| 17. Darjaning keyingi ramziy yozuvlari rivojlanishi.
Ma’lumki, italyalik matematiklar cosa atamasini (italyancha narsa) noma’lumni belgilashda qo’llashgan.
1494 yilda Italiyada matematika bo'yicha birinchi kitob – "Aritmetika, geometriya, munosabatlar va mutanosiblikning summasi (bilimi)" LukaPacholining kitobi paydo bo'ldi. Unda noma’lumni co (cosa), uning 2-darajasini –ce (censo), 3-darajasini – cu (cubo), 4-darajasini – ce, ce va hk.lar orqali ifodalagan. Bu nomlar italyan matematigi Tartalya tomonidan ham qo'llanilgan, shuningdek, Germaniyada ham.Italyan matematiklari ta’siri ostida bo’lgan fransuz matematigi Nikola SHyuke, XV asrda ko’pgina Italiyadan kelgan migrantlar joylashgan Lionda yashagan.Shyuke algebraga katta hissa qo'shgan, XVII asrdagi olimlarning erishgan yutuqlarini ma'lum darajaga yetkazishda qo’l kelgan darajani belgilashda bir qator foydali belgilarni ishlab chiqardi.Masalan, zamonaviy ,… o’rniga , …larni yozgan, daraja ko’rsatkichi tushunchasini kiritgan. Biroq, Shukening kitobi o'z vaqtida chop etilmadi va katta ta'siri ko’rsatmadi.XVI asrning so’ngida S.Stevin ifodani quyidagicha yozdi: 3(3)+5(2)-4(1)+6.
Stivenning o’quvchisi – gollandiyalik matematik Albert Jirar o’zining “Algebrada yangi kashfiyotlar” kitobida (2) 17 o’rniga ni yozdi. Zamonaviy yozuvlar Dekart tomonidan o’zining “Geometriya” (1637) kitobida kiritilgan.
Shunisi qiziqki, Dekart ikkinchi daraja uchun ko’rsatkichdan foydalanmagan, ya’ni o’rniga yozgan.XIX asrda buyuk nemis matematigi Karl Fridrix Gauss ham shu yo’lni tutgan.Buning sababi esa yozuv dan ko’ra ko’p joy egallamasligi edi.Leibniz, belgining ramziylikni birlashtirishga e'tibor qaratish kerakligini inobatga olib, belgisini qo'lladi.
Dostları ilə paylaş: |
