İbrahim Bayramov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Culfa karvansarası
316 Coğaz - Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında, indi Karvansaray (İcevan) rayonunda kənd. Kəndin qədim adı Cuğaz olmuşdur (415, s.40). Rayon mərkəzindən 25 km məsafdə yerləşir. Toponim qədim türk dilində su sözünün fonetik forması olan cu (> co) sözü ilə (339, s.181; 210 a., s.109), ğas//qaz//xaz qədim türk etnoniminin (78, s.29-36) variantı olan ğaz (< xaz < qaz < qas) etnonimi əsasında əmələ gəlmişdir. Bu etnonim Qa zax, Qafqaz toponimlərində öz izini aydın şəkildə qoruyub saxlamışdır. Etnotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. Su mənasında işlənən cu//co sözü, cuvar sözündə «cu», çamaşırxana» sözündə «ca», jiquli sözündə ji (ju), coqay (sucaq yer) sözündə «co», erməni dilində cur (su) sözündə «cu» formalarında öz əksini tapmışdır. «Su» sözü görkəmli Azərbaycan şairi Şah İsmayıl Xətainin «Dəhnamə» əsərində «cu» formasında işlənmişdir. Culər axadur kənarı bağdan, Su içməyə ahu gəldi dağdan. Bununla yanaşı < və şivələrində aşağıdakı söz və sözlərin tərkibində işlənmişdir: cu-balaca kanal, qanov, ləklərə gedən kiçik kanal,arx (239, s.200). < Cirat-böyük arxlardan ayrılıb ayrı-ayrı evlərin həyətinə gedən xırda arx.Culva- iki əkin sahəsinin arasından keçən arx (144, s.264). Cülyə-quyu (Qazax dialektində). Cülgə - gölməçə (Cəbrayıl rayonu şivəsində) (8, s.463). Eyni zamanda Azərbaycan dilində «gildən, saxsıdan, şüşədən qayrılan darboğazlı su qabı» mənasında işlənən cürdək sözünün (12, s.492) ilk komponenti «cü»də su sözünün fonetik formasıdır. Coğtala - Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında, indiki Karvansaray (İcevan) rayonunda qışlaq. 1930 - cu ildə ləğv edilmişdir. Toponim qədim türk dilində su mənasında işlənən cu sözünün (339, s.181) fonetik variantı co sözü ilə türk dilində «düzənlik, çöl, sahə», «meşənin ortasında açıq yer», «meşədə ağacsız, çılpaq yer» mənasında işlənən tala sözünün (339, s. 169-170) birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Toponimin birinci komponenti co (bu sözün ilk variantı cu olmuşdur) Azərbaycan dilində «suvarma suyunu bölüşdürən adam» mənasında işlənən cuvar sözündə, Zaqatala-Qax zonasında sucaq yer mənasında işlənən coqay sözündə öz izini saxlamışdır. Hidrotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. Comardlı - Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indi Sisyan rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 14 km cənub-qərbdə yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəriətsində qeyd edilmişdir (348, s.83). Kənddə 1873 - cü ildə 208 nəfər, 1886-cı ildə 244 nəfər, 1897-ci ildə 333 nəfər, 1908-ci ildə 410 nəfər, 1914 - cü ildə 405 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır (415, s.76-77, 146-147). 1916-1918-ci illərdə azərbaycanlılar qırğınlarla deportasiya olunmuşdur. İndiki Ermənistanda sovet hakimiyyəti qurulandan sonra sağ qalan kənd sakinləri öz kəndlərinə dönə bilmişdir. Burada 1922-ci ildə 87 nəfər, 1926-cı ildə 87 nəfər, 1931-ci ildə 149 nəfər (415, s.76-77, 146-147), 1979 - cu ildə 860 nəfər (85, s.191) yalnız azərbaycanlı yaşamışdır. 1988-ci ilin noyabr ayında kənd sakinləri Ermənistan dövləti tərəfindən deportasiya olunmuşdur. İndi ermənilər yaşayır. Toponim comardlı türk tayfa adı əsasında əmələ gəlmişdir. Comardlı etnoniminin ilk komponenti com Azərbaycan dilinin Muğan şivələrində «tayfa, əqrəba mənalarında işlənir» (240, s.325). Etnotoponimdir. Qurluşca sadə toponimdir. Ermənistan prezidentinin 19. IV. 1991-ci il fərmanı ilə kəndin dəyişdirilib Tanahat qoyulmuşdur. Coratan - Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında, indi Şəmşəddin rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 14 km məsafədə yerləşir. Erməni mənbələrində kəndin 1683 - cü ildə salındığı göstərilir (Ermənistan Sovet Ensiklopediyası. IXc., İrəvan, 1983, s. 60). Toponim monqolların corat etnoniminə (26, s.26-27; 26, s.28; 251, s.169) -an cəm şəkilçisinin artırılması yolu ilə əmələ gəlib «corat tayfasının yaşadığı, məskunlaşdığı kənd» mənasını bildirir. Corat etnonimi curyat etnoniminin (286, s.59) fonetik formasıdır. Bu tayfanın adı ilk dəfə XIV əsrdə yaşamış F.Rəşidəddinin əsərində çəkilir (228, s.58-59). Etnotoponimdir. Quruluşca düzəltmə toponimdir. Crvej - İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında, indiki Ellər (Kotayk, Abovyan) rayonunda kənd. 1590-cı ildə tərtib edilmiş «İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri»ndə Cevriş formasında qeyd 317 edilmişdir (143, s.159). Erməni mənbələrində kəndin qədim adının Çivreş olduğu göstərilir (415, s. 46). Kənddə tarixən yalnız azərbaycanlılar yaşamışdır. Ermənilər buraya 1828-1929 - cu illərdə İran və Türkiyədən köçürülüb yerləşdirilmişdir (85, s.270). Burada ermənilərlə yanaşı 1873 - cü ildə 43 nəfər, 1886-cı ildə 31 nəfər, 1897-ci ildə 58 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır (415, s.4447, 126-127). 1918-ci ildə azərbaycanlılar ermənilərin təcavüzünə məruz qalaraq deportasiya olunmuşdular. İndi burada ermənilər yaşayır. Culfa karvansarası - İrəvan şəhərində karvansara. Curasdan - Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Qazax qəzasında, indiki Dilican rayonunda qışlaq. Haqqıxlı kəndinin yaxınlığında yerləşirdi. 1897-ci ildə 8 nəfər, 1926-cı ildə 50 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır (415, s.3238). 1930 - cu illərdə ləğv edilmişdir. Cucevan - Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasında, indiki Barana (Noemberyan) rayonunda kənd. Rayon mərkəzindən 9 km məsafədə yerləşir. Erməni mənbələrində kəndin 1873 - cü ildə salındığı göstərilir (Ermənistan Sovet Ensiklopediyası, IX c., İrəvan, 1983, s. 551). Bu, həqiqətə uyğun deyil. Belə ki, kənddə XII-XIII əsrlərə aid tarixi abidələr (türk qəbirləri, qala divarları) vardır (Ermənistan Sovet Ensiklopediyası, IX c., İrəvan, 1983,s.551). Toponim Çingiz xanın böyük oğlu Cucinin adı ilə bağlı yaranan ulusun adını (ASE, X c., B., 1987, s.449; 66, s.36) əks etdirən cuce sözü ilə urartu dilində «ölkə», «yer» mənasını bildirən ebani (ubani) sözü (332, s.68) əsasında formalaşan van( toponimdir. Cücəkənd - İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında, indi Kalinino rayonunda kənd. 1937-ci ilə kimi Cəlaloğlu (Stepanavan) rayonunun tərkibində olmuşdur. Rayon mərkəzindən 15 km şimal-qərbdə, İlməzli kəndinin yaxınlığında birbirinə bitişik üç təpə üzərində, az bir hissəsi düzənlikdə yerləşir. Monqol istilası zamam bu kəndin adı Cüycikənd olmuş və sonradan toponim fonetik hadisəyə uğrayaraq «y» səsi düşmüş, Cüycikənd i~ə səsəvəzlənməsi nəticəsində Cücəkənd formasında qalmışdır. Kənddə 1886-cı ildə 205 nəfər, 1897-ci ildə 237 nəfər, 1904 - cü ildə 210 nəfər, 1914 - cü ildə 468 nəfər, 1916-cı ildə 399 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır (415, s.80-81, 150-151). 1918-ci ildə azərbaycanlılar deportasiyaya məruz qalmışdır. Indiki Ermənistanda sovet hakimiyyəti qurulandan sonra kəndin sakinləri öz ocaqlarına dönə bilmişdir. Burada 1922-ci ildə 474 nəfər, 1926-cı ildə 498 nəfər, 1931-ci ildə 623 nəfər (415, s.80-81, 150-151), 1987-ci ildə 1500 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. 1988-ci ilin noyabr-dekabr aylarında kəndin sakinləri Ermənistan dövləti tərəfindən qırğınlarla qovulmuşlar. İndi burada ermənilər yaşayır. Toponim monqol sərkərdəsi Cuci xanın (ASE, X c., B., 1987, s.449) adı əsasında formalaşan cuci ulusunun adından (ASE, X c., B., 1987, s.449; 66, s.36) yaranmışdır. Yəni toponim cuci nəsil adı ilə «yaşayış məntəqəsi» mənasında işlənən kənd sözünün birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Patronim toponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir. Erm. SSR AS RH-nin 3.l. 1935-ci il fərmanı ilə adı dəyişdirilərək Qızıl Şəfəq qoyulmuşdur. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|