İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
214 Böyük Britaniya c əmiyyətində də müharibəyə kifayət qədər güclü müxalif ət formalaşmışdı. Kütləvi məlumat vasitələrində Toni Bleer v ə ABŞ–ın siyasəti qətiyyətlə pislənirdi.2003–cü ilin fevralın 15–d ə Londonda kütləvi antimüharibə nümayişləri keçiri- lirdi.Müxt əlif məlumatlara görə, çıxışlarda 750 mindən 2 milyona q ədər adam iştirak etmişdi.2003 –cü ilin martında Londonda ke- çiril ən sülh xalq assambleyasının konfransında baş nazirin dərhal istefası tələb edildi. Toni Bleerin reytingi 35% - ə qədər düşdü. Ölk ə üzrə rəyi soruşulanlardan 62% - I Toni Bleerin İraqdakı siyas ətini müdafiə etmədiklərini bildirdilər. ABŞ prezidenti C. B uş “S- 3” təyyarəsindən yerə enərək t əyyarə daşıyan “Avraam Linkoln” gəmisinin göyərtəsində döyüş əməliyyatlarından qayıdanlar qarşısında çıxış edərək təntənəli şəkildə bildirdi ki, “vəzifə yerinə yetirilmişdir”. Burada o faktiki olaraq, İraq müharibəsində ABŞ–ın qələbəsini elan etdi. İraq bir neçə işğal zonasına bölündü: Bağdad “sünni üç- bucağı”, İraqın şimal rayonları və Əl–Anbarın qərb əyalətləri. On- ların hamısına ABŞ qoşunları nəzarət edirdi. Bağdadın cənubunda yerl əşən şiələrin yaşadığı rayonlar çoxmillətli divizyaların məsu- liyy ət zonası hesab edilirdi. Onun tərkibi Polşa, İspaniya, İtaliya, Ukrayna v ə bir neçə Mərkəzi Amerika ölkələrindən təşkil edil- mişdi. İraqın ucqar cənubunda yerləşən Bəsrədə Britaniya kontingenti yerl əşirdi. Müvəqqəti koalisiya inzibati idarəsinə istefada olan general Cem Qarher başçılıq edirdi. Onu mayda Pol Brener əvəz etdi. İnzibati idarənin əsas vəzifəsi hakimiyyəti yeni İraq höku- m ətinə vermək üçün lazimi şəraiti yaratmaq idi. Müvvəqəti inzi- bati idra ənin birinci vəzifəsi İraq ordusu və polisini buraxmaq idi. Müharib ə qurtardıqdan sonra İraqı öyrənmək üçün İşçi qrupu f əaliyyətə başladı. O, ilk növbədə kütləvi qırğın silahlarının axtarı- şına başladı. 2004–cü ildə bu qrupa öz işini qurtardı, yekun hesa- batda göst ərdi ki, hərbi əməliyyatların başlandığı gündən İraqda kütl əvi qırğın silahları tapılmamışdır. Döyüş əməliyyatları başa çatdıqdan sonra ölkədə partisan müharib əsi başlandı. May ayı ərzində partiyadakılar koalilisiya 215 qoşunlarına qarşı hücuma keçdi. İyun aylarında ABŞ silahlı qüvv ələri birinci əhəmiyyətli əməliyyat həyata keçirdilər. Bu S əddam rejimi devildikdən sonra ilk hərbi əməliyyat idi.O “Yarımada üzrə zərbə” əməliyyatı adlandı. Əvvəllər partizanlar əsasən Səddam Hüseyn tərəfdarlarından və BƏƏS partiyasının f əallarından təşkil edilirdi. Bu qruplaşmalar çoxlu sayda silah və döyüş vasitələri ələ keçirdilər. Koalisiyaya qarşı partisan hərəkatının təşkili 2003–cü ilin payızında başa çatdı. Bu hərəkat müsəlmanların bayramı Ramazan şərəfinə oktyabr–noyabr aylarında “Ramazan hücumu” adını aldı. Bu dövrd ə bir neçə ABŞ təyyarəsi vuruldu. 2003–cü ilin noyabrında koalisyanın 110 hərbi qulluqçusu həlak oldu. Üsyançılar tipik partizan taktikasından–minomyotlardan, sinayperl ərdən, ölüməməhkum olanların hücumlarından istifadə edirdil ər. Mübarizə vasitələrindən biri də terror aktlarının tör ədilməsi idi. İlk belə terror aktı 2003–cü ilin avqustunda İordaniya səfirliyində oldu. Terroristlər sonrakı dövrdə Bağdadda BMT–nin m ənzil qərargahını dağıtdılar ki, nəticədə ölənlər arsında BMT– nin İraq missiyasının rəhbəri Serjio Vneyr di Mello da var idi. Ən müvəffəqiyyətli terror aktı Nasiriyyə şəhərində 2003–cü ilin noyabrında İtalyan kontingentinin kazarmasında baş verən partlayış idi. Bu dövrd ə koalisiya qüvvələrinin əməliyyatları uğurla davam edirdi. Bir il ərzində köhnə rejimin bir sıra xadimləri tutuldu. İyulun 22–də Mosulda 101–ci hava–desant əsgərlərlə atışmada S əddam Hüseynin oğlanları Udey və Kusey həlak oldular. Dekab- rın 13–də Tikrit rayonunda 4–cü piyada diviziyasının hərbi qulluq- çuları S. Hüseynin özünü həbs etdilər. Belə hesab edirdilər ki, o partizan h ərəkatının ilhamvericilərindən və təşkilatçılarından biri- dir. Lakin onun h əbsindən sonra da partizan hərəkatı sönmədi. 2004–cü ilin fevral– martında İraqda nisbi sabitlik yarandı. Üsyançların hərbi aksiyalarının azalması nəticəsində beynəlxalq k oalisyanın itkisi aşağı düşdü. Lakin bu sabitlik aldadıcı idi. Artıq 2004– cü ilin yazında ABŞ və onun müttəfiqlləri Bağdadı götür- dükd ən sonra sünni partizan hərəkatı və şiə müxalifəti ilə toqquş- ma oldu. 216 2003– cü ilin sonunda şiələrin dini və siyasi liderləri ümumi seçkil ər keçirilməsi və hakimiyyətin seçilmiş hökumətə verilməsi t ələbi ilə çıxış etdilər. onlar belə hesab edirdilər ki, ənənəvi olaraq hakimiyy ətdə olan süni azlıqdan (xüsusiilə S.Hüseynin hakimiyyəti dövrü)yaxa qurtara, ölk ədə siyasi hakimiyyəti öz əllərinə ala bil ərlər. Müvəqqəti koalisiya inzibati idarəsi seçkilərə qədər ölkəni idar ə etmək niyyətində idi. ABŞ–ın mövqeyi şiələrin bir qrupunda narazılıq yaratdı. Onların ən radikal nümayəndələrindən biri olan molla Mukatada– Əs–Sədr xarici qoşunların İraqdan çıxarılması, plüarist demoktarik islam dövl ətinin yaradılması tələbi ilə çıxış etdi. Əs–Sədr “ Mehdi ordusu” adlanan silahlı dəstə təşkil etdi. Bu qruplaşmanın köməyi ilə o çoxmillətli qüvvələrə qarşı üsyan t əşkil etməyi qərara aldı. Şiələrin üsyanı Falludcadakı hadisələrlə üst–üstə düşdü. Bağdadın qərbindəki bu əhali məntəqəsi 2003–cü ilin ortalarında sünni müqavim ət hərəkatının əsas dayağı hesab edilirdi. ABŞ döyüşçüləri İraqda xeyli itki verdilər. yazın əvvəllərində buradan 82–ci hava– desant diviziyası köçürüldü və o, dəniz piyadları hissə- l əri ilə əvəz edildi. Onlarla İraq camaatı arasında güclü toqquş- malar oldu. Falludcaya ABŞ qoşunları nəzarət edə bilmirdilər. Şiə üsyanı aprelin 4–də başlandı və sonrakı bir neçə gündə İraqın cənub və mərkəzinindəki şəhərlərdə güclü toqquşmalar oldu. Eyni zamanda aprelin 5–d ən ABŞ piayda qoşunları Falludcaya hü- cum etdil ər. Lakin məlum oldu ki, əməliyyat üçün qüvvələr kifa- y ət deyildir. Şiə üsyanlarının gözlənilməzliyi ABŞ silahlı qüvvələrinə mü- əyyən qədər itki versə də, ABŞ qüvvələri aprelin sonunda müqa- vim ətin əsas ocaqlarını söndürə bildilər. Əs–Sədrdə yerləşən En– N əcəfdə də döyüşlər getdi. Nəhayət, «Mehdi ordusu» atəşin kəsil- diyini elan etdi. Fallud cada da qarşıdurmalar dayandırıldı. Xüsusi İraq briqadası təşkil edildi ki, şəhərdə asayişə nəzarət etsin. Fal- luqca üz ərində nəzarəti itirdikdən sonra 2004–cü ilin iyulun 28–də Müv əqqəti koalisiya inzibati idarəsi bir neçə şiə şəhərində öz səla- hiyy ətlərini başda baş nazir Ayyad Allani olamqla İraq keçid höku- m ətinə verdi. Kağız üzərində İraqın xariclər tərəfindən işğalına son qoyulmuş oldu. Beynəlxalq koalisiyanın qoşunları BMT TŞ–nın (8 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|