Hist fil star sred 2008
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FILOZOFIA KO ŃCA ŚREDNIOWIECZA I. JAN DUNS SZKOT (ok. 1266-1308): 1.
- Pisma: a/ logiczne
- - Doskonałe poj ęcie bytu
- - Jednostkowy byt (indywiduum)
79
FILOZOFIA KOŃCA ŚREDNIOWIECZA
JAN DUNS SZKOT (ok. 1266-1308): 1. śycie i dzieło: - Studiuje najpierw w Oksfordzie a potem w ParyŜu, a po ukończeniu studiów, prowadzi tam wykłady. W roku 1303 wraz z innymi franciszkanami zostaje wygnany z Francji przez Filipa Pięknego za wierność papieŜowi Bonifacemu VIII. - W r. 1304 wraca do ParyŜa, a w roku 1307 zostaje przeniesiony do Kolonii, gdzie umiera w r. 1308. Tradycja średniowieczna nadała mu tytuł „Doktor subtelny” (Doctor
- Pisma: a/ logiczne: kwestie do Isagogi Porfiriusza, Kategorii, Hermeneutyki i O dowodach sofistycznych Arystotelesa. b/ filozoficzne: Kwestie do O duszy i Metafizyki. c/ teologiczne: Komentarz do Sentencji Piotra Lombarda, dwa zbiory dysput oraz traktat O pierwszej zasadzie.
-Tłem myśli Jana Dunsa Szkota jest kryzys, w jakim znalazła się myśl chrześcijańska po potępieniach z roku 1277. Duns pragnie wyjść poza jednostronność ujęć zarówno tomistów, jak i augustynistów oraz chce zachować wierność doktrynie chrześcijańskiej nie rezygnując jednocześnie z wysokich wymagań, jakie stawiał nauce arystotelizm. - Problematykę metafizyczną Duns Szkot ujmuje od strony teoriopoznawczej: najpierw trzeba postawić pytanie o moŜliwość metafizyki, potem rozstrzygać problemy metafizyczne. - Swoje stanowisko wypracowuje w dyskusji z opozycyjnymi stanowiskami (głównie augustynistów i tomistów).
- Jednym z podstawowych pytań filozoficznych jest pytanie o to, co człowiek moŜe poznać, czyli: co jest właściwym przedmiotem ludzkiego intelektu. W pytaniu tym chodzi o taki przedmiot, który wyznacza moŜliwości poznawcze człowieka, a zarazem pokazuje granice ludzkiego poznania.
80
- Augustyniści twierdzili, Ŝe właściwym przedmiotem ludzkiego intelektu jest Bóg. Tomasz z Akwinu twierdził, Ŝe jest nim istota rzeczy materialnej, poniewaŜ wszelkie ludzkie poznanie ma początek w zmysłach. - Duns uwaŜa, Ŝe ludzki intelekt moŜna ujmować z dwóch róŜnych punktów widzenia: a/ sam w sobie, tj. tak, jak został stworzony przez Boga oraz b/ w obecnym stanie, tj. po grzechu pierworodnym. NaleŜy uwzględnić te dwa stany ludzkiego intelektu, gdyŜ na funkcjonowaniu władz poznawczych zaciąŜył grzech. - Przedmiotem właściwym ludzkiego intelektu, gdy rozpatrujemy go w jego naturze (a) – jest byt jako byt. Niemniej, w stanie obecnym, po grzechu pierworodnym, tym, co moŜe nasz intelekt „zmobilizować” do poznania jest istota rzeczy materialnej. - Ze swojej natury intelekt człowieka moŜe poznać wszystko, co jawi mu się jako byt. Pojęcie bytu nie moŜe być pojęciem wieloznacznym, ale musi być jednoznaczne. Szkotowi chodzi o to, Ŝeby zapewnić moŜliwość poznania Boga. W tym Ŝyciu moŜemy poznać tylko byty stworzone, musi być zatem jakaś moŜliwość przejścia od poznania rzeczy stworzonych do poznania Boga. - Pojęcie bytu jest pojęciem jednoznacznym na płaszczyźnie logicznej, czyli ma taki stopień jedności, Ŝe wystarczy do wystąpienia sprzeczności, gdy o tym samym twierdzimy je i przeczymy. Pojęcie to ma właściwe sobie znaczenie: mówi, Ŝe coś nie jest nicością. Jest ono pojęciem absolutnie prostym (simpliciter simplex), tzn. nie zmienia swojej treści: albo ją pojmujemy w całości, albo nie pojmujemy jej wcale. Jest to jednak pojęcie niedoskonałe. - Doskonałe pojęcie bytu jest pojęciem złoŜonym: do pojęcia bytu dochodzi tzw. modus intrinsecus, który wyraŜa konkretny sposób/ natęŜenie bytowania. - Dwa podstawowe modi intrinseci to: skończoność i nieskończoność. Doskonałe pojęcie Boga – to pojęcie Bytu nieskończonego, pojęcie rzeczy stworzonych – to pojęcie bytu skończonego.
NaleŜy zatem wykazać, Ŝe istnieje Byt nieskończony. Szkot przedstawia bardzo rozbudowany dowód istnienia Boga taki, który spełnia wymogi stawiane nauce przez Arystotelesa.
Metafizyczna struktura bytów: - Byty materialne składają się z materii i formy (hylemorfizm). 81
- Materia jest realnym elementem złoŜenia, a zatem – według Szkota – musi być czymś, musi być rzeczywistością niezaleŜną od formy. Chrześcijańska nauka o stworzeniu głosi, Ŝ e materia jest dziełem Boga, a zatem materia nie moŜe czerpać całej swojej bytowości od formy, ale sama w sobie musi być czymś pozytywnym. Nie niszczy to jedności substancjalnej danej rzeczy, w skład której wchodzi. - Materia pierwsza i forma substancjalna łącząc się tworzą istotę rzeczy, tzw. naturę wspólną (natura communis). Ta natura wspólna w sobie samej nie jest ani ogólna, ani jednostkowa. Kiedy ujmuje ją intelekt w poznaniu – staje się ogólną, a istniejąc w konkretnej rzeczy – jest jednostkową. - Jednostkowy byt (indywiduum) jest – zdaniem Szkota – najdoskonalszą formą bytowania. To jednostek dotyczy BoŜa Opatrzność. Za jednostkowość nie moŜe odpowiadać materia, bo substancje duchowe – np. aniołowie – są jednostkami, a nie mają materii. Szkot przyjmuje, Ŝe tym czynnikiem, który odpowiada za jednostkowość jest haecceitas. Jest to nowy sposób bytowania, który przyjmuje dany byt. Haecceitas nasila aktualność natury wspólnej, choć nie zmienia jej. - W bytach oŜywionych formą substancjalną jest dusza - zasada Ŝycia. Ta sama zasada, jaką jest dusza nie moŜe odpowiadać za dwa sprzeczne działania: bycie oŜywionym i nieoŜywionym. NaleŜy zatem przyjąć, Ŝe w bytach oŜywionych istnieją dwie formy:
- forma cielesności, która organizuje materię do bycia ciałem i - forma Ŝycia – dusza, która odpowiada za czynności Ŝyciowe.
argumentacji za nieśmiertelnością duszy, moŜna przytoczyć jedynie „sugestie”, Ŝe dusza jest nieśmiertelna, a nie dowody w sensie ścisłym. Tzw. niematerialne działania duszy mogą być wynikiem działania organizmu jako całości. Nie mamy teŜ doświadczenia istnienia duszy poza ciałem. Prawda o nieśmiertelności duszy jest zatem prawdą wiary.
poznania, natomiast wola jest władzą autonomiczną, jest całkowitą przyczyną aktu chcenia. Tym, co cechuje wolę jest jej zdolność do autodeterminacji.
Byt nieskończony, forma cielesności, forma Ŝycia, woluntaryzm. Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|