İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbiyyat siyahısı
- MÜNDƏRİCAT I. İkinci dünya müharibəsinin ABŞ üçün nəticələri ....... ...........4
- IV. ABŞ və Rusiyanın Şərqi Avropada və keçmiş sovet m əkanında nüfuz dairəsi uğrunda mübarizəsi........................256
291 BMT T əhlükəsizlik Şurası 26 fevral 2011-ci il tarixində Liviya r əhbərliyinə qarşı sanksiya tətbiqi təklifi barəsində qətnamə qəbul etmişdir. Qətnamədə Liviyaya qarşı hərbi embarqonun tətbiqi, ölkə r əhbərlərinin xaricdəki hesablarının dondurulması və onların xaricə s əfərlərinə qadağa qoyulması təklif edilirdi. Q ətnamədə göstərilirdi ki, dinc Liviya vətəndaşlarına qarşı hücumlar "b əşəriyyətə qarşı cinayət kimi qiymətləndirilə bilər". Bu hala is ə Haaqadakı Beynəlxalq Məhkəmə tərəfindən baxıla bilər. Avropa Birliyi Liviyada dinc nümayişçilərə qarşı əsassız güc t ətbiqinə görə məsuliyyət daşıyan Müəmmar Qəddafi və onun ailə üzvl ərinə qarşı sanksiyalar paketini razılaşdırmışdı. ABŞ NATO-dakı tərəfdaşları ilə Liviyada Müəmmar Qəddafi rejiminin h ərbi müdaxilə ilə devrilməsi imkanlarını müzakirə et mişdir. Birləşmiş Ştatların BMT-dəki nümayəndəsi Syuzan Rays Vaşinqtonun Liviya müxalifəti ilə əlaqələr qurduğunu bildirmişdi. ABŞ-ın BMT-dəki səfiri Syuzan Rays bildirirdi ki, «Biz problemin h əlli üçün bütün mümkün variantları müttəfiqlərimizlə müzakirə edirik». Fransa prezidenti Nikola Sarkozi il ə Böyük Britaniyanın baş naziri Devid Kemeron Avropa Birliyin ə üzv olan bütün dövlətləri bu addımı atmağa çağırmışdılar. Fars körfəzi ərəb dövlətlərinin əməkdaşlıq şurası Qəddafi rejimini legitimliyini itirmiş hakimiyyət kimi tanımışdı. ABŞ-ın Liviya müxalifətinin qurduğu Milli Şuranı hökum ət kimi tanımağa hazır olduğunu isə Birləşmiş Ştatların dövl ət katibi Hillari Klinton da bəyan etmişdi. Eyni mövqeni İtaliyanın xarici işlər naziri Franko Frattini də ortaya qoymuşdur. Liviyadakı durumla bağlı ABŞ dövlət baçısı Barak Obama bildirmi şdi ki, Amerika müttəfiqləri ilə bərabər Liviya lideri Mü əmmar Qəddafini cilovlamağa çalışır. Prezident Qəddafinin opponentl ərinə qarşı hücumlarına cavab vermək üçün bütün variantların nəzərdən keçirildiyini bəyan etmişdir. BMT- nin İnsan Hüquqları Şurası Liviyada insan hüquqları sah əsində pozuntuların araşdırılması üçün 3 nəfərdən ibarət komissiya t əşkil etmişdi. 292 BMT- nin Təhlükəsizlik Şurası Liviya üzərində uçuşsuz zonanın yaradılmasına və Liviya rəhbərliyinə qarşı daha sərt sank- siyalara çağırmışdı. Şura bunu Ərəb Liqasının belə bir zonanın yaradılması barədə xahişi ilə əlaqədar etdiyini vurğulamışdı. Bununla belə, Təhlükəsizlik Şurasının daxilində Liviyaya hərbi müdaxilə məsələsində ciddi fikir ayrılığı qalırdı. BMT diplomatları deyirlər ki, qətnamə Liviya üzərində bütün uçuşları qadağan etməli və üzv ölkələr Tripolinin qətnamənin tələbini yerinə yetirməsini təmin etməlidirlər. Onlar deyirlər ki, ilk növbədə belə bir zonanın yaradılmasında ərəb ölkələrinin iştirakı məqsəduyğun sayılır. Məhz bu məqamı vurğulamaq üçün əsasən Britaniya və Fransa tərəfindən cizgilənmiş qətnamə layihəsinin tərtibində Livan da iştirak edirdi. Liviya ya hərbi müdaxiləyə müxalif olanlar var və bunlar heç də təkcə Rusiya və Çin deyildi. Almaniya da bildirir ki, uçuşsuz zona barəsində bir çox suallar açıq qalmışdı. BMT-nin T əhlükəsizlik Şurası Liviya hava məkanında uçuşlara qadağan olunan zonanın yaradılması barədə qərar qəbul etmişdi. BMT T əhlükəsizlik Şurasının qətnaməsində hərbi əməliyyatların mümkünlüyü v ə Liviya Mərkəzi Bankının və neft şirkətinin hesab- larının dondurulması imkanları qeyd olunmuşdu. Bu tədbirlər müxalif ətin nəzarəti altında olan şəhərin bombardman olmasının və yerli dinc əhalinin qətlə yetirilməsinin qarşının alınmasına yön əldilimişdi.Təhlükəsizlik Şurasının 15 üzvündən 10-u qətnamə- nin lehin ə səs vermişdi. Liviyanın səmasının blokadaya alınması barədə BMT Təhlükə- sizlik Şurası 1973 saylı qətnaməni qəbul etməsindən sonra ABŞ, Fransa, İtaliya, Kanada və s. ölkələr koalisiya yaratdılar. Fransızlar, amerikalılar və ingilislərin Liviyaya zərbələrinə S əudiyyə Ərəbistanı və Qətər də qoşula biləcəklərini bəyan etdilər. Afrika İttifaqı, Türkiyə, Rusiya, Çin, Hindistan, Ərəb Dövlətləri Liqası bombardmanları qətiyyətlə pislədi. Kanada, İspaniya və Danimarkanın hərbi təyyarələri Liviyaya qarşı yeni zərbələrdə iştirak etmək üçün Aralıq dənizindəki aviabazalara gətirilmişdi. 293 Q əddafi rejimi hərbi bazalar və nəqliyyyat qovşaqlarının yanında mülki əhalini yerləşdirərək "canlı qalxan"lar yaradırdı. Q əddafinin komanda məntəqəsi Bab əl Əziziyyədə yerləşirdi. Q əddafi rejiminə qarşı hazırlanmış "Odisseya. Sübh" əməliy- yatı ABŞ-ın 1991-ci ildən bəri qatıldığı ən mühüm hərbi əməliy- yatların ssenarisi üzrə keçirilirdi. Əməliyyyatın əvvəlində "Toma- hav k" qanadlı raketlərindən istifadə edilərək aviasiyaya "yol" açıldı. Liviyadakı 20 hədəfə 110 belə raket buraxılmışdı. Beynəl- xalq koalisiyanın başlıca hədəfi Qəddafiyə sadiq qoşunların əlində olan v ə 300 km məsafədəki hədəfləri vura bilən "SA-5" raket sisteml əri oldu. Bundan başqa, Qərbin təyyarələrinin hədəfləri ara- sında Liviyanın 50 "SA-6" raket sistemləri, 30 "hava-torpaq" siste- mi v ə 15 radar sistemi də var idi. Bu sistemlər Aralıq dənizi sahil- l ərində yerləşirdi. Liviyanın Hava Hücumundan Müdafiə Qüv- v ələrində 5 zenit-raket alayı və 3 zenit-raket briqadası vardı. Onlar S-200 "Anqara", S-75 "Dvina", "Osa" v ə "Kvadrat" zenit-raket kompleksl əri ilə təchiz olunmuşdular. Əməliyyatın növbəti mərhələlərində Liviyanın hava səmasında patrul uçuşlarında olan qırıcıların elə səmada yanacaqla təmiantı, pilotsuz t əyyarələrlə nəzarət və müşahidənin təminatı, kəşfiyyatçı t əyyarələrin uçuşları, radar qurğularının məhv edilməsi nəzərdə tutulmuşdu. Bütün bunlar BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarı ilə Liviyanın qapadılmış səmasının patrul nəzarəti üçün görülməli idi. Liviyaya qarşı əməliyyatlarda ABŞ, Böyük Britaniya, Kanada, Fransa v ə İtaliya da iştirak edirdi. Liviyadakı mövqelərə ilk zərbə- l əri Fransa Hərbi-Hava Qüvvələrinin "Miraj" təyyarələri tərəfindən endiri lmişdi. Bundan başqa, Liviyanın səmasında uçuşsuz zonanın t əminatı üçün Siciliyadakı aviabazada Norveç və Danimarkannın h ərbi təyyarələri də yerləşdirilmişdi. Liviyaya qarşı tərtib edilmiş "Odissey Şəfəq" planının üç m ərhələsi müəyyənləşdirilmişdir. 1. İlkin mərhələdə əsasən hava hücumundan müdafiə obyektl əri olmaqla 31 hədəf bombalanmalı idi. 2. İkinci mərhələnin hədəfləri Liviyada iki hərbi-hava bazası v ə Qəddafinin Tripolidəki iqamətgahı idi. 294 3. Son m ərhələdə isə koalisiya qüvələri Qəddafiyə sadiq qoşunlara zərbələr endirməyi planlaşdırırdı. Liviyaya qarşı əməliyyatlarda 3 "B-2" bombardmançı, 56 qırıcı-bombardmançı təyyarələrdən istifadə olunurdu. Hava zərbə- l əri F-16, F-18, "Rafale", "Tayfun", "Tornado", "Mirag 2000" təy- yar ələri ilə endirilirdi. Avropa ölk ələri arasında BMT-nin tətbiq etdiyi uçuşa qadağa zonasının təmin olunması məqsədilə ABŞ-ın başçılığı ilə koalisiya qüvv ələrinin Liviyaya hava və raket hücumları ilə bağlı fikir ayrı- lıqları yaranmışdı. Uşuşa qadağa zonasında əməliyyatlara nəzarətin ələ alınması ilə bağlı Brüsseldə keçirilən müzakirələ zamanı NATO-nun 28 üzvü konsensus əldə edə bilməmişdi. S əudiyyə Ərəbistanında səfərdə olan Rəcəb Tayyib Ərdoğan deyib ki, NATO-nun əməliyyatı işğala çevrilməməlidir. Rusiyanın Baş naziri Vladimir Putin uçuşa qadağa zonasını kəskin tənqid e tmişdi. Rusiya prezidenti Dmitri Medvedev isə baş nazirini tənqid ed ərək, onun şərhlərini qəbuledilməz adlandırmışdı. NATO üzvü Almaniya koalisiyada iştirak etməmək qərarını müdafiə etmişdi. NATO Liviyaya silah t ədarükünə dair embarqonun əməl olunması ilə bağlı əməliyyat aparırdı. NATO-nun Avropadakı Birl əşmiş Silahlı Qüvvələr Komandanlığı yanında strateji planlaş- dırma üzrə direktoru briqada generalı Pyer Sen-Aman bildirmişdi ki, "NATO artıq əməliyyat aparır". NATO- nun baş katibi Anders foq Rasmusen Şimali Atlantika Alyansının BMT Təhlükəsizlik Şurasının Liviyaya silah tədarü- kün ə dair embarqoya nəzarətlə bağlı qətnaməsinin icrasının təmin olunmasına dair qərar qəbul etməsi haqqında məlumatı vermişdir. NATO generalı onu da bildirib ki, "Birləşmiş müdafiəçi" kodu il ə əməliyyat aparılan zaman NATO dənizçiləri Mərkəzi Aralıq d ənizindən keçəcək və göyərtələrində silah və muzdluların olması il ə bağlı şübhəli gəmiləri yoxlayacaqlar. Liviyada h əyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlara komandanlığı NATO öz üz ərinə götürmüşdü. Bunu NATO-nun baş katibi Anders Foq Rasmussen b əyan etmişdi. Mü əmmar Qəddafi ölkəsinə qarşı aparılan hərbi əməliyyatları pisl əyərək Liviyaya dair Londonda keçirilmiş konfransın iştirak- 295 çılarını hərbi əməliyyatlara xitam verməyə səsləyib. “Liviyaya qarşı aparılan barbar və şərəf gətirməyən hücumu dayandırın, Liviyanı liviyaylıların ixtiyarına verin. Siz hər an insan itkisini artıran, insan qırğını ilə nəticələnən əməliyyatlarla məşğulsunuz”. ABŞ-ın Maliyyə Nazirliyi Liviya dövlətinə və ölkə başçısı Mü əmmər Qəddafiyə məxsus 30 milyard dollarlıq vəsaiti - nağd pulu v ə qiymətli kağızı dondurmuşdur. Bu ABŞ tarixində misli görünm əmiş iri həcmdə dondurmadır. Fevralın 27-də BMT Təhlükəsizlik Şurası Qəddafi, ailə üzvləri v ə yaxın silahdaşlarının ölkədən çıxmasını yasaqlayan qətnamə q əbul etmişdi. Sanksiyanın başqa bəndlərinə görə, Qəddafi və qohumlarının xaricdəki bütün hesabları dondurulur, Liviyaya bütün növ silahların satışı yasaqlanır, Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə dinc sakinl ərin öldürülməsini araşdırmaq tapşırılırdı. Avropa Birliyi d ə fevralın 28-də Qaddafiyə, onun ailə üzvlərinə v ə ətrafındakı şəxslərə sanksiyalar tətbiq etmişdi ki, sanksiyalar Liviyaya silahın və xüsisi vasitələrin satışına embarqonu, Qəddafi klanı təmsilçilərinin Avropa Birliyi ölkələrinə səfərinə yasağı, onların hesablarının dondurulmasını nəzərdə tuturdu. NATO alyansda Liviya lideri Mü əmmar Qəddafiyə qarşı beyn əlxalq hərbi kampaniyaya nəzarətlə bağlı fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, BMT- nin Liviyaya qarşı tətbiq etdiyi silah embar- qosuna əməl etməyə razı olmuşdu. Liviya hadis ələri zamanı may ayına qədər ölkəni 140 min adam t ərk etmişdir. Alyansın yalnız 6 ölkəsi əslində Liviya hökumət qüvvələrinə qarşı hava zərbələrində iştirak edirdi. NATO alyansının 3 aparıcı lideri ABŞ prezidenti Barak Obama, Fransa prezidenti Nikola Sarkozi v ə Britaniyanın baş naziri Devid Kameron birg ə bəyanatla bildirmişdilər ki, hələlik söhb ət polkovnik Qəddafinin hakimiyyətdən getməsi məqsədi ilə müharib ənin başlamasından getmir. NATO Liviyadakı hərbi əməliyyatların birinci mərhələsinin başa çatdığını və ikinci mərhələnin başlandığını bildirmişdir. İkinci m ərhələdə məqsədin Liviya lideri Müəmmər Qəddafinin komanda m əntəqələrinin məhv edilməsi olduğunu bildirən NATO təmsil- 296 çil əri Qəddafinin özünün aradan götürülməsi haqda heç bir söhbət getm ədiyini vurğulamışdılar. Mart ayının 19 –da saat 20:45 də ABŞ, Böyük Britaniya və Fransa başda olmaqla koalisyon qüvvələr Liviyada müxalif qüvvə- lərə qarşı silahlı mübarizənin qarşısının alınması “məqsədi” ilə “Odyssey Dawn” (Odisseyin başlanğıcı) adlı hərbi əməliyyata başladılar. Hərbi əməliyyatlar havadan zərbələr endirməklə həyata keçirilirdi, lakin istisna deyildir ki,lazım gəldikdə NATO qüvvələri qurudan da Qəddafi qüvvələrinə qarşı əməliyyatlara başlaya bilər. İlkin məlumatlara görə Liviyanın hava məkanı koalisiya qüvvələrinin nəzarəti altındadır və hələ ki, 4 günlük əməliyyatların nəticəsi olaraq Liviya ordusunun Havadan Hücüm Əleyhinə Müdafiə Sistemləri (HHƏMS) sıradan cıxardılmış, mühim hərbi obyektlər isə bombalanmışdır. Liviyaya qədər Tunis və Misirdə də inqilabi partlayış baş vermişdir. Lakin bu ölkələrin heç birində açıq şəkildə xarici müdaxilə olmamışdır.Aparıcı dövlətlər rəsmi bəyanatlar şəkilində hakimiyyətin xalqa təhvil verilməsini tələb etmişlər.Diqqət olunası məqam Liviyadakı hadisələrin digərlərindən fərqinin olması və Qərbin maraqlarıdır. Liviyadakı hadislər Tunis və Misir inqilabından nə ilə fərqlənirdi? Əsas fərq burada tərəflər arasında silahlı toqquşma- ların olmasıdır. Eyni zamanda nəzərə alsaq ki, Liviya Tunis və Misirdən fərqli olaraq zəngin neft və qaz ehtiyyatlarına malikdir, onda tam fərqli bir situasiyanın yarandığını görə bilərik. Əslində ABŞ başda olmaqla Qərbi narahat edən iki məsələ var. Birinci – İnqilabçı qüvvələrin silahlı olması və kimlərdən təşkil olunduğunun qeyri-müəyyənliyidir. Nə qədər qəribə səslənsə də, bu belədir. Fərz edək ki,silahlı inqilabçılar Qəddafi rejimini devirir və ölkədə həmin bu qüvvələrin başçılığı ilə hakimiyyət qurulur. Hadisələrin bu cür gedişatı isə heç də Qərbə sərf edən bir situasi- yanın yaranacağını vəd etmirdi. Çünki, inqilabçılar arasında vahid komandanlığın olmaması və silahlı müxaliflərin rejimi devirdikdən sonra bir- biriləri ilə mübarizə aparacaqları istisna olunmur, bu isə xaos və anarxiyanın uzun müddət hökm sürəcəyindən xəbər verirdi. Doğrudur, NATO qüvvələrinin Liviyaya müdaxiləsinə bir 297 neçə gün qalmış inqilabçılar geri çəkilərək öz mövqelərini təhvil verirdilər. Lakin, inqilabçılar hələ də güclü idilər və onların orduya qarşı əks hücum planı real görünürdü. Digər tərəfdən isə, əgər burada inqilabçılar bir çoxlarının fərz etdiyi kimi Qərbin dəstəyi ilə hərəkət edib mübarizəni davam etdirsəydilər, onda Qərb onları ən sadə üsulla, yəni gizli şəkildə silahlandırmaqla mübarizə meyda- nına atardı. Hazırkı vəziyyət isə fərqlidir. İkinci məsələ isə əslində humanitar müdaxilənin pərdə arxası əsas faktordur. Bu amil hərbi müdaxilənin demək olar ki, əsas məqsədlərini ortaya qoyur. Bu neft amilidir. Liviyadakı qeyri-sabit vəzyyət qara qızılın qiymətinin günü-gündən artmasına və Avropa- nın enerji sahəsində stabilliyinin pozulmasına gətirib çıxar- mışdı.Nəzərə almaq lazımdır ki,hal-hazırda dünya bazarlarında neftin qiyməti rekord həddədir. Liviyada baş verən inqilab isə bu- nun əsas səbəbidir.Eyni zamanda adı çəkilən ölkə Avropanın əsas enerji təmin edicilərindəndir. Deməli, enerji resurslarının sabit, vaxtında daşınması və çatdırılması BMT TŞ – da qəbul olunmuş qətnamədə lehinə səs vermiş ölkələr üçün daha çox lazımdır. S əsvermədə iştirak edən 15 ölkədən 10 – u bu qətnamənin leyhinə səs vermişdir. Səsvermədə öz səsvermə hüququndan istifadə etməyən ölkələr sırasında isə Rusiya, Almaniya, Çin, Hindistan və Braziliya nı göstərmək olar. 1999 – cu ilin mart ın 24-də NATO təyyarələri Yuqoslaviya ərazilərini səmadan bombalamağa başladı.Nəticədə isə serblər Kosovadan sıxışdırlaraq çıxarıldı və burada dominat millət kimi alb anlar yer aldılar. Milli zəmində baş verən toqquşmalar sona çatdı və ən nəhayət dünya xəritəsində Kosova adlı bir dövlət yarandı. Oxşar məqamlar təyyarlərlə aviazərbələrin endirilməsi və NATO qüvvələrinin iştirakıdır. Lakin, tam şəkildə oxşar ssenarinin təkrarlanacağı real görünmür. Ehtimal olunan gedişat ondan ibarətdir ki, Liviyada Qəddafi rejimi devriləcək, Qərb isə burada tez bir zamanda sabitliyin yaranmasına çalışacaq və öz maraqlarına cavab verən bir hökümətin qurulmasını təmin edəcək. Doğ- rudur, AB Ş–ın Afirkadakı baş komandanı general Karter Hem rəsmi şəkildə Qəddafinin devrilməsinin məqsəd olmadığını və yalnız mülki əhalini müdafiə məqsədi ilə əməliyyatlara start 298 verildiyini bildirmişdi. Lakin, müdaxilənin elə ilk günlərindən Qəddafinin iqamətgahının bombalanması bu bəyanatın “reallığını” hansı səviyyədə əks etdirdiyini ortaya qoyur . 299 Ədəbiyyat siyahısı 1. Baxışov M.Ə. ABŞ-ın müasir tarixi. Bakı, 2006 2. Baxışov M.Ə. NATO-nun şərqə doğru genişlənməsi // Beynəlxalq həyat/, №2, 1999 3. Baxışov M.Ə. Kosova münaqişəsi//Beynəlxalq həyat/№2, 2001. 4. Baxışov M.Ə. Körfəz müharbəsi, onun beynəlxalq münasibətlərə təsiri // Beynəlxalq həyat/, №2, 2001 5. Baxışov M.Ə. Avropa İttifaqının şərqə doğru genişlənməsi // Tarix və onun problemləri/, №4, 2006. 6. M.Qasımlı., M.Fətəliyev. Avropa və Amerika ölkələrinin müasir tarixi. II hissə, Bakı, 2008. 7. S.Mustafayeva: Avropa və Amerika ölkələrinin ən yeni tarixi. II hissə. Bakı 2010. 8. S.Mustafayeva. ABŞ və Böyük Britaniyanın ən yeni tarixi. 1918- 2007- ci illər. Bakı, 2009. 9. Латинская Америка в международных отношениях XX века. М., 1988 10. Рейган Р. Жизнь по-американски. М, 1992 11. Эйзенхауэр Д. Крестовый поход в Европу. М, 1980 12. Абрамов Ю.К. Феномен Рональда Рейгана. // Политические портреты. М., 1989 13. Давыдов Ю.П. Политика США в Восточной Европе. // США: экономика, политика, идеология. - 1990. - № 2 14. Иванян Э.А. История США. М., 2004 15. Иванян Э.А. Рональд Рейган: хроника жизни и времени. М., 1991 16. Киссинджер Г. Дипломатия. М., 1997. 17. Кудрявцев В.Б. Военная политика НАТО и европейская безопасность. // США: экономика, политика, идеология. – 1991 №6 18. Д.В.Кузнецов. Арабо-Израильский конфликт: История и современность. Благовешенск, 2006. 19. Мельников Ю.М. Внешнеполитические доктрины США. Происхождение и сущность программы «новых рубежей» президента Кеннеди. М., 1970 20. Никонов В.А. Республиканцы: от Эйзенхауэра к Никсону . М., 1988 300 21. Позиция руководства США в связи с вводом советских войск в Афганистан в 1979 г. // Новая и новейшая история. - 1997 22. Усачёв И.Г. Джон Фостер Даллес. Политический миф и реальность. М., 1990 23. Уткин А.И. Американская стратегия для XXI века. М., 2000 24. Шальнев А. Билл Клинтон. М., 1993 25. Ближний Восток: проблемы региональной безопасности – М., 2000 – 207 с. 26. Ланда Р.Г. История арабских стран. – М., 2005. 27. Новейшая история арабских стран Азии, 1917-1985 – М.: Наука, 1988, 636 с. 28. Современные международные отношения и мировая политика/Отв.ред.А.В.Торкунов – М.: Изд-во «Дрофа», 2004. 29. Андреев А.Р. История Иерусалима – М.: ЭКСМО/ Алгоритм, 2004, 413 с. 30. Кисилев В.И. Палестинская проблема – М.: Знание, 1987, 63 с. 31. Кутаков Л.Н. «Шестидневная война» 1967 г. На Ближнем Востоке и ООН. М., 1977. 32. аш-Шазли Саад эд-Дин. «Октябрьская война» 1973 г. // Азия и Африка сегодня, 1993, №9, 10, 11 33. Захаров А.М., Фомин О.И. Кэмп-Дэвид: политика, обреченная на провал – М.: Наука, 1982, 234 с. 34. Агарышев А.А. От Кэмп-Дэвида к трагедии Ливана. М.: Молодая гвардия, 1986-224 с. 35. Панкратьев В.П. путь в Мадрид после ликвидации кризиса в Персидском заливе. М., 1997. 36. Аванов В.Л. США и ближневосточная проблема // Вопросы истории, 1979, № 9 37. Борисов Р.В. США: ближневосточная политика в 70-е годы – М.: Наука, 1982, 215 с. 38. Колобов О.А. Политика США по отношению к Израилю и арабским странам на рубеже 80-90-х годов ХХ века. Нижний Новгород: 1995, 180 с. 301 MÜNDƏRİCAT I. İkinci dünya müharibəsinin ABŞ üçün nəticələri ....... ...........4 II. ABŞ-ın Yaxın Şərq siyasəti. ......................................... ......107 III. ABŞ-ın Qafqaz siyasəti.......................................................224 IV. ABŞ və Rusiyanın Şərqi Avropada və keçmiş sovet m əkanında nüfuz dairəsi uğrunda mübarizəsi........................256 V.ABŞ və Ərəb ölkələri 2011-ci ildə ................................. .......288 Document Outline
Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|