Haqqin iZİ İLƏ Müəllif: Əli Əsğər Rizvani

ƏHLİ-SÜNNƏYƏ GÖRƏ NİCAT TAPACAQ FİRQƏ

Əhli-sünnə sözügedən hədislərdəki nicat tapacaq firqəni özünə aid etmiş və özünü nicat əhli hesab etmişdir. Öz iddialarını əsaslandırmaq üçün həmin rəvayətlərin son hissəsini - "mənim və səhabələrimin olduğu inanclar", "camaat", "İslam və camaat" və “böyük bir qrup” ifadələrini sübut göstərmişlər. Aşağıda göstərilən sübutların cavablarını diqqətinizə çatdırırıq:

1. Bu əlavələr ümmətin parçalanması ilə bağlı hədislərin əksəriyyətində yoxdur. Əgər Peyğəmbərin (s) məqsədi onları bəyan etmək olsaydı, bütün hədislərdə deyilərdi. Bütün hədislərdə qeyd olunmadığına görə bəlli olur ki, bu əlavələr rəvayətçilərin öz sözləridir.

2. Yuxarıdakı əlavə izahlar qeyd olunan bütün hədislərin zəif olması nəzərə çarpır. Öncə də buna işarə vurduq.

3. Bir çox ayələrdə çoxluq məzəmmət olunmuş, pislənmiş və bildirilmişdir ki, Allahın çox az bəndəsi şükr edəndir. Buna görə də "böyük bir qrup", "camaat" ifadələrini haqqın meyarı kimi qəbul etmək olmaz.

4. Albani sonunda "mən və səhabələrimin olduğu inanclarda" ibarəsi yer alan hədislər haqqında yazır: "Əqili onu zəif hədislər sırasında qeyd etmişdir. O, bu hədisi Abdullah ibn Süfyan vasitəsi ilə Yəhyadan nəql etmişdir. Əqili demişdir ki, onun hədisini əsas götürmək olmaz".¹

5. Bəzi səhih sənədli hədislərdən aydın olur ki, bəzi səhabələrin problemi olmuşdur. Ədalətli olmamışlar. Buna görə də onların hamısını nicat tapacaq firqəyə daxil etmək olmaz.

6. "Müstədrəki-Hakimdə deyilir: "Mənim və səhabələrimin bu gün olduğu (dində) olanlar". Yəni vəfatımdan qabaqkı dövrü nəzərdə tuturam. Bu söz, İslam ümmətinin arasında ixtilaf və təfriqə olacağını göstərir. Məlumdur ki, səhabələr Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra əsla hamısı bir qrupu təmsil etməmişlər.

7. Sonunda "camaat" ifadəsi qeyd olunan hədisə gəlincə, "camaat" sözündə məqsəd, hətta az olsa belə haqq əhlidir. Əmir əl-Möminindən (ə) nəql olunan bir hədisdə deyilir: "Camaatdan məqsəd az da olsa haqq əhlidir".¹

Abdullah ibn Məsuddan nəql olunur: "Həqiqətən, camaat haqqa müvafiq olanlardır. Hərçənd ki, sən tək olmuş olasan".²

Bunu Quran ayələri də təsdiq edir. Çünki haqqa tapınanların az olduğunu göstərir. Allah-taala buyurur: “Biz sizə haqqı gətirmişdik, lakin sizin əksəriyyətiniz haqqı xoşlamırdı”. ³

Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: "İslam qəribcəsinə zühur etdi. Tezliklə qəribcəsinə zühur etdiyi kimi yenə qəribcəsinə geriyə dönəcək. Demək, xoş qəriblərin halına".⁴

8. "Böyük bir qrup" ifadəsi yer alan hədislər hamısı sənəd baxımından zəifdir. Necə ki, öncə də qeyd etdik.

ŞİƏ MƏZHƏBİNƏ GÖRƏ NİCAT TAPACAQ FİRQƏ

Quran ayələri bir-birini təfsir etdiyi kimi hədislər də bir-birini təfsir edir. Belə ki, əgər bu və ya digər rəvayətdə nümunə göstərilməyibsə, digər rəvayətlər bu baxımdan onu aydınlaşdırır. Aşağıda sözügedən rəvayətin nümunələrini aydınlaşdıran digər rəvayətləri diqqətinizə çatdırırıq:

1. "Səqəleyn" hədisi. Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: "Ey camaat! Həqiqətən, sizin aranızda iki qiymətli şey qoyub gedirəm. Onlara tapınsanız, əsla yolunuzu azmazsınız. Onlar, Allahın kitabı və Əhli-beytim (ə) olan itrətimdir".¹

Hər iki məzhəb tərəfindən qəbul olunan səhih sənədli bu hədisdə Peyğəmbər (s) nicat tapacaq firqənin yalnız Qurana və Əhli-beytə (ə) tapınanlar olduğunu bildirir.

İmam Hafiz Həsən ibn Məhəmməd Sənani (h. q. 650) "əş-Şəms əl-münirə" kitabında Peyğəmbərdən (s) nəql edir:

"Qardaşım Musanın (ə) qövmü yetmiş bir firqəyə bölündü. Qardaşım İsanın (ə) ümməti yetmiş iki firqətə bölündü. Tezliklə, mənim də ümmətim yetmiş üç firqəyə bölünəcək. Birini çıxmaq şərtilə qalan hamısı həlak olacaq".

Həzrətin (s) bu sözünü eşitdikdə müsəlmanların səsi ucaldı. Ucadan ağladılar. Üzlərini Peyğəmbərə (s) tutub dedilər: "Ey Allahın rəsulu! Sizdən sonra nicat yolunu necə tapaq? Nicat tapacaq firqəni necə tanıyaq, ona necə etimad göstərək?” Həzrət (s) buyurdu: "Mən sizin aranızda elə bir şey qoymuşam ki, ona tapınsanız əsla yolunuzu azmayacaqsınız. Bu, Allahın kitabı və Əhli-beytimdir (ə). Həqiqətən, mərhəmətli və bilici Allah mənə bildirmişdir ki, onlar hovuz kənarında mənə tərəf gəlincəyədək bir-birindən ayrılmayacaqlar.²

2. "Səfinə" hədisi. Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: "Bilin ki, həqiqətən, Əhli-beytimin (ə) misalı Nuhun (ə) gəmisidir. Kim ona minsə xilas olacaq. Minməyənlərisə qərq olacaqlar, həlak olacaqlar".¹

Bu hədis səhih sənədlərlə mütəvatir şəkildə əhli-sünnə və şiə qaynaqlarında öz əksini tapmışdır. Hədisdən bəlli olur ki, yalnız Peyğəmbərdən (s) sonra onun Əhli-beytinə (ə) tapınan, onları önə keçirən firqə nicat tapacaqdır.

3. Təhlükəsizlik hədisi: Hakim Nişapuri İbn Abbasdan Peyğəmbərin (s) belə buyurduğunu nəql edir: “Ulduzlar insanları (dəryada) azmaqdan qoruyur. Mənim Əhli-beytim isə ümməti ixtilafdan qoruyur. Əgər ərəb qəbilələrindən biri onlara qarşı çıxarsa, öz aralarında ixtilaflar düşər və şeytan firqəsi sayılarlar”².

Bu səhih sənədli hədisdə Peyğəmbər (s) camaatı təfriqədən, azğınlıqdan, ixtilafdan amanda qalmaq üçün Əhli-beytə (ə) tapınmağa çağırmış və Əhli-beytin (ə) ardıcıllarını nicat tapacaq firqə hesab etmişdir.

4. "On iki xəlifə" hədisi. Həzrət Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Məndən sonra on iki xəlifə olacaqdır. Onların hamısı Qüreyşdəndir”³.

Bu hədisdən məlum olur ki, nicat tapacaq firqə qiyamətədək on iki imamlı olacaq.

5. İmam Əlinin (ə) şiələrinə müjdə verən hədislər. Əhli-sünnədən İbn Həcər Heysəmi və başqaları nəql edirlər ki, “İman gətirib yaxşı əməllər edənlər isə yaradılmışların ən yaxşılarıdır” (“Bəyyinə”, 7) ayəsi nazil olduqdan sonra Peyğəmbər (s) Əliyə (ə) müraciətlə buyurdu: "Ayədə məqsəd sən və sənin şiələrinsən".¹

Bu hədisdə və eləcə də eyni məzmunu daşıyan digər hədislərdə Peyğəmbər (s) şiə məzhəbini “ən yaxşıları”n yeganə nümunəsi olduğunu bildirmişdir.

6. Əllamə Mir Məhəmməd Saleh Tirmizi "Mənaqibi-Mürtəzəvi" əsərində "Bəhr əl-mənaqib" və İbn Mərdəveyhin "Mənaqib" kitabından İmam Əlinin (ə) belə buyurduğunu nəql edir: "Bu ümmət yetmiş üç firqəyə bölünəcək. Onlardan yetmiş ikisi cəhənnəm alovunda, biri isə behiştdə olacaq. Allah onlar haqqında buyurmuşdur: “Yaratdıqlarımız içərisində bir zümrə də vardır ki, onlar insanları haqq yola aparır, (haqqı rəhbər tutaraq onlar arasında) ədalətlə hökm edirlər”.²

1

^ “Sihah əl-lüğə”, c. 3, səh. 156.

2

^ “Tac əl-ərus”, “شيع” sözünü şərh edərkən.

3

^ “Lisan əl-ərəb”, شيعsözünü şərh edərkən.

1

^ “Əş-Şiətu fi əl-mizan”, Məhəmməd Cavad Müğniyə, səh. 33.

1

^ Əbuzər adı ilə tanıdığımız məşhur səhabə Cündüb ibn Cünadə Qifar qəbiləsindən olmuşdur. Bu, bir çox dillərə yanlış olaraq Qəffari kimi keçmişdir.

2

^ “Tarixi-İbn Xəldun”, c. 3, səh. 364.

3

^ “Tarix əl-İslam”, c. 1, səh. 371.

4

^ “Fəcr əl-İslam”, səh. 266.

5

^ “Tarix əl-cəmiyyat əs-sirriyyə”, səh. 26.

6

^ “Əl-Əqidə vəş-şəriə fi əl-İslam”, səh. 174.

1

^ “Əl-Fisəl”, c. 2, səh. 78.

2

^ “Nəşət əl-fikr əl-fəlsəfi fi əl-İslam”, c. 2, səh. 78.

3

^ “Əs-Silə bəynə ət-təsəvvüf vət-təşəyyö”, səh. 23.

4

^ “Tarix əl-məzahib əl-İslamiyyə”, c. 1, səh. 41.

5

^ Yenə orada.

6

^ “Fəcr əl-İslam”, səh. 111.

7

^ Yenə orada.

8

^ “Əl-Qamus əl-İslami”, c. 3, səh. 222.

1

^ “Ən-Nəşət əl-fikr əl-fəlsəfi fil-İslam”, səh. 18.

2

^ “Əs-Sünnə və əş-şiə”, səh. 4-6.

3

^ “Əl-Məzahib əl-İslamiyyə”, səh. 64.

4

^ “Ət-Tənbih və ər-rədd əla əhli əl-əhvai vəl-bəd”, səh. 25.

1

^ “Təfsiri-İbn Kəsir”, c. 1, səh. 64.

2

^ “Mərifə ülum əl-hədis”, səh. 102.

3

^ “Tarixi-Dəməşq”, c. 2, səh. 64.

4

^ “Əhzab”, 6.

1

^ “Möcəm əl-övsət”, c. 7, səh. 10, hədis: 6228.

2

^ “Əhkam əl-Quran”, c. 2, səh. 446.

3

^ “Əsbab ən-nüzul”, səh. 133.

4

^ “Əl-Kəşşaf”, c. 1, səh. 649.

1

^ İbn Bitriq “əl-Xəsais” əsərində Əbu Nəim İsfahaninin “Ma nəzələ min əl-Quran fi Əli (ə)” əsərindən sitat gətirilmişdir.

2

^ “İmam Əli”, İbn Əsakir, c. 2, səh. 86.

1

^ “Tarixi-Dəməşq”.

2

^ “İmam Əli “, İbn Əsakir, c. 1, səh. 364.

1

^ “Səhihi-Tirmizi”, c. 5, səh. 327.

2

^ “Rəd”, 7.

1

^ “Cami əl-bəyan”, məlum ayəni izah edərkən.

2

^ “Müsnədi-Əhməd”, c. 1, səh. 126.

3

^ “Təfsiri-Hibri”, səh. 281.

4

^ “Müstədrəki-Hakim”, c. 3, səh. 129.

1

^ “Tarixi-Əbu əl Fida”, c. 1, səh. 126.

2

^ “Tarixi-Bağdadi”, c. 13, səh. 191.

1

^ “Şərhi-İbn Əbu əl-Hədid” , c. 13, səh. 262.

2

^ “Əs-Sirə əl-Hələbiyyə”, c. 1, səh. 306.

3

^ “Təfsir əl-kəbir”, c. 5, səh. 223.

4

^ “Usd əl-ğabə”, c. 4, səh. 25.

5

^ “Tarix əl-xəmis”, c. 1, səh. 325.

1

^ “Müsnədi-Əhməd”, c. 1, səh. 185.

1

^ “Dürr əl-mənsur”, c. 6, səh. 7.

2

^ “Cami əl-bəyan” c. 25, səh. 14-15.

3

^ “Müsnədi-Əhməd”, c. 1, səh. 199.

4

^ “Müsnədi-Əhməd”, c. 6, səh. 401.

5

^ “Səhihi-Buxari”, əl-İstixlaf babı.

1

^ “Əl-Möcəm əl-kəbir”, c. 12, səh. 78.

2

^ “Tarixi-Dəməşq”, c. 42, səh. 392.

3

^ “Səhihi-Tirmizi”, c. 5, səh. 641.

4

^ “Kamil”, İbn Əsir, Besətin ücüncü ilinin hadisələri.

1

^ “Səhihi-Tirmizi”, c. 5, səh. 621.

2

^ “Müstədrəki-Hakim”, c. 3, səh. 136.

3

^ “Nihayə”, İbn Əsir, “زخ” sözünü izah edərkən.

1

^ “Müstədrəki-Hakim”, c. 3, səh. 149.

2

^ “Müstədrəki-Hakim”, c. 3, səh. 149; “Səhihi-Tirmizi”, c. 5, səh. 592.

3

^ “Müstədrəki-Hakim”, c. 3, səh. 94.

1

^ “Təzkirə əl-xəvas”, səh. 46.

2

^ “Səhihi-Tirmizi”, c. 5, səh. 595.

1

^ “Müruc əz-zəhəb”, c. 1, səh. 2.

2

^ “İstiab”.

3

^ “Mətalib əs-süul”, səh. 42.

4

^ “Nəzhə əl-məcalis”

5

^ “İbtal əl-batil”.

6

^ “Səhihi-Müslim”, c. 1, səh. 120.

7

^ “Səhihi-Tirmizi”, c. 5, səh. 601.

8

^ “Müsnədi-Əhməd”, c. 1, səh. 120.

9

^ “Sünəni-İbn Macə”, c. 1, səh. 42.

1

^ “Səhihi-Tirmizi”, c. 5, səh. 595.

2

^ “Müstədrəki-Hakim”, c. 3, səh. 16.

3

^ “Müsnədi-Əhməd”, c. 4, səh . 369.

4

^ “Sünəni-Tirmizi”, c. 5, səh. 641.

1

^ “Kəşf ər-rəms”, Süyuti, səh. 29.

2

^ Yenə orada, səh. 34.

3

^ Yenə orada

4

^ “Məcmə əz-zəvaid”, c. 8, səh. 279.

5

^ “Əl-Məvahib əl-lədunniyə”, c. 1, səh. 358.

1

^ “Müsnədi-Əhməd”,

2

^ “Sünəni-İbn Macə”, c. 1, səh. 44.

3

^ “Səhihi-Tirmizi”, c. 5, səh. 636.

4

^ Hədis elmi terminologiyasında “mütəvatir” o tipli hədisə deyilir ki, onu nəql edən rəvayətçılər hədisin uydurulması haqqında razılaşa bilməyəcəkləri qədər çox olsun.

5

^ “Müstədrəki-Hakim”, c. 3, səh. 550, hədis: 6044.

6

^ “Tarixi-Təbəri”, c. 3, səh.93 .

1

^ “Müsnədi-Əhməd”, c. 5, səh. 662.

2

^ “Müsnədi-Əhməd”, c. 5, səh. 662.

1

^ “Dürr əl-mənsur”, c. 6, səh. 589.

2

^ “Tərcümə əl-İmam Əli ibn Əbu Talib”, İbn Əsakir, c. 2, səh. 345.

3

^ “Lisan əl-ərəb”, شیع sözü.

1

^ “Əl-Mizan”, c. 17, səh. 147.

2

^ “Kəşşaf”, c. 4, səh. 441; “əl-Mizan”, c. 19, səh. 88.

1

^ “Əl-Miləl vən-nihəl”, c. 1, səh. 107.

2

^ “Müqəddiməti-İbn Xəldun”, səh. 138.

3

^ “Kitab ət-tərifat”, səh. 57.

1

^ “Dairə əl-məarif”, c. 5, səh. 242.

2

^ “Qamus əl-mühit”, “شیع” sözünün izahı.

3

^ “Ən-Nihayə fi ğərib əl-hədis”,c. 1, səh. 519-520.

4

^ “Lisan əl-ərəb”, c. 8, səh. 289.

5

^ Yenə orada

6

^ “Möcəm əl-vəsit” c. 1, səh. 605.

7

^ “Məqalat əl-islamiyyin”, səh. 65.

2

^ “Dairə əl-məarif”, c. 10, səh. 661.

3

^ “Əqidə əs-sünnə vəl-cəmaə fi əs-səhabə əl-kiram”, c. 3, səh. 890-891.

4

^ “Huviyyə ət-təşəyyö”, səh. 12.

1

^ “Səvaiq əl-muhriqə”, səh. 96.

2

^ “Şəvahid ət-tənzil”, c. 2, səh. 495.

3

^ Yenə orada.

4

^ “Əd-Dürr əl-mənsur”, c. 6, səh. 589.

1

^ “Əd-Dürr əl-mənsur”, c. 6, səh. 589.

2

^ Yenə orada.

3

^ “Cami əl-bəyan”, c. 30, səh. 264.

4

^ “Cami əl-bəyan”, c. 30, səh. 264.

1

^ “Şəvahid ət-tənzəl”, c. 1, səh. 204.

2

^ “Mənaqib əl-Əmir əl-Möminin”, səh . 243.

3

^ “Kifayə ət-talib”, səh. 175.

4

^ “Əl-Mənaqib”, 61-ci bab.

5

^ “Tarixi-Dəməşq”, c. 2, səh. 345.

1

^ “Cəvahir əl-əqdeyn”, ikinci əqd , səkkizinci zikr.

2

^ “Tarixi-Bağdad”, c. 12, səh. 289.

1

^ “Tarixi-mədinəti-Dəməşq”, c. 4, səh. 318.

2

^ “Əs-Səvaiq əl-muhriqə”, səh. 96.

3

^ “Ma nəzələ min əl-Quran fi Əliyyin (ə)”, səh. 293.

4

^ “Ən-Nihayə”, c. 1, səh. 106.

5

^ “Şəvahid ət-tənzil”, c. 2, səh. 459.

6

^ “Əl-Firdövs bi məsur əl-xitab”, c. 5, səh. 329.

7

^ “Əl-Möcəm əl-kəbir”, c. 1, səh. 319.

1

^ “Məcmə əz-zəvaid”, c. 9, səh. 131.

2

^ “Dürr əl-mənsur”, c. 6, səh. 589.

3

^ “Yənabi əl-məvəddə”, 109.

4

^ “Əl-Mənaqib”, səh. 293.

5

^ “Kifayə ət-talib”, səh. 175.

6

^ “Fəraid əs-simtəyn”, c. 1, bab. 31.

7

^ “Əl-Mənaqib”, bab. 62.

8

^ “Lisan əl-mizan”, c. 4, səh. 354.

9

^ “Ənsab əl-əşraf”, c. 2, səh. 182.

10

^ “Cəvahir əl-əqdəyn”, ikinci əqd, səkkizinci zikr.

1

^ “Cami əl-bəyan”, c. 30, səh. 264.

2

^ “Əl-Füsul əl-mühimmə”, səh. 121.

3

^ “Tarixi-Bağdad”, c. 12, səh. 289.

4

^ “Müruc əz-zəhəb”, c. 3, səh. 7.

5

^ “Məvəddə əl-qürba”, səh. 90.

6

^ “Künuz əl-həqaiq”, səh. 98.

7

^ “Mizan əl-etidal”, səh. 131.

8

^ “Əl-Əğani”, c. 18, səh. 90.

9

^ “Nur əl-əbsar”, səh. 159.

1

^ “Müntəxəb kənz əl-ümmal”, c. 5, səh. 52.

2

^ “Ruh əl-məani”, “Bəyyinə” surəsinin təfsiri.

3

^ “Fəth əl-qədir”, “Bəyyinə” surəsinin təfsiri.

1

^ “Ruh əl-məani”, “Bəyyinə” surəsinin 7-ci ayəsinin izahı.

2

^ “Əs-Səvaiq əl-muhriqə”, səh. 92.

1

^ “Əl-Miləl vən-nihəl”, c. 1, səh. 107.

2

^ “Kitab ət-tərifat”, səh. 57.

1

^ “Üsul məzhəb əş-şiə” , c. 1, səh. 36.

1

^ “Üsul məzhəb əş-şiə”, c .1, səh. 39.

2

^ “Əl-Miləl vən-nihəl”, c. 1, səh. 107.

1

^ “Müqəddiməti-İbn Xəldun”, səh. 138.