Kitaba mühazirələrimdəki bir sıra vacib mətləbləri, həm- müəllifı
olduğum “Diplomatiya: ensiklopedik lüğət” (Bakı, DipU (hazırki
IMAU), “Diplomaf’nəşriyyatı, 2005) kitabında çap olunmuş
məqalələrimi, həmkarlarımın həmin kitabdakı bəzi maraqlı yazılarından
parçaları, prof. Fikrət Sadixovun “Diplomatik fəaliyyət və protokol”
(Bakı, 1993), Çingiz Məmmədəlizadənin “Diplomatik xidmət və
diplomatik protokolun əsasları” (Bakı, 2001, rus dilində), yenə prof.
Fikrət Sadixovun olquqca faydalı və son kitabı olan “Azərbaycan
diplomatik xidməti; Siyasi prioritetlər, formalaşma mərhələləri” (Bakı,
2004, rus dilində), həmçinin Azərbaycan diplomatiyası, ölkəmizin xarici
siyasətinin ən son dövrlərinə dair (2000-2006 illər) bir neçə məqaləmdən
ibarət mətnləri, diplomatik protokol və diplomatik xidmətə dair bir sıra
beynəlxalq konvensiyaları, Azərbaycan Respublikasının bu məsələlərə
dair bir sıra qanunlarını və s. bir yerə toplayaraq diplomatik xidmət və
diplomatik protokol, beynəlxalq münasibətlər, xarici beynəlxalq
münasibətlər nəzəriyyəsi, beynəlxalq müqavilələrin bağlanması forması
və s. məsələlərlə maraqlanan oxucularımıza təqdim etməyi lazım bildim.
İstifadəni asanlaşdırmaq üçün diplomatik protokola aid bu stolüstü
kitabdakı əsas terminləri əsasən əlifba sırası ilə verməyi vacib sandım.
Kitabdakı əlavələr hissəsinin də gələcək diplomatlar və xarici fəaliyyətlə
əlaqədar olan işgüzar insanlar üçün maraqlı olacağını güman edirəm. Bu
hissədə müəllifin diplomatik protokol və xarici əlaqələr və onun aktual
problemlərinə dair bir neçə məqaləsi, dövlətin xarici əlaqələr
orqanlarında işləməyə hazırlaşanlar üçün test sualları və s. verilmişdir.
Xeyrxah məqsədli köməyə görə əvvəlcədən təşəkkür edirəm.
Maqsud Hacıyev
Bakı, fevral 2007
I BOLMƏ
DİPLOMATİK PROTOKOL VƏ AZƏRBAYCANIN
MÜASİR XARİCİ SİYASƏTİ
Müstəqil Azərbaycanın xarici siyasətini həyata keçirən müasir
diplomat bu siyasətin əsas vəzifələri haqqında geniş məlumata malik
olmalıdır və yerləşdiyi ölkədə bunları təbliq etməlidir.
30.
VIII.1991 ildə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin
növbədənkanar sessiyası “Azərbaycan Respublikasının dövlət
müstəqilliyinin bərpası haqqında” Bəyannamə, 18.X.1991-də isə
Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti “Azərbaycan Respublikasının
dövlət müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktını qəbul etdi.
30.XII.1991 ildə “Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyi haqqında”
Konstitusiya aktı referendum yolu ilə Azərbaycan xalqı tərəfindən təsdiq
edildi.
Azərbaycan
Respublikasının
beynəlxalq
münasibətlərdə
mövqeyini aşağıdakı prinsiplər müəyyən edir:
1.
Beynəlxalq hüququn subyekti olan dövlətlərin suveren
bərabərlik prinsipinə
riayət etmək;
2.
Beynəlxalq münasibətlərdə zor iştətməkdən
imtina etmək;
3.
Başqa ölkələrin ərazi bütövlüyünə
hörmətlə yanaşmaq;
4.
Dünya birliyi tərəfindən tanınmış dövlət sərhədlərinin
toxunulmazlığına riayət etmək;
5.
Beynəlxalq münaqişələrin və mübahisəli məsələlərin dinc
yolla, diplomatik vasitələrlə həllinə çalışmaq;
6.
Beynəlxalq sənədlərlə qəbul edilmiş təəhhüdlərə sadiq qalmaq;
7.
Vahid dünya bazarında ədalətli qiymət sisteminin
fonualaşmasına kömək etmək;
8.
Başqa ölkələrin daxili işlərinə qarışmamaq;
9.
İnsan hüquqularına hörmət etmək;
10.
Ümumbəşəri dəyərlərin qorunmasında iştirak etmək;
11.
Beynəlxalq münasibətlərin əsas problemlərinin həllində
yaxından iştirak etmək;
12.
Qarşılıqlı faydalanma prinsipi əsasında səmərəli beynəlxalq
texniki iqtisadi əməkdaşlıq etmək.
Azərbaycan Respublikasının xarici siyasətinin strategiyası və
taktiki istiqamətləri məhz bu prinsiplər əsasında qurulur və inkişaf edir.
Azərbaycan Respublikası xalqımızın müstəqillik uğrunda
mübarizəsində, istiqlalımızn qorunmasında və əbədi olmasında ’
ümummilli lider Heydər Əliyevin müstəsna xidmətləri vardır.
Azərbaycanda müstəqil dövlət quruculuğunun Heydər Əliyev mərhələsi
elmi və nəzəri cəhətdən dərin araşdırmalar tələb edir. Bunu bir neçə
mərhələyə bölmək olar:
Birinci mərhələ: Müstəqilliyə gedən yol. Müstəqil dövlətin
vətəndaşı olmaq hər bir insanın arzusudur. Lakin bu arzu heç də həmişə,
həmin tarixi anda insanlara nəsib olmayıb. Tarix sübut elmişdir ki,
insanların müstəqil dövlətdə yaşamaq arzusu yalnız bütöv xalqın suveren
hüququ kimi reallaşdıqda mümkündür. Digər xalqlar kimi, Azərbaycan
xalqı da daimi öz qəlbində müstəqil yaşamaq, müstəqil dövlət vətəndaşı
olmaq ümidini yaşatmışdır.
Azərbaycan öz tarixinin bütün mərhələlərində müstəqil dövlət
quruculuğu uğrunda mübarizə aparmışdır. Müəyyən vaxtlarda bu
mübarizə nəticəsində müstəqil dövlət kimi milli- mənəvi sərvətinə sahib
çıxa bilmişdir.
Müasir dünyanın siyasi xəritəsində mövcud olan dövlətlərin
müstəqillik tarixi müxtəlifdir. Dövlətçilik ənənəsi qədim olan elə xalqlar
da vardır ki, bütün mövcud olduğu tarix boyu müstəqillik uğrunda
mübarizə aparmışdır. Azərbaycanda da müstəqil dövlət quruculuğu
prosesinin kökləri qədimdir. Müstəqilliyə gedən yol isə çox çətin və
keşməkəşlidir.
XIX əsrin əvvəllərində şox çətin şəraitdə, 1918-ci il may
İOliyev 11.0, Müslnqilliyimiz əbədidir. I kitab. Bakı, 1997.
10