İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
217 iyun 2004–cü ild ə qəbul etdiyi) qətnaməsi əsasında BMT–nin mandatı ilə və yeni İraq hökumətinin xahişi ilə qaldılar.Yeni İraq ordusu v ə təşkili üzrə iş getməyə başladı. Danışıqlar tezliklə pozul- du. İraq hökumətinin təkbaşına ölkəni idarə etməyi bacarmaması n əticəsində 2004–cü ilin noyabrın 8–də ABŞ İraq qüvvələrinin birg ə Falludcaya ikinci hücumu başlandı. ABŞ silahlı Qüvvələri üçün bu Vyetnam müharib əsindəki Hyue döyüşündən sonra ən intensiv döyüş oldu. Falludca bu hücumun gedişində çox güclü əzab çəkdi, lakin ayın axırına qədər onlar bütün koalisiya qoşunlarına nəzarət edə bildilər. Lakin ayın sonunda süni partizan h ərəkatı özünün başlıca mərkəzindən məhrum oldu. 2005– ci ilin yanvarın 30-da təhlükəsizlik tədbirlərinin güc- l ənməsi şəraitində İraqda yarım əsr ərzində birinci dəfə olaraq çoxpartiyalı parlament seçkiləri keçirildi. Seçki baş tuta bildi. Birl əşmiş Şiə İraq Alyansı seçkilərdə qələbə qazandı və 48% səs topladı. Apreldə keçid hökuməti təşkil edildi. Onun qarşısında ölk ənin konstitusiyasını hazırlamaq bir vəzifə kimi qoyuldu. Və- ziyy ət getdikcə pisləşməyə başladı. 2005–ci ilin payızında İraqa g ətirilmiş ABŞ–ın dəniz piyadaları sərhəd rayonlarında bir sıra əməliyyatlar, o cümlədən “Matador”, “Polad pərdə” əməliyyatla- rını keçirdilər. Bağdadda terror aktları həyata keçirildi. 700–dən çox insan terror aktının qurbanı oldu. Onların arasında yüksək postlarda əyləşən hərbi və dini İraq liderləri də var idi. Buna cavab ola raq ABŞ komandanlığı Bağdadda iri miqyaslı “İldırım” adlı əməliyyat keçirdi. Bu əməliyyatda 40 min ABŞ və İraq hərbi qulluqçusu iştirak edirdi. Yeni konstitusiyanın hazırlanması prosesində şiə, kürd, digər t ərəfdən isə süni partiyaları içərisində ziddiyyətlər meydana çıxdı. Sünnil ər dövlətin federal quruluşu məsələsi ilə razılaşmırdılar. H əmçinin onlar BAAS partiyasının ləğvi və İraqın ərəb dünyasına aid etm əklə də razılaşmırdılar.Konstitusiya layihəsi əsasən şiə və kürdl ərin baxışlarını özündə əks etdirirdi. İraq cəmiyyətində parçalanma konstitusiyanın qəbulu ilə əlaqədar 2005–ci il oktyabrın 15–də keçirilən referendumda bir d aha özünü aydın çəkildə göstərdi. 218 Konstitusiyanın qəbulundan sonra dekabrın 15–də yeni parlament seçkil əri keçirildi. Ölkənin daimi hökuməti təşkil edildi. Milli yığıncaqda ölkənin birləşmiş İraq Aliyansı yenidən qələbə qazanaraq 128 yer tutdu. Bütün sünn i partiyaları 58 yer, kürdlər is ə 53 yer aldılar. . İraqda şiələrin hakimiyyətə gəlməsi islamın cərəyanlarına eti- qad ed ənlərlə şiələr arasındakı münasibətləri kəskinləşdirdi. Sünnil ər azlıq təşkil etsələr də, həmişə ölkənin siyasi elitasının əksəriyyətini ənənəvi olaraq təşkil etmişlər. süniləri bürüyən əsas t əhlükə ondan ibarət idi ki, İraq ərazisində Şiələr və kürdlər öz suveren dövl ətlərini təşkil etsinlər. Belə olan təqdirdə ölkə özünün əsas neft mənbələrindən məhrum ola bilərdi. 2006–cı ildə beyn əlxalq koalisiya qüvvələrinə qarşı mübarizə ikinci plana keçdi. Dinl ərarası münaqişə zəminində ölkədə həyəcanlar başladı.Şiə və süni m əscidləri dağıdıldı, çoxlu dinc iraqlıları oğurladılar və öldürdül ər. İraqda vətəndaş müharibəsi başlandı. C. Bu administrasiyası bu formuldan qaçmağa çalışsa da, bu fakt idi. Daxili münaqişələr nəticəsində 365 min iraqlı qaçqın vəziyyətinə düşdü. Zorakılıq nəticəsində hər ay ölkənin 100–dən artıq v ətəndaşı həlak oldu. 2006– cı ilin may ayının 20 də İraq birinci dəfə olaraq S. Hüseyn rejimi devrildikd ən sonra daimi milli hökumət təşkil etdi. Baş nazir Nuri Məlik oldu. İyunun 7–də beynəlxalq koalisiya qüv- v ələri üsyançılarla mübarizədə böyük uğur qazandılar. Nəticədə t əyyarə zərbəsi nəticəsində həmin ilin iyulunda Mutanna əyaləti üz ərində ilk dəfə İraq ordusu onun təhlükəsizliyinin təmin edil- m əsinin öz üzərinə götürdü. 2006– cı ilin sonunda ABŞ administrasiyası özünün İran siya- s ətində məcburi köklü dəyişiklər etdi. 2006–cı ilin yadda qalan hadis ələrindən biri də keçmiş İraq prezidenti Səddam Hüseynin edamı idi. 2007– ci illin yanvarın 10–da C. Buş İraqa qarşı ABŞ –ın yeni strateg iyasını elan etdi. Bunun qeyri–rəsmi adı “İrəliyə yeni yol” adlandırdı.Lakin bu “Böyük dalğa” kimi məşhur idi.O, öz çıxışında göst əriridi ki, əvvəllər İraq məsələsində Böyük səhvlər buraxmış- dır.İraqda daha çox müvvəfəqiyyətlər qazanmaq üçün çatışmayan 219 c əhət həm qoşunun sayının, həm də ABŞ komandanlığının sərbəst h ərəkətinin lazımi səviyyədə olmamsaı idi. Sərhədləri qorumaq t ədbirləri gücləndirildi. Hərbi qulluqçuların sayı 21, 5 min nəfər artırıldı. Bu tədbirlər uzunmüddətli xarakter daşımalı idi. C. Buş qeyd edirdi ki, b izi ağır və qanlı illər gözləyir. Bu həm İraq əhalisi, h əm də bizim hərbi qulluqçular içərisində yeni qurbanlara səbəb olacaq. İqtisadi böhranla yanaşı, ABŞ hökumətini ciddi narahat edən probleml ərdən biri İraqdakı vəziyyət idi. İraqdakı müharibəsinin ABŞ üçün maliyyə, humanitar və beynəlxalq cəhətdən baha başa g əldiyi məlum oldu. 2008–ci ilin sonunda İraq müharibəsi ABŞ-a 1 trilyon dollara başa gəlirdi. ABŞ–ın İraqdakı əsgərlərinin sayı 126 min n əfər idi. İraqda ABŞ–ın 4 min nəfər hərbi qulluqçusu hə- lak olmuş, 30 min nəfəri yaralanmışdı. Müharibənin uzanması ABŞ–ın beynəlxalq mövqelərinin zəifləməsinə, ona etimadın azal- masına səbəb olmuşdu. Xüsusilə islam dünyasında ABŞ–a nifrət artmışdı. 2008–ci ilin dekabrın 31-də 35 ölkədən olan əsgərlərin İraqda qalmasının müddəti başa çatmışdı. Bu vaxta qədər xarici qo şunların İraqda olması BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarına əsaslanırdı. 2008–ci ilin sonundan isə xarici qoşunların İraqda qal- ması ikitərəfli sazişlə tənzimlənməli idi. ABŞ–la İraq arasında ora- dakı Amerika əsgərlərinin statusu haqqında saziş 2008–ci ilin payızında imzalanmışdı.Bu saziş ABŞ hərbiçilərinin İraq şəhərlə- rind ən 2009–cu ilin iyunun 31–dək çıxarılmasını nəzərdə tuturdu. İraq hökuməti xahiş etməsə, 2011–ci ilin dekabrın 31–dək ABŞ qoşunları İraq ərazisini tərk etməli idi. Sazişə görə, ABŞ qoşunları İraq qanunlarına tabe deyildi, əgər qanun pozuntusu əsgərin yerləş- diyi h ərbi bazadan kənarda baş versə, istintaqda yerli hakimiyyət orqanları iştirak edə bilərdi. Əfqanıstandakı antiterror əməliyyatlarının da sonu görün- mürdü. 2008– ci ilin oktyabrında buradakı ABŞ əsgərlərinin sayı t əqribən 32 min nəfər idi. C. Buş hökuməti əsgərlərinin sayını 20– 30 min n əfər artırmaq fikrində idi. İraqda və Əfqanıstanda aparılan h ərbi əməliyyatlar böyük xərc tələb edirdi. ABŞ administrasiyasının yeni strategiyası kifayət qədər bir- m ənalı qarşılanmadı.Respublikaçı–senator Çorc Xahel onu “Vyet- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|