Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
463 Yrd. Doç. Dr. Jülide AKYÜZ bir terekede iki aded aynaya rastlanmıştır 42 . Ayna kadınların vazgeçilmez aksesuarlarındandır. Gelir düzeyinin belirlenmesinde bir gösterge kabul edilen aynalar, özellikle XVIII. yüzyılda hanedan üyeleri ve devlet adam- larının eşlerine, kızlarına ait çeyizlerde sıkça rastlanan bir eşyadır 43 . Gelir bakımından orta sayılabilecek terekelerde aynaya rastlamanın şaşırtıcı bir durum olduğunu belirtmek gerekir. Ermeni kadınlarına ait 16 terekede en dikkat çekici eşyalar giyim-ku- şam ve ziynet eşyalarıdır. Bu açıdan terekelerde büyük bir zenginlik söz konusudur. 16 terekenin en değerli eşyaları altın, inci, gümüş gibi ziynet takılarıdır. Bu ziynet eşyaları hem zenginlik hem de zerâfet işaretidir. Mü- cevher zenginliğine rastlanan Bursa sicillerindeki tereke kayıtlarının sa- hipleri bu işle uğraşan ya da maddî durumu iyi olan kişiler olarak nitelen- dirilir 44
anlaşılmaktadır. Maddî bakımdan en düşük terekede bile altın tılsım kayıt- lıdır. Altın ziynet eşyası olarak; cebe, bogasi, saçbağı, toka, bukağı, endi- şe, bilezik, boyunluk altın, yüzük, gonca, hatim, gamze gibi takılar göze çarpar. Kulağa takılan küpeler genellikle kiras olarak nitelendirilmiştir. Bir başka küpe çeşidi de Mardin işçiliğinde telkâri denilen çeşittir. Değerli bir mücevher olan inciden yapılan incili altın zülüfl ük, inci ile süslü altın ısta- kan, inci gerdanlık, inci küpe, inci iğne terekelerde yer alan diğer takılardır. Bunların dışında inci, zer-mahbub, İstanbul zincirlisi altın, fındık altını, bademli altın, bütün (tam) İstanbul ve Mısır altını, altın parçası gibi bü- yük ihtimalle yatırım amaçlı kullanılan mücevherler bulunmaktadır. Altın, inci, sim gibi cevherler aynı zamanda eritilerek yeniden takı imalâtı ya da giysi süslemek gibi farklı amaçlar için de kullanılmaktadır. Kuyumculuk sanatında maharetli olan Ermenilerin bu özelliği terekelerine de yansımış görünmektedir. Müslüman terekelerle kıyaslandığında Ermeni kadınların değerli mücevherata daha meraklı oldukları açıktır. Bunda dinen Müslü- manların fazla altın ve mücevher takmalarının pek tasvip edilen bir durum olmadığını da belirtelim. Terekelerde dikkat çekici bir başka yoğunluk giyim-kuşamda görülür. İnci, sim gibi unsurlarla zenginlik ve gösteriş katılmış giysiler dikkati çe- ker. Sim yaldızlı kuşaklar, sim kemer, incili ön kuşak, sim ön kuşak, sim tulu kuşak, sim taşlı evke kuşak, kırmızı simli kuşak, beyaz kemerli incili 42 AŞS, 133/322, 81/517. 43 Artan, a.g.m., s.57. 44 Suraıya Faroqhı, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, Çeviren Elif Kılıç, Tarih Vakfı Yurt Yayınları., İstanbul 1997, s.123.
464 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER kuşak. Bu giysilerin hepsi bel bölgesine sarılır. Özellikleri renkleri ya da kullanılan malzemedir. Bunlar da giysilerin değerini arttırmaktadır. Ermeni kadınlarına ait terekelerde en çok rastlanan giysilerden biri de kürktür. Osmanlılarda kürk soğuk kış günlerinde çok kullanılmasının yanında bir asalet ifade ederdi ve XVIII. yüzyıl Türk toplumunda oldukça revaçta bir giysi idi 45 . Ermeni kadınların kürkü soğuktan korunmak için kullandıklarını düşünsek de bu kullanımın daha çok zevk amaçlı olduğu anlaşılmaktadır. Kürk sayılarındaki abartı bu düşüncemizi kuvvetlendir- mektedir. Örneğin bir kadının terekesinde sadece on aded kürk vardır 46 . Mai atlas, sandal, bandırma kaplı sincap kürk, çuka kaplı kuzu kürk, ban- dırma kaplı kakum taklit kürk, sincap kürk, çiçekli sincap kürk, hıtayi kap- lı kedi kürk hemen her terekede yer alır. Terekelerin ziynet eşyaları dışında en değerli kalemlerini bu kürkler oluştururlar. Kürk dışında üstlük olarak kullanılan diğer bir giysi de kaftan denilen uzun giysilerdir. Kaftanların adedinden ve çeşitliliğinden söz edilebilir. Sâde hıtayi, al hıtayi, beyaz tül- lü Venedik hıtayi, mor tüllü hıtayi, Şam hıtayi, tüllü kırmızı, Halep alacası, Bandırma hıtayi, Mağnisa (Manisa) alacası kırmızı kaftan, kırmızı beyazlı çekme kaftan, kırmızı tüllü hıtayi kaftan, gülgûni hare kaftan, kırmızı atlas kaftan bu giysi örneklerindendir. Venedik, Şam, Halep, Manisa gibi değişik bölgelerde üretilen giysiler XVIII. yüzyılda Ermeni kadınlarının üstlerini, sandıklarını, çeyizlerini süslemiştir. Müslüman kadınların dışarı çıkarken kullandıkları ehrâm ya da ferâce gibi giysilerden ise söz edemeyiz. Ermeni kadınların kullandıkları giysiler arasında; entari (Şam, Mani- sa alacasından), kemer, elvan yemeni, çuha, tafta gömlek, canfes entari 47 , sandal çıntıyân (pantolon), şâli cebe, şalvar, bürüncek gömlek, işlemeli uçkur, ipek keten gömlek, al darayi gömlek, Tire kenar gömlek, dokuma ketenden serâdil. Bu giysilere Müslüman terekelerinde de sıkça rastlan- mıştır. Ermeniler giyim bakımından Müslüman kadınlardan farklı olma- yıp, hemen hemen benzer giysileri kullanmışlardır. Son olarak terekelerde serpuş denilen başlık türlerine ve takiyye denilen hamamda ya da evde giyilen sim işlemeli takunyalara rastladığımızı belirtelim. Sonuç olarak; yüzyıllar boyu Müslüman bir toplumla birlikte yaşa- mış Ermenilerin Müslümanlardan pek farklı bir yaşantıları olmamıştır Her 45 Zeki Tekin, “Osmanlılarda Kürk Kullanımı”, Türkler/10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, s.644-645. 46 AŞS, 80/807. 47 Eski ipekli kumaşlardan biri. Mine Esiner Özen, “Türkçe’de Kumaş Adları”, İstanbul Üni- versitesi Tarih Dergisi/XXXIII, İstanbul 1982, s.291–340. Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|