I bob. Jahon adabiyotida ilmiy fantastika

 
 
 
 
 
 
 
 
 

54

---

Xulosa 
Birinchidan, ilmiy fantastika janri dastlab G`arbiy Yevropada, XIX 
asrda Jyul Vernning asarlari bilan ―ilmiy romanslar‖ nomi ostida jahon 
adabiyotiga kirib 
keldi. 
Ingliz 
adabiyotida 
Gerbert 
Vells 
ilmiy 
fantastika sohasini 
rivojlantirib, bu sohada katta burilish yasadi. Mavzular xilma xilligini kiritib, 
ilmiy fantastikaga ijtimoiy muammolarni olib kirdi va ilmiy fantastika janrini 
boyitib, quyidagi subjanrlarni olib kirdilar: Kosmosga sayohat, Vaqt mashinasi 
bilan sayohat, Parallel olamlar va Insoniyatning mutatsiyaga uchrashi 
Ikkinchidan, mazkur janr AQSh va Buyuk Britaniyada ancha ertaroq paydo 
bo`lgan va 1939-1949-yillar ilmiy fantastika janrining ―oltin davri‖ deb 
yuritilgan. A.Azimov, Rey Bredberri, Robert Haylayn va Artur Klark kabi 
yozuvchilar bu janrning eng yirik namoyondalaridan sanalishadi. 
Uchinchidan, 1990-yillardan boshlab, ilmiy fantastika nafaqat kitoblarda, 
balki medianing barcha turlari radio, televideniye, video o`yinlarida paydo 
bo`lgan. 
To`rtinchidan, O`zbek adabiyotida ilmiy fantastika janri XX asr paydo 
bo`lgan va bu janr ―ilmiy taxayyulot‖ deb nomlanadi. A.Fitrat, A.Qahhor, 
X.Do`stmuhammad singari yozuvchilarning asarlarida ilmiy fantastika 
yo`nalishining elementlarini ilk marotaba uchratamiz. Zamonaviy o`zbek 
adabiyotida A.Svistunov, Galina Vostokova, Abduqayum Yo`ldoshev, 
Abduhakim Fozilov, Ariadna Vasilyeva va Eljon Abbasovlar ilmiy fantastika 
yo`nalishida ijod qilishadi. 
Beshinchidan, A.Azimov ingliz adabiyotida ilmiy fantastikaning yorqin 
namoyondasi bo`lib, bu janrda 500dan ziyod asarlar yaratgan. U o`z asarlari 
bilan robot texnikasi va robotshunoslik sohalariga asos solgan. 
Oltinchidan, XX asrning 60-yillarida o`zbek adabiyotida ilmiy fantastika 
mustaqil janr sifatida shakllandi. Mustaqil janr bo`lib shakllanishida 
H.Shayxovning katta xizmatlari bor. Shayxov shu davrda unumli ijod qilib, 
ko`plab hikoyalar to`plamini chop etdi. Uning ―Tutash taqdirlar‖ va ―Ikki jahon 
ovorasi‖ romanlari o`zbek adabiyotidagi ilk mistik romanlardan hisoblanadi. 
Uning asarlarida ruhiyatimiz, bizga tutash bo`lgan olamlar va ruh bilan bog`liq 
hodisalar yoritiladi. 
55

---