursiyanın adi gəzintidən fərqini izah edə bilər.
Məzmun standartları 
Təlim məqsədləri
1.2.1. Müşahidə etdikləri, eşitdikləri və
oxuduqları haqqında danışır.
Öz biliklərinə əsaslanaraq problemin həlli ilə
bağlı fikir bildirir.
1.2.3. Nitqində müvafiq bədii ifadələrdən
istifadə edir. 
Mətndə rast gəldiyi bədii ifadələri
(məcazları, epitetləri) cümlələrdə işlədir.
2.1.3. Öyrəndiyi yeni sözlərdən nitqində
istifadə edir.
Öyrəndiyi yeni sözləri cümlələrdə mənasına
uyğun işlədir.
3.1.4. Müşahidə və təəssüratlar əsasında
kiçikhəcmli inşalar yazır. 
Siniflə birgə getdiyi ekskursiya haqqında
kiçikhəcmli esse yazır.
4.1.5. Sözləri qrammatik mənasına görə
qruplaşdırır.
Mətndən əlamət bildirən sözləri seçir, onların
aid olduğu sözü müəy yənləşdirir.
СИНФИМИЗИН УШАГЛАРЫ
83
Дярслярин планлашдырылмасы
Çap üçün deyil

---

Müəllimin nəzərinə: Ekskursiya tək və ya kollektiv surətdə muzeylərə, tarixi yerlərə, sərgilərə,
şirkətlərə təşkil olunmuş gəzinti və ya səyahətdir. Ekskursiyanın məqsədi müxtəlif ola
bilər: elmi, tədrisi, idman, əyləncəli və s.  Ekskursiya zamanı obyektlərin nümayişi peşəkar
ekskursovod tərəfindən yerinə yetirilir. Onun vəzifəsi ekskursiyada iştirak edənlərə həmin
yerin və ya obyektin tarixi, dəyəri haqqında məlumat verməkdir. Ekskursiya iştirakçıları ek-
skursant adlanırlar. 
Müəllim: – “Köçəri quşların qatarı”  deyəndə nə başa düşürsən? Bu ifadənin işləndiyi
cümlə ilə sonrakı cümlə arasında olan əlaqəni izah etməyə çalış.  
(Quşlar bir-birinin ardınca düzülmüş şəkildə uçaraq isti ölkələrə gedir. Onların sayı
azaldığına görə səsləri də daha az eşidilir. Buna görə təbiət də qəmli görünür.)
Fənlərarası inteqrasiya (həyat bilgisi) – Köçəri quşlar hansılardır?
Soyuqların düşməsi və qida qıtlığının başlaması  ilə  bəzi quşlar qışı daha isti  keçən və
qida baxımından zəngin olan ölkələrə uçurlar (qaranquş, leylək, sağsağan, çöl ördəyi və
qazları və s.)
Təmiz, aydın, mehriban, qəmli, həyəcanlı, soyuq sözlərinə yaxınmənalı və əksmənalı
sözlər tapılıb cədvəldə yazılır.
Dərsliyin 60-cı səhifəsindəki 1-3-cü tapşırıqlar yerinə yetirilir.
Tapşırıq 1. “Şirin uşaq” ifadəsindəki şirin sözü uşağın mehriban, sevimli olmasını, “şirin
alma” ifadəsindəki şirin sözü isə almanın dadını bildirir.
İkinci ifadədə “şirin” sözü həqiqi mənada işlənmişdir. Daha nə şirin olur? (şirin çay, şirin
tort, şirin söz, şirin körpə) Bunlardan hansı həqiqi, hansı məcazi mənada işlənmişdir?
Tapşırıq 2. “Həyəcanlı səma” ifadəsindəki həyəcanlı  sözü səmanın üzünün qaralmasını,
buludların dolmasını, yağış yağacağını; “mehriban səma” ifadəsindəki mehriban  sözü
səmanın üzünün aydın, günəşli olmasını bildirir.
Tapşırıq 3. “Acı dil” ifadəsi kobudluq, “böyük ürək” ifadəsi səmimiyyət, əliaçıqlıq bildirir.  
Qruplarla iş. Müəllim hər qrupa  üzərində müxtəlif şəkillər olan vərəqlər paylayır. Şagird -
lər vərəqdə təsvir olunan şəkillərin onlarda doğurduğu hisləri ifadə etməyə çalışırlar. 
I qrup. “Yarpaqları tökülmüş ağac” şəkli
II qrup. “Qol-budaqlı yaşıl ağac” şəkli
III qrup. “Soyuqdan büzüşmüş küçük” şəkli
IV qrup. “Ovunun üstünə şığıyan qartal” şəkli
İş dəftərinin 44-cü səhifəsindəki mövzu ilə bağlı tapşırıqlar yerinə yetirilir.
Dil qaydaları. Müəllim: – Uşaqlar səma ilə bağlı hansı sözləri söylədilər? Bu sözlər
əşyanın nəyini bildirir: adını, əlamətini, yoxsa hərəkətini?
– Səma haqqında deyilən sözləri əlifba sırasına görə yazın.  
Sözlər 
Yaxınmənalı sözlər 
Əksmənalı sözlər
təmiz 
aydın
mehriban
qəmli
həyəcanlı
soyuq
ЫЫЫ бюлмя
84
Дярслярин планлашдырылмасы
Çap üçün deyil

---