İ. Hacıyev Elmi məsləhətçi və «Ön söz»ün müəllifi: akademik İ. Həbibbəyli
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
36 36 37 37 45 46 axın da 7 gün, 7 gecə davam etmişdir. Urun süqutundan sonra subasma ideo‑ logiyasında da dəyişikliklər olmuşdur [Емельянов В., 2005, s.78‐79]. Nuhun tufanı haqqında əfsanənin ən qədim variantı XIX əsrdə arxeoloq Arno Pöbelin nəşr etdiyi şumer variantıdır. Burada Enki allahı padşah Ziusudranın evinin divarına subasma olacağı haqda xəbər verir. Eyni ilə əfsanənin Babilistan variantında da Ninnihiku‑Ea allahı Utnapiştimin daxmasının divarına fəlakət olacağı haqda xəbər verir. Bir çox tədqiqatçılar bu «xəbərvermə» faktının zəif zəlzələ silkələnmələrinin nəticəsi olduğunu qeyd edirlər. Nəhayət, Tövrat və Qurani‑Kərimdə bu fəlakətin Allahın qəzəblənərək insanlara göndərdiyi cəza olduğu göstərilir. Qeyd edək ki, yuxarıda adı çəkilən variantların hamısında fəlakət təqribən oxşar şəkildə təsvir olunur: güclü cənub küləyi ilə müşaiyət olunan və ardı‑arası kəsilmədən 40 gün 40 gecə davam edən leysan yağışları. Buradan belə nəticəyə gəlmək olur ki, əfsanənin qədim Şumer və Ba‑ bilistan variantlarında, Tövratda və Qurani‑Kərimdə çox qədimdə baş vermiş bir təbii fəlakət haqqında məlumat verilir. Haqqında son 200 ildə saysız‑ hesabsız əsərlər yazılsa da, Ümumdünya subasmasının tarixi hələ də tam də‑ qiqləşdirilməmişdir. Geoloq, arxeoloq və tarixçi alimlərin ümumi rəyinə əsasən ən dəhşətli ümumdünya su basması e.ə. XII‑IX minilliklər arasında baş vermişdir. Lakin Nuhun adı ilə bağlı olan Ümumdünya subasmasının Dəclə və Fərat çayları arasında 5‑6 min il bundan əvvəl olduğu da göstərilir (Sultanov R., 1971, s.19‑ 29). Bu dəhşətli hadisənin baş verdiyi yerdən çox‑çox uzaqlarda da yayıldığını, qədim yazılı mənbələrdə və dini kitablarda da öz əksini tapdığını nəzərə alsaq, onun tarixinin, harada və hansı miqyasda baş verməsini aydınlaşdırmağın mühüm əhəmiyyətə malik olduğunu görərik. Ehtimal ki, bəhs etdiyimiz Ümumdünya subasması bəşər tarixində yazıya alınan axırıncı ən böyük subasma hadisəsi olmuşdur. Ondan sonra baş vermiş subasmalar miqyasca kiçik olmuş və qədim dünyada geniş rezonans doğura bilməmişdir. Yunan ta‑ rixçilərinin e.ə. 1550‑ci ildə baş verdiyini ehtimal etdikləri Prometeyin oğlu Devkalionla bağlı subasma da lokal təbii fəlakətlərdən hesab oluna bilər. Nuhun adı ilə bağlı Ümumdünya subasmasının həqiqətən baş verdiyi geoloqlar və arxeoloqlar tərəfindən artıq elmi tədqiqatlarla sübut olunmuşdur. Lakin hadisənin baş verdiyi (Dəclə və Fərat çayları arası) ərazi ilə əfsanənin yayıldığı ərazi arasında miqyasca olduqca böyük fərq vardır ki, bu da obyektiv səbəblərdən qaynaqlanır. 1929‑cu ildə, qədim Ur şəhərinin qazıntısı zamanı ingilis arxeoloqu Leonard 47 Vulli subasmanın 3,5 m qalınlığında izlərini aşkar etdikdən sonra Nuhun tufanı haqqında əfsanəyə elmi ictimaiyyətin münasibəti də‑ yişdi. Lakin L.Vullinin aşkar etdiyi izlər çox qədim mədəni təbəqənin üzərində yerləş‑ diyindən, təbii olaraq, subasma hadisəsinin də tarixini qədimləşdirirdi. Sonradan qədim Şuruppak şəhəri ətrafında və Kiş şəhərinin yerində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş qum qarışıq gil qatı e.ə.III mi‑ nilliyin əvvəllərinə aid mədəni təbəqənin üzərində yerləşirdi. Məhz bu tarix Nuhla bağlı subasmanın tarixinə daha çox uyğun gəlirdi. Beləliklə, Nuhun Ümumdünya subasması hadisəsinin e.ə. 3100‑2900‑cü illər arasında baş verdiyi daha çox qəbul olunan tarixdir. Bizi ən çox maraqlandıran Nuhun tufanı haqqında əfsanənin Naxçıvan variantıdır. Öncə qeyd edək ki, bu variant Avropa alimlərinə hələ də məlum deyil və ona öz tədqiqatlarında istinad etməmişlər və etmirlər. Buna baxmayaraq, inamla deyə bilərik ki, Naxçıvan variantının başqa variantlardan üstün cəhətləri çoxdur. Nuhun tufanı haqqında əfsanənin Naxçıvan variantına görə, uzun sürən tufan və yağışlar nəticəsində hər tərəfi sel‑su basır. Ancaq hündür dağların zirvəsi görünürmüş. Tufan yatandan sonra Nuhun gəmisi dayanmağa yer ax‑ tara‑axtara hündür bir dağa yaxınlaşır. Sıldırım qayalar, qar, buz dayanmağa imkan vermir. Burada çox əzab‑əziyyət çəkdiyindən dağın adı həmin vaxtdan «Ağrı dağı» olaraq qalır. Gəmi Ağrı dağından şərqə tərəf üzüb, daha bir dağda dayanmaq istəyir. Lakin çox əziyyət çəksə də, burada da dayana bilmir və deyir ki, «bu dağ da o dağdan Kəm deyil». O vaxtdan da dağın adı «Kəmki dağı» adlanır. Oradan Nuhun gəmisi daha hündür dağlara tərəf üzür. Bir yerdə gəminin altı suyun altında qalmış dağın zirvəsinə ilişib dayanır. Oradan çətinliklə çıxdıqdan sonra Nuh deyir: «İnan ki, dağdır». Deyilənlərə görə həmin dağ İlanlı dağ olub. Hətta deyirlər ki, İlanlı dağın zirvəsini Nuhun gəmisi iki yerə haçalayıb. Ona görə də el arasında İlanlı dağa həm də «Haça dağ» deyirlər. Gəmi oradan uzaqlaşıb, hündür dağların ətəyində əlverişli bir yerdə dayanır. Bu zaman suyun səviyyəsi də artıq aşağı düşürmüş. Nuhun gəmisinin dayandığı yer Nəsirvaz kəndinin yaxınlığındakı dağ idi ki, bu dağ o vaxtdan 38 38 48 «Gəmiqaya» adlanır. Deyirlər ki, gəminin qalıqları indi də həmin dağda qalır. Gəmiqaya indi elmdə tunc dövrünə aid qayaüstü rəsmləri ilə məşhurdur. Gəmi dayandıqdan sonra Nuh peyğəmbər öz uşaqları ilə birlikdə Naxçıvan dağlarının ətəklərində, çay qıraqlarında məskən salıb yaşayırlar. İndiki Naxçıvan əhalisi də o vaxtdan burada məskən salmış Nuhun övladlarıdır. Nuh peyğəmbərin ən çox Naxçıvançayın Arazla qovuşduğu yer xoşuna gəlir. Burada qərar tutub yaşayır. Onun qəbri də Naxçıvandadır («Nuh daban» adlanan yerdə). Nəsirvaz kəndinin adındakı «Nəsir» sözünün əfsanənin Şumer variantındakı «Nisir» dağının adı ilə oxşarlığı da maraq doğurur. Əfsanədən göründüyü kimi Naxçıvanda və ona yaxın ərazidə dörd böyük dağın adı Nuh peyğəmbərin adı ilə əla‑ qələndirilir. Bəzi alimlər Nuhun tufanı haqqında əfsanənin müsəlman xalqlar arasında yayılmasının yalnız Qurani‑Kərimlə bağlı olduğunu göstərirlər. Bəlkə 39 39 40 40 Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|