İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________
6
Lokal şəbəkə topologiyası...............................................................................
363
Lokal şəbəkələrin fəaliyyət texnologiyası.......................................................
366
Şəbəkədə işin sistem təminatı.........................................................................
373
İnternetin xidmətlərindən istifadə imkanları...................................................
380
İnternetdə ünvanlaşdırma (TCP/IP protokolu) ..............................................
388
İnternet resurslarının ünvanlaşdırılması...........................................................
390
TCP/IP protokollar ailəsi..................................................................................
392
Qlobal şəbəkələr...............................................................................................
393
Qlobal şəbəkənin strukturu...............................................................................
393
ATM texnologiyası..........................................................................................
394
FƏSİL XVIII. İNTERNETDƏN TƏHLÜKƏ VƏ ONDAN MÜDAFİƏ 397
Kompüter viruslarının meydana gəlməsinin qısa tarixi...................................
399
Polimorfizm – virusların mutasiyası................................................................
419
Təhlükəsizliyə qarşı virus hədələrinin tarixi....................................................
420
Mövcud yanaşmaların nöqsanları.....................................................................
421
Antivirus proqramlarının yaradılması və inkişafı............................................
423
TESTLƏR.................................................................................................... 429
ƏDƏBİYYAT.............................................................................................. 639
İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________ 7
G İ R İ Ş
Hesablama texnikasının sürətli inkişafı və geniş yayılması yeni elm
sahəsinin - informatikanın meydana gəlməsi üçün zəmin yaratdı. Hazırda
bütün dünyada ən dinamik inkişaf edən qabaqcıl texnologiyalardan biri
informasiya texnologiyasıdır. Günbəgün dəyişən və sürətlə inkişaf edən
informasiya texnologiyası mütəxəssisdən böyük çeviklik və daim bu
texnalogiyaya uygunlaşmağa hazır olmaq tələb edir. Kompüter texnikasının
ildən-ilə belə sürətlə inkişaf etməsi bu qənaətə gəlməyə imkan verir ki, XXI
əsrin əvvəllərindən bütün inkişaf etmiş ölkələrdə informasiyanın
saxlanılması yalnız kağızsız texnologiyaya əsaslanacaq.
İnformatika informasiyanın çevrilməsi haqqında elm olub, hesablama
texnikasının istifadəsinə əsaslanır, informasiya sistemlərinin yaradılması və
fəaliyyəti haqqında bilik verir. Bu biliklər informasiyanın yığılması, emalı,
ötürülməsi və istifadəsini hesablama texnikasının tətbiqi ilə əlaqələndirir.
Hesablama texnikasının tətbiqi də öz növbəsində yeni insan-maşın
texnologiyasını əhatə edir.
İqtisadiyyatın idarə edilməsi prosesində informatikanın rolu
əvəzedilməzdir. İnformatika bir elm sahəsi kimi öyrənilən hadisənin
informasiya modeli qurulduqdan sonra öz imkanlarını reallaşdıra bilir.
İnformatika bu modelin qurulmasının ümumi metodoloji prinsiplərini işləyib
hazırlayır.
İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________
8
İ N F O R M A T İ K A
____________________________________________________________ 9
F Ə S İ L I. İNFORMASİYA ELMİ, TƏRKİB
HİSSƏLƏRİ, PREDMETİ VƏ MƏQSƏDİ
İNFORMATİKA FƏNNİNİN PREDMETİ
VƏ MƏZMUNU
Müasir şəraitdə cəmiyyətin ən əsas inkişaf istiqamətlərindən biri bütün
sahələrin kompüterləşdirilməsi və informasiyalaşdırılmasıdır. Problemin həlli
“
İnformatika
” adlı müasir elm sahəsi ilə bağlıdır.
İnformatika fənninin əsas məqsədi insanlarda məntiqi və alqoritmik təfəkkür
tərzini, məsələlərin səmərəli həlli üsullarının seçilməsinə yönəlmiş yaradıcı və
əməli düşünmə qabiliyyətlərini formalaşdırmaq, həmçinin onların gündəlik
qarşılaşdıqları problemlərin həlli üçün tələb olunan zəruri informasiyaları
kompüter vasitəsilə əldə etmələri sahəsində texniki bacarıq və vərdişlərin
öyrədilməsidir.
Hazırda cəmiyyətin və onun bütün sahələrinin inkişafı İnternetin artmaqda
olan intellektual imkanlarından və informasiya resurslarından geniş istifadə
olunması ilə əlaqədardır. Ona görə də konkret halda ”
İnformatika
” kursunun
tədrisinin əsas məqsədi və vəzifəsi insanları informatikanın elm və informasiya
sənayesi sahəsi kimi, həmçinin fərdi kompüterlərin və İnternetin müasir vəziyyəti
ilə, eləcə də ən müasir informasiya kommunikasiya texnologiyalarının imkanları
və tətbiq dairələri ilə tanış etmək, onlarda həmin texnologiyalardan səmərəli
istifadə sahəsində bilik əldə etməyə köməkçi olmaqdır.
“İnformatika” termini fransızca “
informatique
” sözü olub informasiya və
avtomatika sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır. Odur ki, informatika, ilk
növbədə, informasiyanın avtomatik işlənməsi mənasını ifadə edir.
İnformatika təbiətdə, cəmiyyətdə və insan fəaliyyətində baş verən
hadisələrlə bağlı olan informasiya prosesləri haqqında, həmçinin informasiya və
informasiya prosesləri, informasiyalaşdırmanın aparat və proqram vasitələri,
informasiya və kommunikasiya texnologiyaları haqqında kompleks elmdir.
Bu onu göstərir ki, informatikanın fəaliyyət dairəsi “
kompüter haqqında
”
elm olmaqdan daha genişdir. Akademik B.M. Qluşkovun və V.S. Mixaleviçin fikrinə
görə informatika kompüterləşdirilmiş informasiya sistemlərinin fəaliyyətinin
layihələndirilməsinin
işlənməsinin,
yaradılmasının,
səmərəliliyinin
qiymətləndirilməsinin, onun müxtəlif sahələrdə tətbiqinin və təsirinin bütün
aspektlərini öyrənən kompleks elmdir.
İnformatikanın ən mühüm və vacib fənnlərdən biri kimi əksər dünya
ölkələrinin, həmçinin bizim ölkəmizin təhsil sistemlərində öyrənilməsinə xüsusi
diqqət yetirilir. İnformatika insanın zehni inkişafına kömək edir, məntiqi