«Hərbi-həkim ekspertizası haqqında Əsasnamə»nin təsdiq edilməsi barədə
Yüklə 1,55 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Maddə Xəstəliklərin adı, funksiyaların pozulma dərəcəsi Hərbi xidmətə yararlılıq kateqoriyası
|
«a» bəndinə aşağıdakılar aiddir: tez-tez (ildə 3 dəfə və daha çox) kəskinləşmələrlə infeksion spondilit; travmatik spondilopatiya (Kümmel xəstəliyi); mühüm dərəcədə ifadə olunmuş daimi ağrı sindromu və onurğanın qeyri-sabitliyi ilə müşayiət olunan III — IV dərəcəli (fəqərə cisminin köndələn diametrinin yarısından çoxunun yerdəyişməsi) spondilolistez; qeyri-sabitliklə müşayiət olunan onurğanın boyun hissəsinin deformasiyaedici spondilyozu; yan amiotrofik skleroz sindromu, sfinkterlərin funksiyasının pozulması ilə dərin para- və tetraparezlə müşayiət olunan, eləcə də davamlı klinik effekti olmayan uzunmüddətli (ildə 3 aydan az olmayaraq) stasionar müalicədən sonra poliomielitik, kaudal, damar, kompression, mühüm dərəcədə ifadə olunmuş ağrı sindromu və statodinamik pozulmalarla müşayiət olunan onurğanın döş və bel hissələrinin deformasiyaedici spondilyozu; döş qəfəsinin kəskin deformasiyası (qabırğa donqarı və digər) və restriktiv tipli III dərəcəli tənəffüs çatışmazlığı ilə müşayiət olunan, rentgenoloji təsdiq edilmiş fəqərə cisimlərinin pazabənzər deformasiyaları və onların onurğanın daha çox əyilmiş yerlərində (kifozlar, IV mərhələ skoliozlar və digər) rotasiyası ilə onurğanın təsbit olunmuş əyrilikləri. «b» bəndinə aşağıdakılar aiddir: döş qəfəsinin orta dərəcədə deformasiyası və restriktiv tipli II dərəcəli tənəffüs çatışmazlığı ilə müşayiət olunan onurğanın osteoxondropatiyaları (kifozlar, III mərhələ struktur və qeyri-struktur skoliozlar); nadir kəskinləşmələrlə müşayiət olunan infeksion spondilit; fəqərələrarası oynaqlar nahiyəsində çoxsaylı massiv dimdiyəoxşar artımlarla yayılmış deformasiyaedici spondilyoz və fəqərələrarası osteoxondroz, ağrı sindromu ilə; ağrı sindromu ilə müşayiət olunan I və II dərəcəli spondilolistez (fəqərə cisminin köndələn diametrinin müvafiq olaraq 1/4 və 1/2 hissəsi qədər yerdəyişməsi); «Xəstəliklər cədvəli»nin I və II qrafaları üzrə şəhadətləndirilənlər üçün fəqərələrarası diskin çıxarılmasından sonrakı hallar. Funksiyaların mülayim dərəcədə pozulması üçün ətrafların əzələlərinin zəifliyi, onların tez yorulması, funksiyanın kompensasiyası olmadan ayrı-ayrı əzələ qruplarının parezi, eləcə də çanaq sfinkterlərinin zəifliyi xarakterikdir. «c» bəndinə aşağıdakılar aiddir: fəqərələrin rotasiyası ilə müşayiət olunan onurğanın təsbit olunmuş qazanılmış əyrilikləri (II mərhələ skolioz, fəqərə cisminin ön səthinin hündürlüyünün 2 dəfə və daha çox azalması, 3 və daha çox fəqərənin pazabənzər deformasiyası ilə müşayiət olunan osteoxondropatik kifoz və s.); kliniki və rentgenoloji müayinələrlə aşkar edilmiş ağır fiziki yük zamanı ağrı sindromu və deformasiyaların aydın anatomik əlamətləri olan məhdud deformasiyaedici spondilyoz (3 və daha çox fəqərə cisminin zədələnməsi) və fəqərələrarası osteoxondroz (3 və daha çox fəqərələrarası diskin zədələnməsi); müalicədən sonra funksiyanın cüzi dərəcədə pozulması və ağrı sindromu ilə müşayiət olunan hemilaminektomiya, yaxud laminektomiya cərrahiyyə əməliyyatlarının nəticələri. Funksiyaların cüzi dərəcədə pozulması üçün bir nevromer zonasında həssaslığın natamam itməsi ilə təzahür edən hərəki və hissi pozulmalar, vətər refleksinin itməsi və ya zəifləməsi, ətrafların ayrı-ayrı əzələlərinin gücünün zəifləməsi (funksiyalarının ümumi kompensasiyası olduqda) səciyyəvidir. Spondilyoz anatomik cəhətdən qapayıcı səfhələrin bütün dairəsini əhatə edən dimdiyəbənzər artımlarla və fəqərə cisminin deformasiyası ilə təzahür edir. Xondrozun kliniki təzahürünün əlamətləri onurğanın zədələnmiş hissəsinin statik funksiyasının pozulması — boyun (bel) lordozunun düzəlməsi və ya kifoz əmələ gəlməsi, fizioloji lordoz əvəzinə lokal lordoz və kifozun müştərək olmasıdır. Fəqərələrarası xondrozun rentgenoloji simptomları bunlardır: onurğanın formasının pozulması (statik funksiyanın pozulması); fəqərələrarası diskin hündürlüyünün azalması; fibroz halqanın ön hissəsində və ya pulpoz nüvədə əhəng duzlarının çökməsi; fəqərə cisimlərinin standart rentgenoqrafiya ilə təyin edilən yerdəyişməsi (ön, arxa, yan); seqmentdə hərəkətlilik patologiyası (dinamik funksiyanın pozulması); fəqərə cisimlərinin bütün səthlərinin dəqiq konturlarının saxlanması, onlarda destruktiv dəyişikliklərin olmaması. Fəqərələrarası osteoxondroz zamanı sadalanan əlamətlərə disk müstəvisində əmələ gələn və fəqərə cisminin meydançasını davam etdirən kənar artımlar, eləcə də rentgenoqramlarda aşkar edilən strukturu aydın təsvir olunan subxondral osteoskleroz da əlavə olunur. Fiziki yük zamanı ağrı sindromunun olması şəhadətləndirilənin tibbi sənədlərində əks olunmuş tibbi yardım üçün dəfələrlə edilmiş müraciətlərlə təsdiq olunmalıdır. Məhdud deformasiyaedici spondilyozun və fəqərələrarası osteoxondrozun yalnız sadalanan kliniki və rentgenoloji əlamətlərinin məcmusu bu maddənin «c» bəndinin tətbiqi üçün əsas verir. Skoliozun mərhələsi rentgenoqramlar üzrə rentgenoloq tərəfindən skolioz bucaqlarının V.D. Çaklinin müəyyən etdiyi üsulla ölçülməsi əsasında təyin edilir. Deformasiyanın ölçüsündən asılı olaraq skoliozların 4 mərhələsi ayırd edilir: I mərhələ gövdənin azacıq asimmetriyası, tinli çıxıntıları birləşdirən xəttin bir qədər əyilməsi, uzanmış vəziyyətdə əyriliyin düzəlməməsi, əyrilik qövsünün qabarıq tərəfində kiçik əzələ yastığının olması, fəqərələrin torsiyaya (fırlanmaya) meyilli olması və əyilmə bucağının 10 dərəcə və ondan kiçik olması ilə xarakterizə olunur. II mərhələ gövdənin daha ifadə olunmuş asimmetriyası, onun bir qədər yana əyilməsi, əyrilik qövsünün qabarıq tərəfində əzələ yastığının aydın təyin edilməsi, fəqərələrin torsiyası və kiçik pazabənzər deformasiyası, əyilmə bucağının 11 — 25 dərəcə arasında olması ilə xarakterizə olunur. III mərhələ döş qəfəsinin deformasiyası, arxadan əyrilik qövsünün qabarıq tərəfində arxa qabırğa donqarının, öndən əyrilik qövsünün basıq tərəfində az ifadə olunmuş ön qabırğa donqarının təyin edilməsi, onurğanın bel hissəsində — lordoz, fəqərə və disklərin ifadə olunmuş torsiyası və pazabənzər deformasiyası, əyilmə bucağının 26 — 50 dərəcə arasında olması ilə xarakterizə olunur. IV mərhələ onurğanın və döş qəfəsinin kobud, təsbit olunmuş deformasiyası, düz proyeksiyada çəkilmiş rentgenoqramda fəqərələrin yan proyeksiyada görünməsi və əyilmə bucağının 50 dərəcədən böyük olması ilə xarakterizə olunur. Başın yuxarı dartılması zamanı və ya uzanmış vəziyyətdə düzələn, önə əyilmə zamanı təsbit olunmuş rotasiya aşkar edilməyən onurğanın yana (əksər hallarda sola) sadə (qeyri-struktur) əyriliyi olan qamət skoliozu (uzanmış vəziyyətdə ön-arxa istiqamətdə çəkilmiş onurğanın rentgenoqramında əyriliyin düzəlməsi) həqiqi struktur skoliozu kimi qiymətləndirilməməlidir. Yeniyetmə dövründə rentgenoqramda fəqərə cisimlərinin rotasion yerdəyişməsi əlamətləri olmayan onurğa sütununun təsbit olunmamış yana doğru azacıq əyriliyi (5 — 8 dərəcə) təyin oluna bilər ki, bu da hərbi təhsil müəssisələrinə və hərbi liseylərə daxil olmağa mane olmur. «ç» bəndinə aşağıdakılar aiddir: onurğanın əyrilikləri (I mərhələ skolioz), o cümlədən osteoxondropatik kifoz (xəstəliyin son mərhələsi); funksiyaların pozulması olmadan deformasiyaedici spondilyozun və fəqərələrarası osteoxondrozun təcrid olunmuş təzahürləri. Simptomsuz keçən fəqərələrarası osteoxondroz (Şmorli yırtığı) bu maddənin tətbiqi üçün əsas deyil, hərbi xidmətkeçməyə, hərbi təhsil müəssisələrinə və hərbi liseylərə daxil olmağa mane olmur. Onurğanın patoloji dəyişikliklərinin xarakteri çoxoxlu, yük altında və funksional rentgenoloji müayinələr və digər müayinələrlə təsdiq edilməlidir. Normada, başı önə əyərkən VII boyun fəqərəsinin tinli çıxıntısı ilə ənsə sümüyünün qabarı arasındakı məsafə 3 — 4 sm artır, başı arxaya əyərkən isə 8 — 10 sm azalır. VII boyun və I oma fəqərələrinin tinli çıxıntıları arasındakı məsafə önə əyilmə zamanı adi duruşla müqayisədə 5 — 7 sm artır, arxaya əyildikdə isə 5 — 6 sm azalır. Onurğanın bel və döş hissələrində yanlara doğru hərəkətlər (əyilmələr) şaquli xətdən 25 — 30 dərəcə hədlərində mümkündür.
«a» bəndinə aşağıdakılar aiddir: əl oynaqları (əl oynağı dedikdə, əli saidlə birləşdirən və mil-bilək, bilək, əldarağıarası, bilək-əldarağı, biləkarası oynaqların, habelə distal mil-dirsək oynağının daxil olduğu oynaqlar kompleksi başa düşülür) səviyyəsində iki əlin olmaması; hər iki əldə əldarağı-falanqa oynaqları səviyyəsində 3 barmağın olmaması; hər iki əldə əsas falanqaların distal ucları səviyyəsində 4 barmağın olmaması; hər iki əldə əldarağı-falanqa oynaqları səviyyəsində birinci və ikinci barmaqların olmaması. «b» bəndinə aşağıdakılar aiddir: əl oynağı səviyyəsində bir əlin olmaması; əldarağı sümükləri səviyyəsində əlin olmaması; bir əldə əldarağı-falanqa oynaqları səviyyəsində 3 barmağın olmaması; bir əldə əsas falanqaların distal ucları səviyyəsində 4 barmağın olmaması; bir əldə əldarağı-falanqa oynaqları səviyyəsində birinci və ikinci barmaqların olmaması; bir əldə falanqalararası oynaqlar səviyyəsində birinci barmağın və orta falanqaların distal ucları səviyyəsində ikinci-beşinci barmaqların olmaması; hər iki əldə əldarağı-falanqa oynaqları səviyyəsində birinci barmaqların olmaması; əlin və barmaqların qan dövranının kəskin pozulması və ya əlin xırda əzələlərinin işemik kontrakturasının inkişafı ilə dirsək və mil arteriyasının və ya ayrılıqda onlardan hər birinin zədələnməsi; 3 və daha çox əldarağı sümüklərinin köhnə çıxıqları və ya qüsurları; 3 və daha çox əldarağı-falanqa oynaqlarının dağılması, qüsurları və artroplastikasından sonrakı hal; 3 və daha çox barmağın bükücü əzələ vətərlərinin əldarağı sümükləri səviyyəsindən proksimal hissədə köhnə zədələri və ya qüsurları; 3 və daha çox barmağın davamlı kontraktura və ya trofikanın mühüm dərəcəli pozulmaları (anesteziya, hiposteziya və digər pozulmalar) ilə nəticələnmiş köhnə zədələrinin məcmusu. «c» bəndinə aşağıdakılar aiddir: bir əldə falanqalararası oynaq səviyyəsində birinci barmağın və əsas falanqa səviyyəsində ikinci barmağın və ya orta falanqaların distal ucları səviyyəsində III-V barmaqların olmaması; bir əldə orta falanqaların distal ucları səviyyəsində II — IV barmaqların olmaması; hər iki əldə orta falanqaların proksimal ucları səviyyəsində 3 barmağın olmaması; bir əldə əldarağı-falanqa oynağı səviyyəsində I və ya II barmağın olmaması; sağ (solaxaylar üçün — sol) əldə və ya hər iki əldə falanqalararası oynaq səviyyəsində I barmağın olmaması; bir əldə əsas falanqaların proksimal ucları səviyyəsində 2 barmağın olmaması; hər iki əldə II — IV barmaqların distal falanqalarının olmaması; əl oynağı sümüklərinin köhnə çıxıqları, osteoxondropatiyaları; 2 əldarağı sümüklərinin qüsurları və ya çıxıqları; 3 və daha artıq əl darağı sümüyünün xroniki osteomiyeliti, yalançı oynaqları; 2 əldarağı-falanqa oynağının dağılması, qüsurları və artroplastikasından sonrakı hal; karpal və ya lateral kanal sindromu; 2 barmağın bükücü əzələ vətərinin əldarağı sümükləri səviyyəsində və birinci barmağın uzun bükücü əzələsi vətərinin köhnə zədələnmələri; əlin funksiyasının mülayim dərəcədə və trofiki pozulmaları ilə (anesteziyalar, hipesteziyalar və s.), ən azı 2 barmağın qan dövranının mülayim dərəcədə pozulması ilə müşayiət olunan əl strukturlarının, əl oynağının və barmaqların zədələnmələrinin məcmusu. «ç» bəndinə əl strukturlarının və barmaqların «a», «b» və «c» bəndlərində göstərilməyən zədələnmələri aiddir. Barmaq sümüklərinin, vətərlərinin, damarlarının və ya sinirlərinin barmaqların qüsurlu vəziyyətdə davamlı kontrakturalarının inkişafına gətirib çıxaran zədələnmələri və xəstəlikləri barmağın olmaması kimi hesab edilir. Birinci barmaqda dırnaq falanqasının, digər hər hansı barmaqda 2 (iki) falanqanın olmamasını əldə həmin barmağın olmaması kimi hesab etmək lazımdır. Barmaq falanqasının onun proksimal başcığı səviyyəsində olmaması falanqanın olmaması kimi sayılır.
Bu maddə ayağın qazanılmış təsbit olunmuş deformasiyalarını nəzərdə tutur. «Xəstəliklər cədvəli»nin I — III qrafalarına əsasən çalovabənzər ayaqla şəhadətləndirilənlərin hərbi xidmətə yararlılıq kateqoriyasını təyin edərkən nəzərə almaq lazımdır ki, dayaq yükü verilməklə səth üzərinə düzgün qoyulmuş ayaqda boylama tağların yüksəlməsi çox vaxt normanın variantı olur. Ayağın arxa hissəsinin supinasiyası, ön hissəsinin pronasiyası şəklində deformasiyası olduqda, hündür daxili və xarici tağları olan (kəskin burulmuş ayaq adlanan) ayaq çalovabənzər ayaq hesab edilir. Bu zaman ayağın ön hissəsi yastılaşmış, enlənmiş və bir qədər içəri çevrilmiş olur, orta ayaq darağı sümüklərinin başcıqları altında yastılanmalar və ya çəkicəbənzər deformasiyalar var. Funksional pozulmalar daha çox bütün ayağın və ya onun elementlərinin içəriyə və ya bayıra rotasiyası şəklində deformasiyalarının yanaşı gedən eversion-inversion komponentəri olduğu zaman baş verir. «a» bəndinə qəbul edilmiş hərbi nümunəli ayaqqabıdan istifadə edilməsi mümkün olmayan at, daban, varus, çalovabənzər, yastı-valqus, ekvino-varus ayaqlar və ayaqların digər travma və ya xəstəlik nəticəsində qazanılmış kəskin ifadə olunmuş dönməz əyrilikləri aiddir. «b» bəndinə aşağıdakılar aiddir: mühüm dərəcədə ifadə olunmuş ağrı sindromu, ekzostozlar, barmaqların kontrakturası və ayağın orta hissəsinin oynaqlarında artrozun olması ilə III dərəcəli boylama və ya III — IV dərəcəli köndələn yastıayaqlılıq; ayağın bir hissəsinin hər hansı səviyyədə olmaması və ya bütün barmaqlarının olmaması; hər iki ayaqda bütün barmaqların caynaqvari, yaxud çəkicəbənzər deformasiyalarla davamlı kombinə olunmuş kontrakturası; ağrı sindromu və aşıqaltı oynaqda II mərhələ artrozla Beler bucağının mənfi 10 dərəcədən çox azalması ilə müşayiət olunan daban sümüyünün posttravmatik deformasiyası. Dekompensasiya, yaxud subkompensasiya olunmuş boylama yastıayaqlılıqda ayaq nahiyəsində ağrılar ayaq üstündə durduqda yaranır və adətən, axşama doğru onlar pastozlaşanda güclənirlər. Zahirən ayaq pronasiya olunmuş, orta hissədə uzanmış və enlənmiş, boylama tağ enmiş olur, qayığabənzər sümük ayağın medial kənarında dəridən aydın təsvir olunur, daban valqus vəziyyətində olur. «c» bəndinə aşağıdakılar aiddir: cüzi ağrı sindromu və statikanın pozulması ilə müşayiət olunan, təyin edilmiş hərbi nümunəli ayaqqabı gəzdirilməsinin uyğunlaşdırılması mümkün olan ayağın mülayim dərəcədə ifadə olunmuş deformasiyaları; daban sümüyünün valqus əyriliyi olmadan və ayağın orta hissəsi oynaqlarının deformasiyaedici osteoartrozu olmadan III dərəcəli boylama yastıayaqlılıq; ayağın orta hissəsi oynaqlarının II mərhələ deformasiyaedici osteoartrozu ilə II dərəcəli köndələn və ya boylama yastıayaqlılıq; ayaqaltı bükmə hərəkətinin 10 dərəcədən az və ayaqarxası bükmə hərəkətinin 20 dərəcədən az həddə məhdudlaşması ilə müşayiət olunan birinci ayaqdarağı sümüyünün III mərhələ deformasiyaedici osteoartrozu; Beler bucağının 0-dan mənfi 10 dərəcəyədək azalması və aşıqaltı oynaqda artrozun olması ilə müşayiət olunan daban sümüyünün posttravmatik deformasiyası. «ç» bəndinə barmaqların kontrakturası olmadan və ekzostozlarsız ayağın orta hissəsi oynaqlarının I mərhələ deformasiyaedici osteoartrozu ilə müşayiət olunan I və ya II dərəcəli köndələn, yaxud boylama yastıayaqlılıq aiddir. Barmağın ayaqdarağı-falanqa oynağı səviyyəsində olmaması, habelə barmağın tam kontrakturası və ya hərəkətsizliyi ayaqda barmağın olmaması kimi hesab edilir. Boylama yastıayaqlılıq və daban sümüyünün çəkicəbənzər deformasiyası ayaq üstündə yük altında profil rentgenoqramlarına görə qiymətləndirilir. Boylama tağın bucağı və hündürlüyü rentgenoqramlarda üçbucaq qurulması yolu ilə təyin edilir. Normada tağın bucağı 125 — 130 dərəcəyə, tağın hündürlüyü 39 mm-ə bərabərdir. I dərəcəli yastıayaqlılıqda: boylama içəri ayaqaltı tağın bucağı 131 — 140 dərəcə, tağın hündürlüyü 35 — 25 mm-dir; II dərəcə yastıayaqlılıqda: boylama içəri tağın bucağı 141 — 155 dərəcə, tağın hündürlüyü 24 — 17 mm-dir; III dərəcə yastıayaqlılıqda: boylama içəri tağın bucağı 155 dərəcədən çoxdur, tağın hündürlüyü 17 mm-dən azdır. Daban sümüyünün posttravmatik deformasiyasının dərəcəsini təyin etmək üçün biri aşıqaltı sümüyün ön bucağının ən hündür nöqtəsini və arxa oynaq fasetinin zirvəsini birləşdirən, digəri daban sümüyü qabarının yuxarı səthi boyunca keçən iki xəttin kəsişməsindən yaranan Beler bucağını (daban sümüyü qabarının oynaq hissəsinin bucağını) hesablayırlar. Bu bucaq normada 20 — 40 dərəcə təşkil edir. Onun kiçilməsi, adətən posttravmatik yastıayaqlılıqda müşahidə olunur. Aşıqaltı oynağın vəziyyətinin qiymətləndirilməsi üçün ən informativ müayinə, onun daban sümüyünün arxa oynaq fasetinə perpendikulyar olan tac müstəvidə yerinə yetirilmiş kompüter tomoqrafiyasıdır. Köndələn yastıayaqlılıq ayağın ön və orta hissələrinin düz proyeksiyada, yük altında çəkilmiş rentgenoqramlarına görə qiymətləndirilir. Köndələn yastıayaqlılığın dərəcələrinin təyin edilməsinin etibarlı meyarları birinci ayaqdarağı sümüyünün və birinci barmağın uzaqlaşma bucağının göstəriciləridir. Rentgenoqramlarda I — II ayaqdarağı sümüklərinin boylama oxlarına və I barmağın əsas falanqasına uyğun üç düz xətt çəkilir. I dərəcəli deformasiyada I — II ayaqdarağı sümükləri arasındakı bucaq 10 — 12 dərəcə, I barmağın uzaqlaşma bucağı isə 15 — 20 dərəcə təşkil edir. II dərəcəli deformasiyada bu bucaqlar müvafiq olaraq 15 və 30 dərəcəyədək, III dərəcəli deformasiyada müvafiq olaraq 20 və 40 dərəcəyədək böyüyürlər, IV dərəcəli deformasiyada isə 20 və 40 dərəcəni keçmiş olurlar. Ayaq oynaqlarının I mərhələ deformasiyaedici osteoartrozu rentgenoloji olaraq, oynaq yarığının 50%-dən az daralması və oynaq yarığı kənarından 1 mm-i keçməyən kənari sümük artımları ilə xarakterizə olunur. II mərhələ artroz oynaq yarığının 50%-dən artıq daralması və oynaq yarığı kənarından 1 mm-dən artıq kənari sümük artımları ilə, oynaqda birləşmiş sümüklərin oynaq uclarının deformasiyası və subxondral osteosklerozu ilə xarakterizə olunur. III mərhələ artrozda oynaq yarığı rentgenoloji olaraq təyin edilmir, nəzərə çarpan kənari sümük artımları, oynaqda birləşmiş sümüklərin oynaq uclarının kobud deformasiyası və subxondral osteosklerozu olur. Ayağın orta hissəsinin oynaqlarında artroz olmayan, barmaqların kontrakturaları və ekzostozları olmayan I və ya II dərəcəli boylama yastıayaqlılıq, habelə I dərəcəli köndələn yastıayaqlılıq bu maddənin tətbiqi üçün əsas deyil və hərbi xidmətkeçməyə, hərbi təhsil müəssisələrinə və hərbi liseylərə daxil olmağa mane olmur.
Yüklə 1,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||