Hazirlayanlar

320

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

edenler kendi eski isimlerini terk ederek uygun Müslüman bir isim almak-

taydılar. 

Mahallede yaşayan ve ihtida eden Ermeniler

Bektaş mahallesi    

 

3 kişi

Emir Sultan mahallesi  

 

3 kişi  

Fırıncı mahallesi    

 

3 kişi

Harput mahallesi    

 

3 kişi

Karabet mahallesi   

 

3 kişi

Köyyıkan mahallesi  

 

2 kişi

Merkebçi mahallesi  

 

1 kişi

Oduncu mahallesi   

 

7 kişi

Sınıkçı 

mahallesi 

  2 

kişi

Şehreküstü mahallesi  

 

3 kişi

Tavukçu mahallesi  

 

3 kişi

Tutak 

mahallesi 

  1 

kişi 

Tutor mahallesi    

 

2 kişi

Toplam: 

 

   36 

kişi

Köylerde yaşayan ve ihtida eden Ermeniler

Ağırnas köyü  

 

 

1 kişi

Akçakaya köyü    

 

1 kişi

Çalak köyü  

 

 

1 kişi

Darsiyak köyü  

 

 

1 kişi

Develi Façe köyü    

 

1 kişi

Efkere köyü  

 

 

3 kişi 

Erkilet köyü  

 

 

1 kişi

Gesi köyünden  

 

 

3 kişi 

Mancusun köyü    

 

6 kişi

Nize 

köyü 

 

   1 

kişi

Sarımsaklı köyü    

 

4 kişi

Tavnusun köyü    

 

1 kişi

---

321

Yrd. Doç. Dr. Hava SELÇUK

Tomarza köyü  

 

 

3 kişi

Toplam: 

 

   27 

kişi

Köyde ve mahallede yaşayan Ermenilerden din değiştiren Ermeniler 

sicillere düzenli bir şekilde kayıt edilmiştir. Kayseri ve çevresinde XVII. 

yüzyılda toplam altmış üç kişi ihtida etmiştir. İhtida edenlerin ana prob-

lemleri miras idi. Hanefî kanununa göre Müslüman olan bir kişi gayrimüs-

lim akrabalarından miras alamamaktaydı.

Müslüman Mahkemesinde Ermenilerin Şahitliği ve Yeminleri 

Kayseri mahkemelerdeki şuhud’l-hal’in tam fonksiyonu hakkında ol-

dukça belirsizlik vardır. Hukukî tutanakların geçerli olması için dava sıra-

sında mahkemede bulunan dinleyicilerin durumunu özetleyen belgelerin 

altında isimlerinin kayıt edilmesi gerekirdi

11

. Çünkü kadının yanında şahit 

olmazsa verilen hüküm geçersiz sayılırdı. şuhudu’l-hal her davada hemen 

hemen değişmekteydi. Ermeniler kendi meselelerini şer’î mahkemeye ta-

şıdıkları zaman kendi davalarında şuhudu’l-hal olarak atanmaktaydılar. Bu 

davalarda şuhudu’l-halin sayısı 3 Müslüman 4 Ermeni veya 5 Ermeni 5 

Müslüman şeklinde idi

12

.

İlâve olarak Oduncu mahallesinden Ermeni Sefer veled-i Cansız mah-

kemeye meremmetçi olarak atanmıştır

13

.

 Müslümanlar gibi Ermeniler de eğer ki suçlayan kişi bunu ispat ede-

mezse suçsuz olduğuna dair yemin etmesine izin verilmekteydi. Suçsuz-

luk yemini ile resmî olarak temize çıkabilmekte idi. Ermenilerin yeminleri 

kendi inançlarına göre şöyle idi: Bil’llâhi’llezî enzele’l-İncîle alâ aheyhi’s-

selam

14

.

11 Nasi Aslan, İslâm Yargılama Hukukunda “Şühûdü’l-hal” Jüri Osmanlı Devri Uygulaması, 

Beyan Yayınları, İstanbul 1999, s.52–54

12 KŞS, Defter No: 66/II, Belge No:37, s.144; Defter No: 91/2, Belge No: 349, s.170;  Belge 

No: 389, s.196; Defter No: 84, Belge No: 229, s.107.

13 KSŞ, Defter No: 55/II Belge No: 547, s.224.

14 Ali Aktan, “Osmanlı Belgelerine Göre Kayseri’deki Gayrimüslim Tebaanın Durumu”, III. 

Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri,  Kayseri 2000, s.22.

---

322

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

Sağlık Alanında Ermeniler 

Kayseri’de sağlık alanında Ermeniler aktif bir rol oynamaktaydı. Er-

meniler ilaç kullanımı için şer’î mahkemelere başvurmuşlardır. Çünkü 

Osmanlı bir hukuk devleti idi.  Efkere köyünden Keşiş veled-i Ohan 8.5 

kuruşa doktordan ilaç aldığını mahkeme huzurunda söylemektedir. Şayet 

Ohan veled-i Keşiş’e ilaç kullanımından dolayı bir şey olursa doktordan 

davacı değildir

15

. Çırgalan köyünden Ali bin El-Hac Halid eğer ölürse ilaç 

aldığı Dimi veled-i Totorî’den davacı olmadığına dair mahkemeye başvur-

muştur

16

.

Ermenilerin Mülkleri 

Ermeniler Anadolu kasabalarında el sanatları ve ticaret ile köydekiler 

çiftçilik ile meşgul idiler çünkü Osmanlı Devleti’ndeki diğer gayrimüslim-

ler gibi onlar da askerlikten muaf idiler. Bu nedenle Osmanlı toplumunda 

sayıları ve zenginlikleri artarak elit bir tabaka oluşturmuşlardır.

1608–1619 yılları arasında  İstanbul, Venedik, Roma, Kahire ve 

Kudüs’ü ziyaret eden Polonya asıllı Simeon 1618’de Kayseri’ye ulaşmış 

ve bir ay orada kalmıştı. Şehrin; hanlar, dükkânlar, pazarlar, kuyumcu dük-

kânlarına sahip olmasına rağmen görünüşü genellikle harabeyi andırdığını 

belirtmektedir. Ermenilerin bu dönemde fakir olduğunu ifade etmektedir

17

. 

Fakat aynı zamanda Müslümanlar Ermenilerden daha iyi durumda değil-

di. Ermenilerin mal varlığı Müslümanlarla mukayese edildiğinde hiç de 

sıkıntı içinde olmadıkları görülmektedir. Çünkü daha fazla mal ve mülke 

sahip idiler 

Örneğin Hacı Kılıç mahallesinde bir Müslümanın evi 50 esedi kuruş 

iken aynı tarihte Karakiçili mahallesinde oturan bir Ermeninin evi 315 ese-

di kuruş idi. Yenice mahallesinden bir Müslümanın menzili 45 esedi kuruş 

iken Elsem Paşa mahallesinde oturan bir Ermenin menzili 500 esedi kuruş 

değerinde idi.

15 87 KŞS, Defter No: 87, Belge No: 456, s.171.

16 KŞS, Defter No: 87, Belge No: 165, s.37.

17  Hrand D. Andreasyan, Polonyalı Simeon’un Seyahatnamesi (1608–1619),  Baha Matbaası, 

İstanbul 1964, s.158–162.

---