Hist fil star sred 2008

 

44 

- Ten, kto to osiągnie jest mędrcem, pozostali – to głupcy, szaleńcy. Mędrzec cieszy się 

Ŝ

yciem, które jakościowo nie róŜni się od Ŝycia bogów. 

 

 

 

 

 

 

 

STOICY 

1.

 

Koncepcja filozofii: 

- W tym okresie przejęto podział filozofii stosowany powszechnie w szkołach 

platońskich, a mianowicie na: logikę (teoria poznania), fizykę (teoria rzeczywistości), 

etykę. 

- Najbardziej istotną częścią filozofii oraz celem wszelkich analiz była etyka, gdyŜ ona 

wskazywała drogę do prawdziwego szczęścia. 

- W sposób obrazowy przyrównywano filozofię do sadu, w którym murem była logika, 

drzewami – fizyka a owocami – etyka. Inni twierdzili, Ŝe filozofia podobna jest do jajka, 

w którym skorupą jest logika, białkiem – fizyka, a Ŝółtkiem – etyka. Posejdonios 

natomiast pokazywał, Ŝe części filozofii są jak Ŝywy organizm: kości i ścięgna – to logika, 

ciało i krew – to fizyka, a etyka jest duszą. 

 

2.

 

Teoria poznania: 

- Stoicy głosili sensualizm, tj. przekonanie, Ŝe jedynym i wystarczającym źródłem wiedzy 

jest doświadczenie zmysłowe. Umysł człowieka nie ma Ŝadnej wiedzy wrodzonej i jest 

„nie zapisaną tablicą” dopóki doświadczenie nie odciśnie tam swoich znaków. 

- W samym doświadczeniu znajduje się kryterium prawdy. Jest nim spostrzeŜenie 

kataleptyczne: tj. takie, które odznacza się jasnością i wyrazistością, Ŝe nie sposób 

odmówić mu przyzwolenia; pochodzi ono bowiem od przedmiotu rzeczywiście 

istniejącego. 

 

3.

 

Stoicka fizyka: 

3.

 

1. Materializm: 

- Zdaniem stoików istnieje jedynie to, co jest materialne, cielesne. Materia ma jednak 2 

podstawowe formy: postać bierną , która podlega formowaniu i kształtowaniu, oraz 

postać czynną, która jest czynnikiem kształtującym, formującym, aktywnym. Owa 

---

 

45 

materia czynna – to pneuma, ogień twórczy. RóŜnice między rzeczami spowodowane są 

róŜnym napięciem owej pneumy i jest to tzw. ruch toniczny (tonos). 

- Najmniejsze napięcie pneumy (tonos) znajduje się w bytach postrzeganych jako 

nieoŜywione; pneuma jest tam zasadą spójności oraz trwania. W niŜszych organizmach 

Ŝ

ywych  (rośliny) przejawia się ona jako physis – czyli zasada odpowiedzialna za 

odŜywianie, rozmnaŜanie i wzrost. W zwierzętach jest to psyche – zasada Ŝycia 

zmysłowego. Największe napięcie pneumy jest w bycie ludzkim, a dokładniej w umyśle 

człowieka i tę część nazywano hegemonikon.  

3. 2. Witalizm: 

- Pneuma jest równieŜ zasadą Ŝycia. Dzięki niej wszechświat jest materialny, róŜnorodny 

i oŜywiony. 

3. 3. Celowość: 

- Pneuma kieruje światem od wewnątrz, jest zasadą immanentną światu i dlatego moŜna 

ją nazwać naturą, która kształtuje od wewnątrz wszystkie rzeczy. Natura  jest zasadą 

działającą rozmyślnie i celowo, a to dowodzi, Ŝe pneuma jest rozumem. Świat 

przeniknięty pneumą jest zatem racjonalny. 

- Rozum kierujący światem jest boski, jest bogiem. Stoicy uwaŜali, Ŝe świat jest 

przeniknięty bogiem. Takie stanowisko nazywa się panteizmem. 

 

 

Determinizm: 

- Bóg, który przenika świat opiekuje się nim (opatrzność), ale zarazem jego wyroki są 

nieugięte. MoŜna zatem powiedzieć, Ŝe owa boŜa opatrzność to takŜe fatum, które jest 

nieuchronną koniecznością, nieodwracalnym ciągiem przyczyn. Wszystkie wydarzenia w 

ś

wiecie są powiązane i określone(determinizm). 

3.5. Cykliczność świata: 

- Obecna postać świata musi przeminąć: co jakiś czas ma miejsce poŜar świata – czyli 

powrót wszystkich rzeczy do pierwotnej pneumy, która jest takŜe ogniem. 

- Z owego poŜaru ocaleją nasiona/zarodki rzeczy zwane przez stoików logoi 

gennetikoi/spermatikoi . Z nich, po poŜarze rozwinie się świat w dokładnie takiej samej 

postaci. 

3.6. Człowiek: 

- Dusza ludzka jest tym elementem, w którym napięcie pneumy jest największe, ale nie 

jest ona nieśmiertelna. Odradzać się najwyŜej będzie w kolejnym świecie. 

 

---

 

46 

4.

 

Stoicka etyka: 

- Człowiek powinien kierować się w swoim Ŝyciu tym, aby Ŝyć zgodnie ze wskazaniami 

najlepszej swojej cząstki, a jest nią niewątpliwie rozum. śycie najlepsze, to zatem Ŝycie 

zgodne z rozumem, Ŝycie zgodne z naturą albo wolą boga (rozum=bóg=natura). 

- To, co pomnaŜa i zachowuje nasz byt jest –dobrem, a to, co go pomniejsza i mu szkodzi 

– jest złem. Dobrem jest zatem cnota, występek – złem; wszystkie pozostałe rzeczy są – 

obojętne. Wśród rzeczy obojętnych jedne (jak zdrowie, bogactwo) – choć od nas nie 

zaleŜą, to są jednak godne wyboru, a inne (jak choroba, ubóstwo)- są godne odrzucenia. 

- Uczucia (pathe) są tym czynnikiem, który utrudnia podporządkowanie się rozumowi i 

podąŜanie drogą cnoty. Mędrzec powinien zatem podporządkować uczucia rozumowi i w 

ten sposób przywrócić równowagę swemu wnętrzu. Mędrzec jest zatem apathes. Stoicki 

ideał apatii  - w swojej słabszej wersji to postulat podporządkowania uczuć rozumowi, a 

w wersji mocniejszej – wykorzenienia uczuć. 

 

STOICYZM- materializm, dynamizm, panteizm, determinizm, apatia 

---