İ.Əliyev, N. Ağamalıyeva, Ş. Alışanh m ə s’ul redaktor

q a ta r la rın ın  
h ə r ə k ə ti n i  
g cc ik d irm ə k  
m əqsədilə 
geri 
çəkilən  ə sg ə rlə r  X a ç m a z   stansiyası  yaxınhğında  körpünü 
y an d ırd ılar  və  yol  dəyişdiricisini  s ırad a n   çıxardılar.  Lakin 
yanğın 
tezliklə 
s ö n d ü rü ld ü , 
dəyişdirici 
düzəldildi 
və 
b undan  s o n ra   zirehli  q a t a r l a r   əslində  h e ç   bir  müqavim ətə 
rast  g ə lm ə d ə n   Bakıya  h ə r ə k ə t   etd ilə r.  Sonuncu  qrsa- 
m üd d ətli  döyüş  X ırd a la n   və  Biləcori  stansiyaları  arasında 
baş  verdi  v ə   b u n d a n   sonra  A z ərb ay c an   zirehli  qatarı 
Keşlə,  so n ra   isə  Bakr  stansiyasrndan  uzaqlaşdr.65  Aprelin
27-də  axşam  s a a t  11-də  Biləcəri  stansiyasr  sovet  zirehli 
qatarlarr  t ə r ə f i n d ə n   tu tu ld u ,  s ə h ə r  saat  4-də  isə  "III 
Beynəlmiləl"  zirehli  q a t a r ı   Bakı  stansiyasrna  gəldi.
A p re lin  30-da  X I  O rd u n u n   əsas  hissələri  şə h ə rə   daxil 
oldular. 
O nlarrn 
irəliləm əsi 
za m a nı 
başda 
Xəlil-paşa 
olm aqla  yerli  əhali  içərisin d ə  təbliğat  a p a ra n   və  əhalini 
Qıztl 
O rd u y a  m ü q a v im ə t  g ö stə rm ə m ə y ə   çağıran 
türk 
zabitləri  q ru p u   Sovet q o ş u n la rın a   fəal 
k ö m ək   edirdi.66
Il ə m i n   gün  7-ci  süvari  diviziyasının  hissələri  Şamaxı  və 
A ğsuya 
daxil 
oldular, 
mayrn 
1-də  isə 
Azərbaycan
hissələrinin  m ü q a v im ə tin i  a ra d a n   qald tra n   sovet  zirehlt 
q a ta r la rt  G ə n c ə   stansiyasrnı  ələ  keçirdilər.
Mayrn  1-də  V o lq a - X ə z ə r  hərbi  d o n a n m a s tn tn   gəmiləri 
Bakı 
lim antna 
daxil 
oldular.  Maytn 
3-də 
və 
4-də
L ə n k ə ra n   v ə   A s ta r a y a   hərbi  dəniz  desantr  çtxarıldt. 
Maytn  5-də  X I  O r d u n u n   süvari  d əstələ ri  Q azağa,  mayrn 
7-də  Yevlax  ra y o n la rın a  daxil  old u lar.  1920-ci  il  maytn 
o rta la rın d a   X I  O rd u   A z ərb ay c an   X a lq  C üm huriyyətinin, 
d e m ə k   o lar  ki,  b ü tü n  
ərazisini n ə z a rə t  altrna  aldt.
Beləliklə,  Rusiya  müdaxiləsi  n əticə srndə  milli  A zər- 
baycan  h ö k u m ə tin in   hakim iyyəti  devrildi.
Q E Y D L Ə R :
1.  A3ep6aHjDKaır,  1920,  6 
MapTa.
2.  A 3 H 3 6 e K o n a  
n . A .  
AJJP 
h
 
Me*tıanMOHa/ibHbie 
o r ı t o t r ı c t i H a  
(1918-1920 
i t . ) .  
H 3
b c c t h k
 
A H   A P . 
C e p H H  
H
c t o p h h
,  CJ)HJIOCO(J)HH 
h
 
ııpano,  1991,  N  1,  c.20.
3. 
TaM   >Ke, 
c.22
4. 
PycTaMÖenjiH 
III. 
M
3
 
neMajibiroro 
npoıujıoıo. 
yKyprıajı,  "CeBepıibtH  Kai)Ka3",  1934,  ııo«6pb,  c.9.
5.  R ə s u l z a d ə  
M. 
Azərbaycan  Cümhuriyyəti,  s.54.
6.  HTTHxan,  1919,  11  neKa6pH.
7. 
T a M  
ace.  1920,  2 
HitnapH.
8. 
C b c t o x o b c k h h  
T .  
PycKHH  A3ep6aHjı>Kaıı,  c.52.
9.  A R D A ,   f.  894,  s.10,  iş.98,  v.21.
10. 
A r a M a j ı n e B a  
H.   A .   ü o   ttOBOjıy 
jıeKTejibiıocTH 
Mycyji MancK HX  n ojiHTHMecKHx  n a p T H ti  H a K a n y n e   co3bina
I 
cbesjta 
AKn(6), 
B 
Kıı. 
npoÖJieMbi 
MCTopHM 
A3ep6aHH5KaHa.  Bany  1982,  c.135.
11. 
OnepKH 
HCTOpHH 
Ko M M yiIHCTHM eCKO H 
IiapTHH 
Ä3ep6aHjı;5KaHa  BaKy,  1986,  c.432.
12.  flapaöajiH  H .   YKa3. 
coh
.
c
.139.
13. 
A ğ a m a h y e v a  
N .Ə.  
Azərbaycan 
parlamentinin
fəaliyyətinə  dair.  Azər baycan  Demokrat i k  Respublikası
parlamentinin  fə al i yyəti nə  dair.  Azərbaycan  Demokratik 
Respublikast  (tarix,  ictimai-siyasi  v ə   ədəbi -mədəni  
həyat), 
s.89,
14.
  A6jtyjutaeBa  A .   O.  KyjibTypııo-npocBeTHTejibCKan
jieH TejibH O C Tb 
MaccoBbix 
pa6oM HX  o p ra r iH 3 a n H H  
n  B aK y 
h  
ero  p a n o n a x  (KOtteu 
1918 
-  na'iajıo 
1920 
r o j ı a ) ,
Tpyjibi 
ııayMHOH 
KOH(J>epeHUHH, 
nocBMiııeınroH 
juho
 
BOCcTarıOBJieHHH 
A3ep6aHjiJKancKOH 
rocyjtapcTBemıoc- 
th,c.123.
15.  A R D A ,   f.894,  s.9,  19,  iş.188,  v .l.
16.  AöjıyjuıeBa  A .   .  YKa3. 
c o m
. 
c.123.
17.
 
PycTaMÖeiiJiH 
III. 
H
3
 
neMajibiıoro 
npotııjıoro. 
CeBepHbift 
KaBKa3  (xypnajı ),   1934, 
HOH6pa,  c.8.
18.  A R D A ,   f.894,  s.19,  iş.107,  v.5.
19.  Y e n ə   orada.
20.  Y e n ə   orada,  iş  249,  v.4-6.
21.  Ajı pec  KajıeHjtapb.  c.27.
22.  A R D A   f. 
894,  s.10,  iş.107,  v.8.
23.  JleHHiı  B.  H .  
n C C , 
t . 5 1 ,  
c.163,
24.  A R D A ,   f.894,  s.10,  iş.107,  v.8.
25.  Y e n ə   orada.  v.14.
26. 
HoBbift  M H p  
1920,  19 
(J)eBpajiH.
27.  HiTHxan,  1920,  20  (JfıeBpaJiH.

---

2 8 .  TaM 
Jtce.
29.  TaM 
* e .  20  HHBapa.
30.  TaM 
a ce . 4   a n p e jı.
31.  A ğ a m a lıy ev a   N .  A zərbaycan  parlam entinin  fəaliy- 
y ə tin ə   dair.  s.9 0 .
32.  Y e n ə   orada.
33. 
HcKpa, 
1 920,  9   anpejiH .
3 4 .  TaM  * e .   17  a n p e jiü .
35.  TaM  x e .
36.  A R D A ,  f.  28,  s .l,  iş.226,  v.33-34.
37.  Y e n ə   orad a,  f.8 9 4 ,  s.10,  iş.10,  v.17.
38.  flapa6anw   n .   YKa3 
com
.  c.151.
39.  TaM  
* e .
4 0 .  TaM 
* e .
41.  K apaeB  A .  T.  H 3  HeaaBHoro  n p ou ın oro. 
B a K y ,  
1926,  c.115.
4 2 .  A R D A ,  f.8 9 4 ,  s.10,  iş.6,  v.215.
43.  BajıaeB  A .  YKa3 
com
.  c.6 6 .
44.  R ü stəm b əy li  Ş.  G ö st.  əsər:  s.10.
45. 
MnxaHJiOB 
$L. 
n .  
ƏKcnaHCHH 
BpHTaHCKoro 
HMnepHajiH3Ma 
b 
A 3ep6aH jpK aH e 
b  1918-1920-ronax. 
A
b t
. 
KaHfl.  flHcc.,BaKy,  1985,c.23.
46.  XeH
A .  H .  CoBeTCKan 
P occh h  
h
 
con p e- 
jıejn.Hwe  CTpam.ı  BocTOKa  b  1918-1920  ronax.  MocKBa, 
HayKa,  1964,  c.107.
4 7 .  TaM   * e .
48.  JleHHH  B .  H . 
n C C .  
t.5 1 ,  c.163-164.
4 9 . 
XjHpeKTHBbl 
TjiaBHOrO 
KOM aiIA OHaHHH 
(J>pOHTOH 
KpacHOH 
ÄpMHH 
1917-1920  r r .  C 6 . 
noKyMeıvroB. 
MocKBa, 
1 969,  c .  7 3 4 -7 3 5 .
50.  TaM  * e .   c.738.
51. 
Jlapaöann 
n. 
YKa3  c o h .  c.158.
52. 
OnepKH 
HCTOpHH 
KOMMyiIHCTHMeCKOH 
napTHH 
A 3ep 6aftn *aH a, 
t
.  1.  c.437.
53.  A zərb a y ca n   arxivi,  1988,  N -l-2 ,  s.153.
54.  XeH(}>eıı  A .  H .  YKa3 
com
.  c.108.
55.  BaKHHCKHH  paöoHHH,  1922,  2 8   a n p e jw .
56. 
R u stam b eyli 
Ş. 
B . 
27 
nisan 
1920 
hatirasi. 
"Azerbaycan  yurd  bilgisi",  1931,  N -6.
5 7 .  3 a  
ceMbio 
nenaTHMH.  C6opHHK  jıOKyMeHTon.  BaKy,
1992,  c .4 .
58.  T a M   x e .   c.3
5 9 .  T a M   * e .   c .5
6 0 .  A zə rb a y ca n   arxivi,  1 9 8 8 ,  N l- 2 ,  s.193.
61. 
B o p b 6 a  
3a 
n o 6 e a y  
C o b c t c k o h  
B J ia c r o  
b
 
A 3 e p 6 a H a * a ııe ,  1 9 1 8 -1 9 2 0 rr .  c .4 6 2 -4 6 3 .
6 2 . 
f lH p e K T H B b l 
rjiaBHOTO 
KOM aHJIOBaHHH 
(J)pOHTOB,
t
.III, 
M., 
1 9 7 4 ,  c .3 1 0 .
6 3 .
 
T a M   * e ,   c .3 0 9 ,  V I  
əhjih
. 
M., 
1978,  c.1 4 8 .
6 4 . 
flapaöaHH 
n .   YK a3. 
c o m
. 
c .1 6 2 .
6 5 .  BaKHHCKaH  on ep aıiH H   X I   ApMHH.  E A   X ə b ə r lə r i 
(ta r ix ,  f ə l s ə f ə ,  
h ü q u q  
s e r iy a lı) 
1992,  N -5 ,  s.31.
66.  JIapa6aaH  II.  Y K as. 
c o h .

---