Иҹтимаи-сијаси мүталиәЛӘрин әсаслары

Geofiziki vəhdət

Bəzi regional təşkilatlar, geofiziki faktorların eyniliyi və ya vəhdəti əsasında yaranır. Həmin faktorlar, materiklər, yarımadalar, okeanlar, dənizlər, körfəzlər və s. ola bilər. Belə təşkilatlara misal olaraq, Şimali Amerika Azad Neft Regionu, Sakit Hkean hövzəsi Ittifaqı, Cənub-Şərqi Asiya Ölkələr Ittifaqı, Fars Körfəzi Ölkələri Həmkarlıq Şurası, Qara Dəniz Hövzəsi Ölkələri təşkilatı və sairi göstərmək olar.

2. 
   Maarif və mədəniyyət vəhdəti
   

Bəzi regional və ya beynəlxalq təşkilatlar, müştərək maarif, mədəniyyət, dil, din və məzhəb əsasında formalaşırlar. Fransız Dilli Ölkələrin təşkilatı və Islam Konfransı buna misal ola bilər.

3. 
   Irqi və milli vəhdət
   

Müştərək irq və millət də həmçinin, bu cür təşkilatların formalaşması üçün əsas götürülə bilər. Buna misal olaraq, Әrəb Ölkələri Birliyi və Türkdilli Xalqların Ittifaqını göstərə bilərik.

4. 
   Müştərək iqtisadi fəaliyyət
   

Bu cür fəaliyyətlər beynəlxalq qurumların yaradılmasına səbəb olur. Məsələn, OPEK üzvü olan ölkələr neft istehsalında müştərəkdirlər. Avropa Polad Istehsalçıları Birliyi və daş kömür istehsal edən ölkələrin iqtisadi təşkilatları da bu qəbildəndir.

5. 
   Ümumi təhlükə qarşısında yaradılan qurumlar
   

Bəzi ölkələr müştərək təhlükə qarşısında hərbi-siyasi və təhlükəsizlik sahələrində müqavilə bağlayaraq, beynəlxalq təşkilatlar yaradırlar. Məsələn, SENTO, NATO, Varşova müqaviləsi və s.

6. 
   Siyasi amil
   

Afrika Birliyi Təşkilatı və Avropa Ittifaqı kimi beynəlxalq qurumlar, onlara üzv olan ölkələrin müştərək siyasi məqsədləri əsasında yaranmışdır.

7. 
   Qarşılıqlı iqtisadi əməkdaşlıq ehtiyacından irəli gələn amil
   

Iqtisadi baxımdan və dövlətlərin çoxtərəfli qaşılıqlı ehtiyaclarını təmin etmək üçün mövcud olan amillər, müxtəlif beynəlxalq təşkilatların yaranmasında böyük rol oynayan daha bir əsaslı faktordur. Belə qurumları üzv ölkələr öz milli iqtisadiyyatlarına kömək etmək məqsədi ilə yaradırlar və bəzən siyasi faktor bu cür təşkilatlarda heç bir təsirə malik olmur. Qeyd etmək lazımdır ki, bir çox regional birliklər məhz bu zəmində yaradılmışdır. EKO, Müştərək Mənafeli Ölkələr Birliyi, Şimali Amerika Azad Neft hövzəsi, Avropa Bazarı, ASEAN və s. təşkilatlar, qarşılıqlı iqtisadi əməkdaşlıq əsasında yaradılan beynəlmiləl qurumlara bariz nümunələrdir.

8. 
   Müştərək beynəlmiləl fəaliyyətlər
   

Bu əsasda yaranmış təşkilatlara aşağıdakı qurumları misal göstərmək olar: Ümumdünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu, BMT, Yunesko, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı, Ümumdünya Poçt Ittifaqı və s.

9. 
   Tarixi amil
   

Ingiltərənin başçılıq etdiyi və onun keçmiş müstəmləkələrindən təşkil edilən Müştərək Mənafeli Ölkələr qurumu, tarixi amilin əsasında yaradılmış beynəlxalq təşkilatlardan biridir. Belə qurumlar əlbəttə ki, sıx iqtisadi əməkdaşlıqdan əlavə, digər sahələrdə də birgə fəaliyyət göstərirlər.