Hazirlayanlar
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Van Yetimhanesi ve Faaliyetleri
21 Arş. Gör. Dilşen İnce ERDOĞAN Bütün bunların yanında Van’da evlerin çoğunda cam vardı. Standart Oil Company tarafından Van’da dikiş makinelerinin satıldığı, İngiltere, Rus, Fransız, İran ve İtalyan konsolosluklarının bulunduğu bilinmektey- di 39 . Van’da 1876 yılında lise seviyesinde bir okulun açılması ile istasyo- nun faaliyetlerinde bir canlanma görüldü. Fakat kuruluşundan 1882’ye kadar misyonun faaliyetlerinin düzenli olduğunu söylemek mümkün ol- madı. Okul, 1882’de 60 öğrenciye sahipti. Aynı okul, 1905 yılında kolej statüsüne kavuştu 40 . 1890’larda Van’da tıbbî misyon kuruldu. Tıbbî mis- yonda 1893 yılında Dr. Reynolds’un yanında Grace Kimball ve L.R. Smith çalıştı. Clarence Ussher 1898 yılında tıbbî misyona katıldı ve 1903’te ise misyon kliniğine sahip olan misyonerler 1905 ve 1906 yıllarında Van’da kolera ve tifo ile uğraşmak zorunda kaldı 41 .
Kimball, Van’ı ahlâksız fakat önemli bir şehir olarak tanımlamaktaydı 42 . Ona göre Van önemliydi fakat misyonerler burada birçok zorluklar ile karşı karşıya kalmaktaydı. Amerikalı misyonerler sürekli olarak Osmanlı hükümet yetkililerinin kendilerini Ermenilere yardım etmelerinden dolayı baskı altında tuttuklarını, Kürt ve eşkıyalara karşı korumadıklarını iddia ediyorlardı. Misyoner Reynolds 13 Haziran 1896 tarihinde Boston merkeze yolladığı raporunda; zavallı Ermenileri zorda bırakan belalar Türklerden geldiği sürece insanların mazlumlara yardım edesi ve her türlü bireysel riske rağmen kendini bütünüyle yardıma adayası geliyor diyor ve Türkle- 43 . Misyoner Allen ise 14 Kasım 1895 tarihinde yazdığı mektubunda; Ermeniler Türk yöneticilere güvendiler, onlara itaat ettiler, fakat Türkler ve Kürtler planlı bir şekilde köyleri yağmalamaktan vazgeçmediler 44 diyordu. Hâlbuki Van misyonerlerinden olan C. C. Rey- nolds Ermeni ihtilâlcilere yardım eden Amerikalı misyonerlerin başında gelmekteydi. Onların gizli yazışmalarına kendi mühürünü bastıktan sonra istenilen yere ulaşmasını sağlıyor, en önemlisi de bu yaptığını çok çabuk unutabiliyor (!) ve Osmanlı yetkililerini kendilerini Ermenilere yardım et- tiklerinden dolayı suçladıklarını söylüyordu 45 . 39 Kieser, a.g.e., s.304. 40 Henry Tozer, Turkish Armenia and Eastern Asia Minor, London 1881, s.335-339. 41 Kieser, a.g.e., s.305. 42 Grace Kimball, Van Industrial Bureau, Lend a Hand (May/16), 1896, s.364-365. 43 ABCFM Arşivi, Seri: ABC, Reel: 695, No: 232, 13 Haziran 1896. 44 ABCFM Arşivi, Seri: ABC, Reel: 695, No: 253, 14 Kasım 1895. 45 Şimşir, a.g.m., s.117.
22 HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER Misyonerler Van’da yaptıkları faaliyetlerden dolayı bazen Osmanlı makamlarınca çağrılır ve yapılan işler hakkında bilgi isterlerdi. Bir gün Reynolds, Osmanlı makamlarınca çağrıldı, bunun nedeni ise Reynold’ın Van’ın haritasını Amerika’da bulunan bir arkadaşına göndermesiydi. Hâl- buki Reynolds Van haritasını eşine gönderdiğini ve bu olayın beş sene ev- vel olduğunu iddia etti. Bu harita Reynolds’un mühendis bir arkadaşı tara- fından çizilmişti. Burada sorulması gereken soru Amerikalı misyonerlerin Anadolu’nun her karışının haritalarını niye çıkardıklarıdır 46 .
Amerikalı misyonerler Van’da sadece okul ve hastane kurmakla kal- madılar. Mazlum Ermenilere yardım etmek amacı ile Amerikalı hayırse- verlerden topladıkları paralarla onları giydirecek, doyuracak kısacası ha- yatlarını devam etmelerini sağlayacak yardım büroları açtılar. Bu büro- larda Amerikalı misyonerler Ermenilere ilk olarak geçimlerini sağlayacak olan basit işler yapmayı öğrettiler. Üretilen mallar İran ve civar bölgelere satılıyor, kazanılan para ile gerekli olan hammadeler alınıp işçilerin maaş- ları ödeniyordu 47 .
rinin bölgede çıkardıkları isyanlar sonucunda Türklerden ve Ermenilerden büyük kayıplar verilmesi, özellikle Van’da 1896 yılında çıkan isyan sonu- cunda 48
yonerler tarafından bir yetimhane açıldı. Van’da okul bünyesinde bulunan iki yetimhane mevcuttu. Bunlardan ilki Bağlar’da Ermeni mahallesinde, diğeri şehirdedir. Bu yetimhanelerde 160 kız, 200 erkek öğrenci barınmak- tadır
49 . Bu yetimhanelerde kızlara dikiş dikmesi ve ev işleri, erkeklere de marangozluk, halıcılık, terzilik öğretilirdi. Bütün yetimhanelerde çocuklar 46
ABCFM Arşivi, T-568 Roll:1, No: 95, 15 Kasım 1897. Bengholz’dan W. R. Day’a yazılan mektup. 47 Re-Thinking Missions, Chairman William Earnest Hocking, Newyork and London 1932, s.320-329. 48 ABCFM Arşivi, T-568 Roll:1, No: 21, 18 Eylül 1896, Erzurum’dan Bergholz’un W. W. Rockhill’e bildirdiğine göre, Van’a Avrupalı güçlerin müdahale etmesi gerekliydi. Sadece Van’da 547 kişi öldürüldü. Bunların 519’u erkekti. Ancak 520 kişi kaçabildi. Bunlar da daha İran sınırına ulaşmadan öldürüldü. Van katliamında ölenlerin sayısı 1 215 kişidir. İddialara göre Ermeni nüfusunun % 60’ı hayatını kaybetmiştir. Van katliamı sırasında 354 ev yanmış ve 1 514 ev de yağmalanmıştı. Toplam kayıp 860 587 dolardı. 49 Şamil Mutlu, Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okullar, Gökkubbe Yayını, İstanbul 2005, s.294-297. Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|