Hist fil star sred 2008

 

28 

ARYSTOTELES (384 PRZED CHR.-322) 

 

1. śYCIE I DZIEŁA:  

 

---

 

29 

 

2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MYŚLI ARYSTOTELESA: 

- Diogenes Laertios nazywa Arystotelesa prawowitym uczniem Platona; 

- Arystoteles w wielu wypadkach nie odrzuca nauki Platońskiej, ale ją uzupełnia. 

- Jego myśl przenika duch empiryczny: nie traktuje on rzeczy zmysłowych jako iluzji, 

toteŜ inne będzie jego podejście do wyjaśniania świata, a mianowicie empiryczne i 

naturalistyczne; 

- Mimo tego, Ŝe Arystoteles odrzuca Platońską teorię idei, nie odrzuca efektów drugiego 

Ŝ

eglowania, które głosi, Ŝe prawdziwą przyczyną rzeczywistości podpadającej pod zmysły 

jest rzeczywistość nie podpadająca pod zmysły. Dla Arystotelesa to prawdziwą przyczyną 

nie są jednak idee, tylko Pierwszy Nieruchomy Poruszyciel. 

 

 

3. ARYSTOTELESOWY PODZIAŁ NAUK I MIEJSCE W NIM LOGIKI: 

- Arystoteles podzielił filozofię (tj. wszelką naukę) na 3 części: 

 

 

 

 

 

 

 

 

FILOZOFIA 

 

TEORETYCZNA 

 

PRAKTYCZNA   

 

WYTWÓRCZA 

 

- cel: teoretyczny-prawda 

- cel praktyczny-dobro 

 

 - cel: piękno 

(poznanie dla poznania) 

(poznać, aby działać) 

 

(poznać, aby tworzyć rzeczy piękne)

 

 

 

FIZYKA 

 

 

ETYKA  

 

 

ARCHITEKTURA 

MATEMATYKA 

 

EKONOMIKA   

 

RETORYKA 

FILOZOFIA I/TEOLOGIA 

POLITYKA 

 

 

DRAMAT 

 

 

- LOGIKA –nie ma miejsca w tym podziale, nie jest bowiem częścią filozofii, ale 

narzędziem filozofowania. Następcy Arystotelesa nazwali logikę organom (t. narzędzie). 

Logika pokazuje bowiem, jaka powinna być struktura naszego rozumowania, aby było 

ono poprawne i prawdziwe. 

 

4.  METAFIZYKA: 

---

 

30 

- Filozofia pierwsza albo teologia – jest najwaŜniejszą i najogólniejszą  spośród nauk 

teoretycznych. Następcy Arystotelesa, najprawdopodobniej jego uczeń Eudemos lub 

„wydawca” pism Arystotelesa, Andronikos z Rodos, nazwali ją metafizyką; 

 

4.1  Filozofia pierwsza jest to nauka najwyŜsza, gdyŜ: 

- nie słuŜy Ŝadnym materialnym potrzebom; 

- ma cel w sobie samej: wiedzieć, aby wiedzieć; 

- rodzi się z zachwytu i zdziwienia; 

- jest wiedzą boską, uprawiając ją człowiek zbliŜa się do boga i osiąga szczęście; 

- doskonale realizuje naturę i istotę człowieka. 

 

4.2.- Arystoteles podaje 4 definicje metafizyki: 

 

 

a/ nauka o pierwszych przyczynach i najwyŜszych zasadach – aitiologia 

(nauka o przyczynach; aitia – gr. przyczyna); 

 

 

b/ nauka o bycie jako bycie; zapoczątkował ją Parmenides – jest to ontologia 

 

 

c/ nauka o substancji- , czyli o tym, co jest bytem w prawdziwym i pełnym 

tego słowa znaczeniu – ousiologia (ousia –gr. Substancja); 

 

 

d/ nauka o Bogu i substancji ponadzmysłowej – teologia (theos- gr. Bóg). 

 

- Te wszystkie określenia są wzajemnie powiązane, a jedno prowadzi do drugiego. 

 

4. 3. Nauka o przyczynach: 

- Zdaniem Arystotelesa rzeczywistość musi mieć skończoną ilość przyczyn. Analizując 

koncepcje swoich poprzedników Arystoteles wyróŜnił 4 przyczyny: 

 

- 2 przyczyny wewnętrzne ujmujące byt statycznie: 

 

 

- przyczynę formalną (jest nią forma, istota rzeczy); 

 

 

 - przyczynę materialną (czyli to, z czego rzecz jest zrobiona) oraz 

 

2 przyczyny zewnętrzne ujmujące byt w aspekcie dynamicznym: 

 

 

- przyczynę sprawczą – (tj. przyczynę poruszającą, tę, która wprowadza 

zmianę); 

 

 

- przyczynę celową- (tj. cel, do którego zmierza kaŜde działanie, a jest nim 

dobro).  

 

4.4. Nauka o bycie jako bycie: 

---

 

31 

- Bytem w sensie najszerszym jest to, co w prawdziwym zdaniu orzecznikowym jest 

podmiotem, występuje przed „jest” np. Sokrates jest filozofem, Bucefał jest koniem 

Aleksandra, Marmur Karraryjski jest materiałem rzeźbiarskim. 

- W tych zdaniach podmiotami są: Sokrates, Bucefał, marmur – róŜne „byty”. 

- Termin „byt” orzeka się – według Arystotelesa - róŜnorodnie, nie jest to termin 

jednoznaczny, ale nie jest to teŜ termin wieloznaczny. 

- W Metafizyce czytamy (Met. 1003a-b, tłum. T.śeleźnik): Byt pojmuje się róŜnorodnie, w 

relacji wszakŜe do czegoś jednego, ze względu na jakąś jedną naturę, a nie całkiem 

róŜnoznacznie. To tak, jak cokolwiek zdrowego jest w relacji do zdrowia, o ile mianowicie je 

konserwuje, sprawia je lub jest jego oznaką, albo teŜ jest zdolne do posiadania go; tak 

równieŜ w relacji do medycyny pozostaje wszystko lekarskie ¸bo charakteryzuje kogoś w 

związku z posiadaną przezeń sztuką leczenia lub naturalnym uzdolnieniem w tym kierunku, 

bądź stanowi to, czego w zakresie tej sztuki się dokonuje. MoŜna teŜ podać inne przykłady 

takiego jak tu rozumienia. Tak właśnie i byt pojmuje się wprawdzie róŜnorodnie, ale zawsze w 

relacji do jednej zasady. 

 

- Tym podstawowym rozumieniem bytu, do którego odnoszą się wszystkie pozostałe 

znaczenia jest substancja: „Tak i właśnie byt pojmuje się wprawdzie róŜnorodnie, ale zawsze 

w relacji do jednej zasady. Jedne mianowicie rzeczy nazywają się bytami, gdyŜ są to 

substancje, a wszystkie inne dlatego, Ŝe są to determinacje substancji, przyczyny 

wytwarzające czy sprawiające ją względnie coś pojętego w relacji do niej, a wreszcie negacje 

czegoś z nich lub samej substancji (Met. 1003b) 

 

- Bytem  nazywamy zatem wszystko, co jest w jakiejś relacji do podstawowego i naczelnego 

rozumienia bytu, jakim jest substancja. Bytami są zatem substancje oraz wszystko, co się do 

substancji odnosi lub pozostaje w związku z nią. Ontologia (tj. nauka o bycie) Arystotelesa 

jest więc usiologią. 

 

- Arystoteles wymienia 10 kategorii, które oddają pierwsze i podstawowe sensy słowa „być”. 

Są one najwyŜszymi „rodzajami” bytu; klasyfikują pierwotne znaczenia bytu. 

- Naczelną kategorią jest kategoria substancji,  wszystkie zaś pozostałe kategorie określają 

byt ze względu na odniesienie do kategorii substancji. 

- Kategorie: 

[1] substancja 

---