Güney Az ərbaycanda 2013-cü ilin
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dil-dil öt ən bu dil dəm aldığım dildir, görürsənmi Bu dil T əbrizin ağzında quruyan Acı çayın dili
- Bu dil q əm pəncərəsində, Mirz ə Cəlilin gözündən qaçan ışıq iyidir.
6 yaz ır: “Mirzə Mülküm xan 1833-cü ildə İsfahanda erməni ailəsində dünyaya göz açmışdır. Mülküm xan Fransada təhsil almış, İranda “F əramuşxanə” adlı bir masson təşkilatı da qurmuşdur (3.s.3). “Qanun” q əzetini nəşr edən Mülküm xan müasir cəmiyyət qurmaq məqsədini güdürdü. Fars mill ətçiliyi onun təfəkküründə təməl prinsip hesab olunurdu. Onun bu f əaliyyəti fars millətçiliyinin inkişafı üçün ilham qaynağı olmuşdur. Bu siyasəti yürüdən müasir fars millətçiləri üçün İranda böyük təhlükə türklər, sonra isə İslam və ərəblər idi. Fars dili və ari irqi İranın milli və tarixi kimliyi olaraq qəbul edilirdi. Berlində çıxan, İranın 40-a yaxın şəhərində oxunan və yaxşı tanınan “İranşəhr” d ərgisinin yazdığına görə, İranın ən böyük problemi etnikçilik və regionçuluqdur: “Bu problem o q ədər ciddidir ki, xaricdə yaşayan hər bir iranlıdan haralı olduğu soruşulduğu vaxt anadan olduğu yerin adını deyir. Biz regional firq ələri, dilləri, geyimləri, adət və ənənələri məhv etməliyik (4.s.25.) M əşrutə dövründə yaranmış modern ifadə olan “millət” termini sadə əməkçi insan-ların təmsil olunduğu rəiyyət (ərəbcə) ifadəsini əvəzlədi. 6 7 Əlbəttə, Pəhləvi xanədanının “Modern millət” anlayışı əsasən milli ayrı- seçkilik-nasionalizm, sekulyarizm, şahlıq-taxt-tac ənənələri, azad bazar i qtisadiyyatı, əski İran tarixinə heyranlıq, eləcə də hərbçilik təməlləri üz ərində boy verirdi və təbii ki, İranda yaşayan digər xalqların, həmçinin Az ərbaycan türklərinin də əleyhinə idi. Çünki bu heyranlıq nəticəsində Türk dili v ə Türk kimliyi köşəyə sıxışdırılırdı... Bu gün Güneydə Türkcə yazmaq özü-özlüyündə bir savaşdır... Bu qadağalar 1945-46-cı illərdə qurulmuş Milli Hökumət zamanında tamamil ə aradan qaldırılıb çağdaş fars millətçiliyinin inlişafı prosesi dayandırılsa da, bir il keçməmiş Güney Azərbaycanın intəhasız üfüql ərində doğmuş azadlıq günəşi qan içində boğuldu. Milli Hökumət l əğv edildi və türkcə yenidən buxovlandı... Təxminən 9 il sonra, 1954-cü 7 8 ild ə ustad Şəhriyarın “Heydərbabaya salam” poemasının nəşr olunması sükut buzunu sındırdı. Daha sonra Həbib Sahirin silsilə şeirlərinin, S əhəndin “Sazımın sözü”, “Dədəmin kitabı” və “Qardaş andı” trilogiyasının, Səməd Behrəngi, Oxtay, Səhər, Mərziyə Üskülü, Həmid Nitqi, Haşım Tərlan, Qulamhüseyn Səidi, Sönməz, Savalan, M.H.Kərimi, Yalqız, Haray, Yanar, Əli Daşqın kimi neçə-neçə yazarın qadağalara r əğmən davamlı olaraq bədii yaradıcılıqla məşğul olmaları daha güclü, daha iti, s ərrast təfəkkürlü, cəsarətli gənclərin təmsil olunduğu yeni ədəbiyyat dalğasının yaranmasına gətirib çıxardı. Lakin ana dilinin yasaqlanması Türkcənin inkişafını ləngidirdi və bu ləngimə nəticəsində d ə təhsilini yad dildə-farsca alan gənclər çaş-baş qalırdılar. Məhz bu çaşqınlıq Güney yazarlarının bir qisminin Anadoluda yayqın olan Türkiy ə türkcəsini, bir qisminin Quzey Azərbaycanda mövcud olan ütülü ədəbi dili, bir qismininsə klassik şeir dilini əsas götürərək yazıb- yaratmalarına nədən olmuşdur. Maraqlıdır ki, çağdaş dövrdə Güneydə yet işmiş yeni nəsil Hadi Qaraçayın: “Bu gün Türkcə yazmaq, içində bulunduğumuz bu siyasal, bu toplumsal kontekstlərin gərəksimi, 8 9 zərurətidir. Bu gün Türkcə yazmaq, siyasal savaşımızdan qazanmaq istədiyimiz bir huquq, bir keyfiyətdir. Bu gün Türkcə yazmaq, həm də bir çoxlarına “Türkcə də yazmaq olar,” - gerçəyini aşılamaqdır, bu həqiqəti anlayaraq mübarizə, mücadilə yoluna çıxmaqdır. Çünki dil – ruhaniliyin (insaniliyin) ifad əsidir, bu səbəbdən də o, zamandan, gerçəklikdən, quruluşdan üstündür. Dil uğrunda savaş əslində ulusal müəyyənlik uğrunda savaşdır (5). Kiyan Xiyav ın “Tanqosuz Təbriz” adlı modern səpkili poemasında sərgilənən fikirlər də Hadi bəyin “Bu gün Türkcə yazmaq, özü-özlüyündə bir savaşdır,” – gerçəyini yansıtmaqdadır: Dil-dil öt ən bu dil dəm aldığım dildir, görürsənmi? Bu dil T əbrizin ağzında quruyan Acı çayın dili Bu dil Araz qulağında dalğaların batan səsi Bu dil Urmu gölünd ə flaminqo qanadından düşən umud l ələyi Bu dil q əm pəncərəsində, Mirz ə Cəlilin gözündən qaçan ışıq iyidir. 9 10 V ə dil şovaliyyələrin qorxduğu dost V ə dil diktatorların qənimidir. V ə dil mənəm...(6) Ana dilinin yasaqlığından, elinin əsarət altında olmasından doğan k ədər, üzüntüdür Məsud Haraya yenicə dünyaya gəlmiş qızına: “Sevimli qızım Burla Xatın! Sən yaşa-mımıza umud, Işıq gətırdın qızım, Ama s ənə laylalar oxuduğum dilin bu məmləkətdə, məktəblərdə yasaq olduğunu deməkdən utanıram”ı söylədən... Biz başı bəlalı bir millətin evladıyıq. Bizə düşman gərəkmir, içimizdə nə qədər özünü alçaq bilən varsa, düşmanımız var özümüzdən demək. Bizi dərd etdirən yara yabancı dırnaqlarıyla cızılmayıb, yaramız aramızda yaşayan içi boş olanlardan yaranıb. Qızım! Bu dərdlərə dərman tapmaq, artıq ağıllı olmağından, özünü, kimliyini iyi bilm əyindən asılı olacaqdır. Bu uzun və daşlı yollara çıxmaq yürəyimin qıdıvıdısı deməkdir. Yolun açıq olsun və millətimizin g ələcəyi aydınlıq” – tövsiyələrini dedirdən... Şərifə Cəfəri Dənizə uşaqlığından, özünü anlayandan işlək Ana dili üzərinə xəyallar qurduran: 10 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|