Gülxani pənah salatin əHMƏdli azərbaycan ədəbiyyatı
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 573 yaradıjılığı Azərbayjan xalqını milli azadlığa, müstəqilliyə çağırıbdır. O, həmişə öz iradəsi ilə yaşamış, öz iradəsinə, millətinə sadiq olmuşdur, millətini, xalqını həddindən artıq sevmiş və millətinə həddin-dən artıq xidmət edən bir insan olmuşdur». Nizaminin, Füzulinin, Nəsiminin yaradıjılığının tədqiqi, nəşri, adlarının əbədiləşdirilməsi sahəsində tarixi qərarlar imza- lamış Heydər Əliyev müasiri olduğu çağdaş ədəbi prosesinə də eyni diqqət və qayğıyla yanaşıb. Zəmanəsinin ədəbi prosesini düzgün və yüksək qiymətləndirib: «Müasir Azərbayjan ədəbiyyatında jərəyan edən proseslər mühüm və diqqətəlayiq proseslərdir. Onlar özləri ilə yenilik gətirir, bütövlükdə ədəbiyyat üçün ümumi olan inkişaf qanunlarını bu və ya digər yollarla təsdiq edirlər. Bədii söz sənətkarlarının gerçəkliyi tam əhatə etməyə, həyatı daha dolğun şəkildə təsvir etməyə, adamlar və zaman haqqında həqiqəti bər-bəzəksiz deməyə səy göstərdiklərini xüsusilə nəzər çarpdırmaq istəyirəm. Azərbayjan xalqının ən əsas, ümdə arzu və istəkləri, ən nəjib əməlləri bədii əsərlərdə getdikjə daha tez-tez və daha dərindən təsvir olunur». S.Vurğunun 95 illik yubileyinə həsr olunmuş tədbirdə şairin yaşadığı dövrün «həddindən artıq mürəkkəb, qarışıq, çətin» dövr olduğunu söyləyir: «XX əsr bəşər tarixində çox ziddiyyətli, mürəkkəb proseslər dövrüdür... Birinji dünya müharibəsi dünyaya nə qədər ziyanlar vurubdur. Ondan sonra yer kürəsinin altıda bir hissəsində yeni bir quruluş, yeni bir ideologiya hökm sürməyə başlayıbdır. Çonra bəşəriyyət üçün ən təhlükəli olan faşizm meydana çıxıb, İkinji Dünya müharibəsi başlanıb, nə qədər insanlar qurban gedib. İkinji dünya müharibəsindən sonra «soyuq mühari-bə» başlayıb, yer üzündə yenə də gərginlik yaranıb, eyni zamanda sülhü müdafiə Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 574 etmək üçün qüvvələr yaranıbdır. Bunlar o dövrün ən böyük tarixi hadisələridir. Belə bir dövrdə yaşamaq, yaratmaq və yüksək yaradıjılıq səviyyəsi-nə çatmaq hər insana nəsib ola bilməzdi». Belə bir dövrdə yazıb-yaradan S.Vurğunun Azərbayjaq ədəbiyyatını, mədəniyyətini, eləjə də dünya ədəbiyyatını zənginləşdirən yaradıjılığının böyüklüyünü, onun öz dövrünün «şairlərinin şairi» olduğunu söyləyən Heydər Əliyev yaradıjılığında ən mühüm bir məqama tarixi qiymət verir: «Səməd Vurğun Azərbayjan şeirinə çox böyük yeniliklər gətiribdir... Böyük şairimiz Molla Pənah Vaqif XVIII əsrdə şeir dilini xalq dilinə daha da yaxınlaşdırdı. Onun yazdığı şeirləri xalqın bütün təbəqələri həm anlaya, həm də qavraya bildi, həm də sevdi. Beləliklə, o, Azərbayjan şeirində yeni bir yol açdı. Səməd Vurğun Azərbayjan klassiklərinin ənənələrini davam etdirərək, bizim dövrümüzdə-məhz 20-ji, 30-ju, 40-jı illərdə Azərbayjan şeirini daha da yüksəklərə qaldırdı. S. Vurğu-nun şeiri Azərbayjan dilini zənginləşdiribdir, inkişaf etdirib-dir. Azərbayjan dilini hər bir azərbayjanlı üçün doğma, sevimli, şirin edibdir. Bu da Səməd Vurğunun Azərbayjan xalqı qar- şısında göstərdiyi xidmətlərdən biridir». Şairin yaradıjılığının geniş təhlilini verən, «Vaqif» pyesi üzərində xüsusilə dayanır, onun poema yaradıjılığını, böyük alim, filosof kimi fəaliyyətini yada salır: «Səməd Vurğun Azər-bayjan Elmlər Akademiyasının təsisçilərindən, yaradıjıla-rından biridir. Səməd Vurğun Elmlər Akademiyasının yara-dılmasının təşəbbüsçülərindən biridir. O, sadəjə akademik seçilmiş bir adam deyil. S.Vurğun və məhz onun kimi Ü.Hajıbəyov, H.Hüseynov, Y.Məmmədəliyev, M.Topçubaşov, M.İbrahimov və başqa belə insanların təşəbbüsü nətijəsində 1945-ji ildə Azərbayjanın Milli Akademiyası yaranıbdır. Bu, böyük tarixi hadisədir. Burada S.Vurğunun xidmətləri böyükdür. Ən böyük Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 575 xidməti ondadır ki, S.Vurğun ömrünün son illərində həmin akademiyanın vitse-prezidenti vəzifəsini daşımışdır və Azərbayjan elminin, ədə-biyyatşünaslığının inkişafında çox əvəzsiz xidmətlər gös-tərmişdir». Heydər Əliyev bir dövlət başçısı kimi fəaliyyəti dövründə yazıçılarımızı Sovet İttifaqının ən yüksək fəxri adı olan Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına (Süleyman Rəhimov, Sü- leyman Rüstəm, Mirzə İbrahimov, Rəsul Rza) layiq görmüş- dür. Süleyman Rüstəmi «nadir insan», Tanrının verdiyi «fitri istedad sahibi», onun yaradıjılığının nəsillərin «təhsilinə, mənəviyyatına, formalaşmasına böyük təsir» etmiş olduğunun danılmaz həqiqət olduğunu qeyd edir. Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Rəsul Rza kimi böyük sənətkarların, o dövrdə repressiyaya məruz qalmış nəslin nümayəndələri kimi ədəbiyyatımızı, mədəniyyətimizi inkişaf etdirmələrini təqdirəlayiq bilən prezident «əgər 30-ju illərdə o itirdiklərimizlə yanaşı, Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Süleyman Rüstəm və bizim o nəsildən olan görkəmli başqa şairlərimiz olmasaydı, onlar yazıb-yaratmasaydılar, o əsərlərimiz olmasaydı, indi bizim o dövr tariximizin, ədəbiyyatı, mənəviyyatı, mədəniyyəti nədən ibarət olardı? Mən bizim ədəbiyyatımızı Səməd Vurğunsuz da, Rəsul Rzasız da, Süleyman Rüstəmsiz də təsəvvür edə bilmirəm»,-deyir, «əgər kimsə 80-ji illərin axırları, 90-jı illərin əvvəllərində tariximizin böyük bir hissəsini jırıb atmaq istəyirdisə və bəzən onlar buna nail olurdusa, özləri heç bir xidmət etməmiş adamlar xalqa sədaqətlə xidmət etmiş insanları aradan çıxarmağa çalışırdılarsa, bunlar keçiji bir şeydir. Gördünüz ki, onlar keçdilər, getdilər. Bu gün onu deyə bilərəm ki, Süleyman Rüstəm, Səməd Vurğun, Rəsul Rza kimi böyük şairlərə, onların yaradıjılığında bugünkü uyğun olmayan hansısa nüansları tapıb Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 576 irad tutmaq, hesab edirəm ki, mənəviyyatsızlıqdır. Belə adamların özləri xalq, millət, ölkə üçün heç nə etməyiblər, əgər bizim xalq dili ilə desək, onlar nə Səməd Vurğunun, nə Rəsul Rzanın, nə Süleyman Rüstəmin dırnağı belə ola bilməzlər». Ölkə prezidentini belə qəzəbləndirən amillər var idi. Öm- rü boyu tariximizin təhrif olunduğunu, düşmənlərimizin çoxluğunu, bizi bir millət, xalq kimi qiymətdən salmaq istəyən- lərin olduğu bir vaxtda düşmən dəyirmanına su tökənlərin içimizdə olmasından narahatlığını gizlətmir, «biz tariximizi, millətimizi, xalqımızı belə adamlardan qorumalıyıq»-deyir. 1975-ji ildə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq gö- rülmüş ilk nasir Süleyman Rəhimovun 90 illik yubileyi ilə bağlı kitablarının yenidən çap olunması, Azərbayjan ədəbi prosesində novator şair kimi tanınan, poeziyada yeni bir yol açan, onu zənginləşdirən R.Rzanın 90 illik yubileyinin təntənə ilə qeyd olunması, əsərlərin yenidən çapı haqqında verdiyi qərarlar, yazıçı, dramaturq kimi sevilən, tanınan, yüksək sənətkarlıqla yazılmış əsərləri ilə sevilən İlyas Əfəndiyevin müstəqil Azərbayjan respublikasının «Şöhrət» ordeninə layiq görülməsi, qadın yazarlarımıza hörmət və ehtiramı, Məhsəti, Ağabəyim, Heyran xanım, Natəvan kimi sənətkarlarımızla yanaşı Mirvarid Dilbazi, Nigar Rəfibəyli, Mədinə Gülgün, Hökümə Bülluri sənətinə, yaradıjılığına verilən yüksək qiymət dövlət başçısının nəjib keyfiyyətlərlə zəngin xarakterindən xəbər verir. Bir dövlət başçısı kimi qadın əməyinə, istedadına verilən yüksək qiyməti görürük. M.Dilbazinin 85 illik yubileyində: «Şair olmaq asan deyil. Təkjə bizim xalqın tarixində yox, bütün dünya xalqlarının tarixində şairlər, yazıçılar, alimlər adətən kişilərdən olubdur. Anjaq qadın şairlər xüsusi hörmətə malikdirlər. Onlar gərək nə qədər yüksək istedada malik olsunlar ki, kişilərlə bərabər səviyyədə, bəlkə Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|