Hist fil star sred 2008

 

61 

2.1. śycie i dzieło: 

- Urodził się w Aoście, w rodzinie rycerskiej. 

- W 1056 r. opuścił dom rodzinny i udał się do Normandii, do opactwa Le Bec, 

przyciągnięty tam sławą Lanfranca. Wstępuje do zakonu benedyktynów, kontynuując 

wciąŜ naukę pod kierunkiem Lanfranca. W roku 1070 Lanfranc zostaje biskupem 

Canterbury, a Anzelm przejmuje kierownictwo szkoły klasztornej, by  w roku 1078 zostać 

opatem Le Bec. 

- W 1093 r. po śmierci Lanfranca Anzelm obejmuje biskupstwo Canterbury. Umiera 21 

IV. 1109 r. Tradycja średniowieczna nadała mu tytuł doctor magnificus oraz alter 

Augustinus (drugi Augustyn) ze względu na dominujący wpływ myśli Augustyna. 

Dzieła: 

1076 – Monologion;  

1077-8 – Proslogion; 

- O gramatyku, O prawdzie, O wolnej woli; 

- O upadku diabła, O wcieleniu Słowa; 

- 1094-98 -  Dlaczego Bóg człowiekiem? (Cur Deus homo?). 

 

 

Relacja wiary i rozumu: 

-  W dobie chrześcijaństwa punktem wyjścia wszelkich analiz oraz normą uznawania 

wszelkich prawd powinna być wiara. Wiara czerpie swoją pewność z zaufania 

autorytetowi Boga. Natomiast rozum daje pewność, jaką niesie ze sobą oczywistość 

intelektualna. Po  grzechu pierworodnym człowiek nie jest w stanie poznać prawdy na 

drodze racjonalnej, dlatego rozum ludzki zostaje przez wiarę oczyszczony i oświecony. 

Jest jednak wielkim zaniedbaniem poprzestanie na samej wierze i zaniechanie wysiłku 

zrozumienia. Współistnienie wiary i rozumu jest charakterystyczne dla ludzkiego Ŝycia 

tutaj, na ziemi, zanim człowiek dojdzie do pełnej kontemplacji prawdy. 

- Przyjąwszy prawdy chrześcijańskie na drodze wiary, naleŜy podjąć wysiłek ich 

zrozumienia. Anzelm sformułował hasło: Fides quaerens intellectum („Wiara poszukująca 

zrozumienia”). UwaŜał bowiem, Ŝe „o znacznej większości prawd, w które wierzymy 

moŜemy się przekonać na podstawie samego tylko rozumu”. 

- Rozum ludzki nie jest jednak w stanie zamienić wiary w wiedzę, ale powinien zatrzymać 

się na progu tajemnicy wiary. Tutaj jednak rozum moŜe wykazać, Ŝe stojąc w obliczu 

tajemnicy wiary najbardziej racjonalnym wyjściem jest przyjąć tajemnicę. W ten sposób 

---

 

62 

rozum sam zakreśla granice własnego działania i pokazuje, Ŝe wiara jest „ponad-

racjonalna” a nie: nieracjonalna. 

 

 

Argumenty za istnieniem Boga: 

- Jedną z tych prawd, o której moŜemy się przekonać na drodze racjonalnej, jest istnienie 

Boga. 

- Anzelm podjął ten problem w dwóch swoich dziełach: Monologionie oraz Proslogionie. 

- Argumenty z Monologionu: 

 

- Anzelm proponuje tutaj argumentację, która wychodzi z analizy własności bytów 

stworzonych i wskazuje na Boga jako pierwszą Przyczynę i Zasadę występowania tych 

własności w rzeczach stworzonych. 

  

- Dowodzi tego w 3 porządkach: 

a/ dobra: „Skoro jest tak nieprzeliczona liczba rzeczy dobrych, których tak wielkiej 

róŜnorodności doświadczamy (…), to czy naleŜy wierzyć, Ŝe jest coś jednego i przez to 

jedno wszystkie te rzeczy dobre są dobre, czy teŜ moŜe są inne rzeczy, dobre przez coś 

innego?” (Mon. I). 

 

- Jeśli istnieje wielość rzeczy dobrych, które w róŜnym stopniu realizują dobro, to 

jedynym wytłumaczeniem tego faktu jest przyjęcie samego, najwyŜszego Dobra, dzięki 

któremu wszystkie rzeczy dobre są takimi. 

b/ bytu. Fakt istnienia róŜnych rzeczy naleŜy odnieść do tego, co „jest najbardziej z 

wszystkich rzeczy” (Mon. 3). 

c/ „wielkości”, tj. stopni doskonałości. Wychodząc z analizy rzeczy stworzonych, które 

w róŜnym stopniu realizują „wielkość”, tj. mają róŜne doskonałości, Anzelm wskazuje, iŜ 

jedynym wytłumaczeniem tego faktu, jest przyjęcie istnienia Istoty/Natury/Bytu, który 

jest „największy”: „Jest przeto pewna natura lub substancja, lub istota, która sama przez 

się jest dobra i wielka i sama przez się jest tym, czym jest, a przez którą jest wszystko, 

cokolwiek jest naprawdę czy to dobre, czy wielkie, czy teŜ jest czymkolwiek, i która jest 

najwyŜszym dobrem, najwyŜszą wielkością, najwyŜszym bytem, czyli czymś istniejącym, 

to znaczy czymś najwyŜszym ze wszystkiego, cokolwiek jest” (Mon. IV). 

- Pod koniec swoich rozwaŜań w Monologionie Anzelm dochodzi do wniosku, Ŝe ta 

Natura, która jest najwyŜszym Dobrem, Bytem, Wielkością jest tym, kogo w religii 

nazywamy Bogiem. 

 

 

---

 

63 

Argument z Proslogionu: 

- Anzelm poszukiwał jednego i prostego argumentu za istnieniem Boga (unum 

argumentum), chciał bowiem pokazać, Ŝe centralna prawda wiary, a mianowicie ta 

prawda, Ŝe Bóg istnieje, jest niezaleŜna od autorytetu i oczywista sama z siebie. 

- Punktem wyjścia tego argumentu jest pojęcie Boga, jako tego, „od którego nic 

większego (tj. doskonalszego) nie da się pomyśleć”. PoniewaŜ argument ten wychodzi z 

analizy pojęcia Boga, dlatego nazywa się argumentem apriorycznym.  

- Jeśli Bóg jest tym, od którego nic większego nie da się pomyśleć, to nie moŜe istnieć 

jedynie w intelekcie, a musi istnieć takŜe rzeczywiście. Gdyby bowiem istniał jedynie w 

intelekcie, to zaszłaby sprzeczność: Ten, od którego nic większego nie da się pomyśleć, 

byłby tym, od którego coś większego moŜna pomyśleć: tj. Boga istniejącego 

rzeczywiście. 

- Jeśli Bóg jest absolutnie doskonały (ten, od którego nic większego nie da się pomyśleć), 

to musi istnieć zarówno w intelekcie, jak i w rzeczywistości, gdyŜ realne istnienie jest 

jedną z podstawowych doskonałości. 

- JuŜ w czasach Anzelma argument ten poddał krytyce mnich Gaunilon. Anzelm jednak 

twierdził, Ŝe argument ten stosuje się tylko do Boga: podstawą wszelkich BoŜych 

doskonałości jest Jego realne istnienie. 

 

 

Człowiek: 

- Zdaniem Anzelma człowiek, a zwłaszcza jego umysł jest zwierciadłem, w którym 

odkrywamy Trójcę Świętą, niedostępną w sobie samej. Pamięć, poznanie i miłość stanowią 

odzwierciedlenie Ojca, Syna i Ducha św. 

 

Podsumowanie: relacja rozumu do wiary – racjonalizm (większość prawd wiary moŜna 

zrozumieć), argumenty za istnieniem Boga. 

---