İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

q o r a r l a n n  
q əbul 
o lu n m a m a s ı 
v ə  
x a l q ı n  
bizim  hansı 
vəziyyətdo  o l d u ğ u m u z u   bilməsi  üçün"  p a rla m e n tin   acıq 
iclasını  k c ç ir m ə k   q ə r a r a   alındı.57
U l ü m a t u m u n  
m o tn in i 
oxuyan 
v ə  
öz 
t ə s l i m ç i i i k  
m övqeyini 
bir 
d a h a  
niimayiş 
e i d i r ə n  
M.H.Hacınski, 
u ltim a tu m u n  
ş ə r tlə r in i 
q əb u l 
e tm ə y i 
tə k lif 
etdi 
v o  
d c p u ta tla r ı  i n a n d ı r m a ğ a   çalışdı  ki,  Qızıl  O rdu  Bakıya 
girm odən, 
T iirk iy əy ə 
k ö m ə y ə  
g e t m ə k  
niyyətindədir.58 
Qızğın 
m ü z a k ir ə lə rin  
g e d iş in d ə  
çıxış 
e d ə n  
m ü x t ə l i f  
p a  
a m e n t  
f r a k s iy a la rım n   n ü m a y ə n d ə lə ri:  S .A ğam ah  oğlu, 
("Hüm m ot"),  Q .Q a ra b o y o v   ("İttihad"),  A .Səfikürdski  (so- 
sialist 
bloku), 
A .Q a r d a ş o v  
("Ə hrar") 
M .H .H acm skinin 
hakim iyyəti 
v e r m ə k  
təklifini  m ü d a f i ə   e td ilə r.
" M üsa vat”  fraksiyası  a d ın d a n ,  o n u n   sədri  M.R əsulzadə 
çıxış  etdi.  O,  d e d i:  "Bizə  k o b u d   u l t im a t u m   verilmişdir. 
Bizim  xilaskarım ız,  bizim  h ö r m ə t   etdiyim iz  Türkiyədir. 
B i z  
öz 
m üstəqilliyim izin 
ta p d a l a n m a m a s ı  
şərti 
ilə 
T ü r k i y o y o  
köm əyo  g e d ə n   q üvvələri  m ü d a fiə   edirik.  Lakin 
cə nablar,  bizim 
razılığımızı  s o r u ş m a d a n   sərhədlərimizi 
keçon 
qüvvolər 
bizə 
dost 
deyil, 
d ü şm əndir. 
B u  
u l tim a tu m u n   qobul  edilm əsi,  haki.miyyəti  dost  maskası 
geymiş  d ü şm o n o   v e r m o k   d e m ə k d ir .  Biz  buraya  millətin 
iradəsi  vo 
a r z u s u  
i l o  
gəlm işik  v ə   bizi  b u ra d a n   yalnız 
g ü c  
vo  süngü 
ilo  çıx arm aq  
olar".59  L a k in   vətəndaş 
nrıüharibosi  tolılükosini  nozorə  a lan   "Müsavat",  Azərbay- 
canın  m üstoqilliyinin  saxlanacağı  şərti  ilə,  bolşeviklərin 
u l tim a tu m u n u   qəbul  e t m ə k   h a q q ı n d a   çoxluğun  fikrinə 
q oşulm ağa  m o cb u r  oldu.
S osvermo  n o tic ə sin d ə   (əleyhinə-1,  b itə ro f  qalanlar-3, 
sosverm odo  iştirak  etm oyonlor-3  n ə f ə r )   1920-ci  il  aprelin 
27-də 
saa t 
11 
r a d ə lo rin d ə  
p a la m e n t 
hakimiyyətin 
A zorbaycan  İnqilab  k o m itə s in ə   verilm əsi  h aq q ın d a   qorar 
qobul  etdi.  P a r l a m e n t   s ədrinin  m üavini  M .Y .C əfərov  vo 
işlor  idarosinin  d ir e k t o r u   M .V okilov  t ə rə fin d ə n   imzalan- 
mış  sonoddo  hakim iyyotin  verilm əsi  şərtləri  göstərilirdi: 
"Nozorinizo  ç a td ır ır ıq   ki,  biz  aşa ğıda kı  şərtlərlə  haki- 
miyyoti  tohvil  veririk:  1)  Sovet  hakimiyyəti  tərəfindon
idarə  edilən   A z ərb ay c an ın   ta m   müstəqilliyi  saxlanılır; 
2 )  
A zərbaycan  K o m m u n ist  P artiyasım n  yaratdığı  hök u m ət 
m üvəqqəti  o r q a n   olacaqdır;  3)  H ə r   cür  xarici  təzyiqlərdən 
asılı 
o lm ay araq , 
A zorbaycanın 
qəti 
id a rə  
formasını 
A zərbaycan  fəhlə,  kəndli  və  əsgər  deputatları  Soveti 
sim asında  A z ərbayc anın  ali  qanunvericilik  orqam   müəy- 
yən  ed ə c ə k d ir;  4)  H ö k u m ə t  idarolərinin  bütün  xidmət- 
çiləri  öz  y e rlə rin d ə   qalır  və  yalnız  m ə ’sul  vəzifə  tutan  
şəxslər  dəyişdirilir;  5)  Y eni  təşkil  olunan  m üvəqqəti 
k o m m unist  h ö k u m ə ti  v ə   p a rla m e n t  üzvlərinin  həyatının 
və  om lakının  toxunulm azlığına  t ə ’m inat  verir;  6)  h ö kum ət 
Qızıl  O r d u n u n   döyüşlə  Bakıya  girməsinin  qarşısını  alm aq 
üçün 
tə d b irlə r 
görəcəkdir; 
7)  Y eni 
h ö kum ət 
kimin 
t ə r ə fin d ə n   təşkil  edilm əsindən  asılı  olm ayaraq  Azərbay- 
canın  m üstəqilliyinə  son  qoym aq  m əqsədi  güdən  bütün 
xarici  q ü v v ə lə rə   qarşı  qəti  təd b irlərlə  və  bü tü n   vasitələrlə 
m übarizə  apa rac aq d ır".  Q ə ra rın   yekun  hissəsində  göstə- 
rilirdi: 
"A zərbaycan 
p arla m en ti 
özünün 
fövqəl’a d ə
iclasında  səs  çoxluğu  ilo  bu  şərtləri  qəbul  etm işdir  və 
onu  Sizin  n əz ərin izə  çatdırırıq".60
1920-ci  il  aprelin  27-dən  28-ə  keçən  gecə  p a rla m e n t 
buraxıldı.  N .  N ə rim a n o v   (sədr),  A.A.A lim ov,  D.H.B ün- 
yatzadə, 
M .D .H üseynov,  Ə .Q arayev,  Q.M .M usayev  vo
H .S u ltan o v d a n   ib a rə t  olan  M üvəqqəti  İnqilabi  K om itə 
həm in  gün  A zərb ay c an ı  Sovet  Sosialist  Respublikası  e ’lan 
etdi  və  əvvəlcədən  razılaşdırıldığı  kimi,  radio  vasitəsilə 
R SF S R   h ö k u m ə t in ə   Qızıl  O rd u   hissələrini  göndərm ək 
yolu  ilə  d ə rh a l  re a l  köm ək  göstərm ək"  haqqında  rosmi 
xahişlə  m ü ra c iə t  etd i.61
L akin  X I  O rd u n u n   ön  d əstələ ri  artıq  aprelin  27-o 
keç ən  gecə,  B akıdakı  kom m unistlərin  çıxışlarının  baş- 
lanm asına  q ə d ə r,  planı  əvvəlcədən  Q.K.O rconokidzenin 
fəal  iştirakı  ilə  M .Q .Tuxaçevski  və  qərargahın  rəisi
S .A .P uqaçovun  rəhbərliyi  altın d a  Q a fq az  cəbhəsi  qərar- 
gahı  t ə r ə f i n d ə n   hazırlanm ış  Bakı  əməliyyatınm  həyata 
k eçirilm əsinə  başladı.  Q a fq az  cəbhəsi  kom andanlığının 
490  No-ü  1921-ci  il  aprel  tarixli  direktivinə  əsasən  XI 
O r d u n u n  
k o m a n d a n ı 
M .K .Levandovski 
aprelin 
27-də

---