Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlash
Yüklə 2,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uchinchi bosqich
- To‘rtinchi bosqich
| Ikkinchi bosqich -
matematik modelni tuzish. Modellashtirayotgan jarayonning iqtisodiy matematik modeli tenglamalar, tengsizliklar tizimi, funksiyalar shaklida ifodalanadi. Oldindan modelni turi, keyin uning o‘zgaruvchilari, parametrlari, aloqa shakllari aniqlanadi. Demak, matematik modelni qurilishini o‘zi bir necha bosqichlardan iborat. Uchinchi bosqich - modelning matematik tahlili. Bu bosqichning maqsadi - modelni umumiy xususiyatlarini aniqlash. Bu yerda modelni matematik usullar bilan tekshiriladi. Eng asosiysi, modelni yechimi borligini isbotlash zarur. Agar modelni matematik yechimi bo‘lmasa, unda keyingi bosqichlarni bajarish mumkin emas bo‘lib qoladi. Shuning uchun yoki masalani iqtisodiy qo‘yilishini o‘zgartirish kerak yoki matematik ifodalashni yanada aniqroq qo‘yilishi zarur bo‘lib koladi. (Modellashtirishning uchinchi bosqichida olingan natija har tomonlama, keng tahlil qilinadi. Tanlangan modelning to‘g‘riligi va sifatini pirovard mezoni bo‘lib amaliyot, olingan natija va xulosalarni haqiqiy ishlab chiqarish sharoitiga to‘g‘ri kelishi, qilingan tahlil va xulosalarni iqtisodiy mazmunga egaligi hisoblanadi. 16 Agarda olingan natijalar haqiqiy ishlab chiqarish sharoitiga to‘g‘ri kelmasa, unda bunday mos kelmaslik sabablari iqtisodiy talqin qilinadi. Bunday sabablar quyidagi hollarda bo‘lishi mumkin: ma’lumotlarni yetarlicha ishonchli emasligi, foydalangan matematik usul yoki modelni o‘rganilayotgan iqtisodiy ob’ektnining xususiyatlari va mazmuniga mos kelmasligi va boshqalar. Asosiy sabab aniqlanganidan so‘ng modelga zarur bo‘lgan o‘zgartishlar kiritiladi, ma’lumotlar tuzatiladi va masalani yechish boshidan takrorlanadi.) To‘rtinchi bosqich –modellashtirilayotgan ob’ekt buyicha iqtisodiy ma’lumotlarni tayyorlash. Modellashtirishda bu bosqichni ahamiyati juda muhim. Ma’lumotni real olinishi, modellarni ishlatilishini cheklashtiradi. Shunda ma’lumotni tayyorlashga ketadigan harajatni e’tiborga olish kerak. Bu harajatlar modellashtirishdan bergan samaradan kam bo‘lishi zarur. Masalani yechish uchun kerak bo‘lgan barcha iqtisodiy ma’lumotlar to‘rejaadi va zarur bo‘lsa statistik usullar bilan qayta ishlanadi. Modelda qatnashadigan koeffitsiyentlar aniqlanadi. Masalani yechish uchun uning dastlabki matritsasi tuziladi. Yüklə 2,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|