Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
25 Arş. Gör. Dilşen İnce ERDOĞAN kuvvetlerinin yetkililer tarafından Kürt çeteleri üzerine gönderildiğini ra- porlarında belirtseler de başarılı operasyonlardan bahsetmezler. Hatta Türk askerlerini Kürt çetecilerle işbirliği yapmak ve onların yaptıklarına göz yummakla suçlarlar. Örneğin köylere saldırı ve yağmalama olaylarında jandarma ve polis kuvvetlerinin saldırganları bir koyun sürüsü yavaşlığı ile izlediklerini birkaç el ateş ederek yollarına devam ettiklerini yazdıkları raporlarda belirtmişlerdir. Polis ve jandarma daha sonra yağmalanan köy- lere dönmüş ve Kürtlerden kalanları da sözde onlar yağmalamışlardır 56 .
macı olarak gösterilmekte haydutlarla aynı kategoriye konulmaktadır 57 . Yine aynı raporda güvensizlik ortamında Hıristiyanların köylerinde yaşamasının mümkün olmadığı, Ermenilerin ektikleri ürünün mahsulünü bile alamayacakları belirtilmektedir. Ayrıca köylerini boşaltan köylüler mahsul almadıkları gibi ekim de yapamadıklarından bir yıl sonra büyük bir kıtlık yaşayabileceklerdir. Kıtlık karşısında kalan köylüler göç etmek zorunda kalabilirlerdi. Hükümetin buna izin verip vermeyeceği de belli değildi. Amerikalı misyonerler, kıtlığın, köylere saldırmanın nedeni olabi- leceğini ve Hıristiyan köylülerin bu nedenle yeni bir katliamla karşılaşa- bileceğini söylüyorlardı. Kimball’ın Ocak-Mart raporunda köylülerin şe- hirden, katliam ve kıtlık korkusu nedeni ile evlerine dönmek istemedikleri belirtilmektedir. Van’da Amerikalı misyonerlerin karşılaştıkları en büyük sıkıntılardan diğeri de fi nansman kıtlığıdır. Amerika’daki hayırseverlerin yardım çalış- malarına ara vermesi ve beklenmedik bir şekilde köylerde yaşayanların şehir merkezine akın etmeleri misyonerlerin günde 1 382 kişi ile meşgul olmalarını gerektirmekte bu durum da onları ciddi malî sıkıntılara sokmak- tadır. Hâlbuki onların bütün çabalarının nedeni uzak bölgelerde yaşayan kimsesiz ve açlara daha fazla yardım göndermekten başka bir şey değil- dir 58
Misyonerler Van’da okul ve hastane yanında bölge halkına özellikle topraklarını ve hayvanlarını kaybedenlere iş imkânı sağlayacak bir endüs- tri bürosu (industrial bureau) da açmışlardı. Burada çalışanlar hem aldık- ları maaşlar ile geçimlerini sağlıyorlar, hem ürettikleri malları satarak belli 56 ABCFM Arşivi, 16.9.7, Eastern Turkey Mission, 1817-1919, 4. Rapor, 1 Ocak-Mart 1896, s.4.
57 CD I, s. 229-230-231. 58 ABCFM Arşivi, 16.9.7, Eastern Turkey Mission, 1817-1919, 4. Rapor, 1 Ocak-Mart 1896, s.5-6
26 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER miktarda misyona gelir sağlıyorlar, hem de paylaşmayı, işbirliğini öğrenip yeni el becerileri kazanıyorlardı 59 .
kişi endüstri bürosuna bağlı olarak çalışırken misyonun nakit para bulma, buna bağlı olarak çalışanların ücretlerinin ödenmesi konusunda sıkıntılar yaşaması ve İran’a pamuklu taşıyan kervanların, yolların bozuk ve güvenli olmaması sebebiyle gidememesi, hammadde sıkıntısı çekilmesi, 722 kişi- nin işten çıkarılmasına neden oldu. Bu rakam yaklaşık 3 400 kişiyi sıkıntı- ya sokacaktı. Raporda endüstri bölümünde yaklaşık 1 000 dolar tutarında satılmak üzere bekleyen pamuklu dokumanın olduğu bildirilmişti. Bu do- kumanın insanlara giyecek olarak dağıtılması mümkün olabilirdi. Çünkü insanların yiyeceğe olduğu kadar giyeceğe olan ihtiyaçları her geçen gün artmaktaydı, fakat giyeceğin dağıtılmasının büyük kalabalıkları misyona çekebileceği korkusu misyonerleri endişelendirdi. Havaların yavaş yavaş ısınması ile eski giyeceklerle idare edilmesi düşüncesi giyeceklerin dağı- tılmamasına neden oldu. Maddî sıkıntılar yaşayan Van misyonu tahıl bulma güçlüğü de çek- mekteydi. Bu durum fi yatların yaklaşık olarak % 20 artmasına neden oldu. Fırınlarda yapılan harcamalar azaltılmış ve şehirde bulunan 6 fırından 2’si kapatılmıştı. Tahıl bulma zorluğu Amerikalıları yoksullara ekmek sağlan- masında zor duruma sokunca yerel hükümetten yardım istediler. Fakat yolların bozukluğu, asayişin sağlanamaması ve korku, tahıl bulmayı -hü- kümet yardımı da olsa- zorlaştırdı. Buna rağmen günlük, şehirde yaşayan 5 220, köyde yaşayan 2 247 kişi olmak üzere toplam 7 467 kişiye ekmek sağlandığı bildirildi. Van Amerikan misyonunda bulunan diğer bir bölümde Karşılıksız Yar- dım Bölümü (Free Aid Society) idi. Köylülere ekmek parası kadar yardım edildi. Bu bölümden 7 045 kişi yardım aldı ve toplam 1 590 dolar harcandı. Bazı durumlarda şehir esnafına da para yardımı yaptıkları görüldü. Çünkü kumaş olmadığı için terziler yeni elbise dikemiyor, ayakkabıcılar para ol- madığından ayakkabı yapamıyor, duvar ustaları ve marangozlar da para ve malzeme olmadığından işsiz . Misyonerlerin bölgede yaptıkları en önemli faaliyetlerin başında sözde yardım gezilerine çıkmak vardı. Şubat ve Mart aylarında Erçiş ve Boğazkesen’e yardım amacı ile misyonerler gönderildi. Erçiş’e ve 59 Re-Thinking Missions, s.121-122.
27 Arş. Gör. Dilşen İnce ERDOĞAN Boğazkesen’e 300 dolar kadar yardım yapıldı. Dr. Kimball yardım para- larını, -Bernard Whiteman adına düzenlenen çekleri- Lend A Hand adlı yardım kurumundan aldığını belirtti 60 . Benzer yardım gezilerini Amerikan misyonlarının olduğu bütün bölgelerde görmek mümkündür. Özellikle misyon okullarında çalışan öğretmenler çevrede ticaret yapmak, insanları aydınlatarak doğru yolu göstermek ve manevî olgunluğa eriştirmek amacı ile geziler düzenlemektedir. Örneğin 1893 yıllında Merzifon ve çevresinde çıkan Ermeni ayaklanmalarında sözde yardım gezilerine çıktıklarını be- yan eden Merzifon Anadolu Koleji öğretmenlerinin etkisi açıktır. Anadolu Koleji’nde çalışan Karabet Tomayan ve Ohannes Kayayan Kayseri, Mer- zifon ve çevresinde yaptıkları gezilerde Hınçak teşkilâtı ile hazırladıkları plan doğrultusunda halkı ayaklanmaya teşvik etmişlerdir 61 . Buna karşılık kolej öğretmenleri Osmanlı makamları tarafından ya- pılan bütün suçlamaları reddederek, kendilerinin halkın Gemerek ve Kayseri’de ele geçen mektuplarda kendi isimlerini kullanarak kendilerinin suçlandıklarını, bu gezilere sadece buğday ticareti yapmak sevgi, kardeşlik ve Hıristiyanlık konularında vaaz vermek olduğunu iddia etmişlerdir. Her iki öğretmen de en çok korktuğu doğrularının yanlış anlaşılmasıdır 62 . Aca-
ba gerçekten Tomayan ve Kayayan’ın doğruları nedir 63 ? Sadece Van misyonunda değil Anadolu’da kurulan bütün Amerikan misyonlarında bu tür faaliyetlere rastlamak mümkündür. İhtiyacı olanlara ki en fazla ihtiyacı olanlar Ermenilerdir, sürekli olarak yardım almışlar- dır. Yapılan yardımlar sözde ezilen mazlum Ermeni halkını yok olmak- tan kurtarmak adınadır. Hâlbuki toplumun her kesiminin yardıma ihtiyacı vardı. Yaşanılan bölge savaş alanıdır, çetecilik almış başını gitmiştir. Kürt aşiretleri zaman zaman bölgede asayişi daha da bozacak faaliyetlerde bu- lunmaktadır. Hastalık, açlık ve asayişsizlik kol gezerken neden Amerikalı misyonerler sadece ve sadece Ermenilere yardım etmektedir? 60 ABCFM Arşivi, 16.9.7, Eastern Turkey Mission, 1817-1919, 4. Rapor, 1 Ocak-Mart 1896, s.3. 61 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, YPRK.HR., Belge No: 16/88, 4 Nisan 1310. 62 Despatches From US to the Secretary, Mic. 40, Roll: 65, Vol. 67, July 2, 30 September 1898, 1899. 63 Dilşen İnce Erdoğan, “Merzifon’da Amerikalı Misyonerler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araş- tırmaları Dergisi, Cilt IV, Sayı 11, İzmir 2004-2005, s.32. Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|