İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
6 Bu proqramın əsl mahiyyətini ABŞ prezidenti Trumen 1946- ci il 23 oktyabr tarixind ə BMT-nin xüsusi assambleyasında qeyd etdi, beyn əlxalq tribunada ABŞ-ın gücünü alqışlayaraq məc- buriyy ət qarşısında qalaraq bu gücün ümumbəşəri dəyərlərə və haqq- ədalət naminə istifadə olunacağını bəyan etdi. O göstərdi ki, “Dünyanın hər hansı bir yerində sülhün pozulması məqsədi ilə h ərbi əməliyyatların tətbiq edilməsi qəti surətdə yol verilməzdir və bu Amerika xalqının maraqlarına qətiyyən uyğun gəlmir. Tarixin ge dişi bizi dünyanın ən güclü dövlətlərindən birinə çevirdi. Bu- nunla da bizim üz ərimizə öz potensialımızı qorumaq və bu poten- sialı, gücü ümumbəşəri dəyərlər, ədalət naminə istifadə etmək m əsuliyyəti düşür” H ələ Trumen dünyanın “rəsmi” şəkildə idarə edilməsi ideya- sını elan etməmişdən əvvəl bu proqram ABŞ imperialist dairə- l ərində elə bir dərin kök atdı ki, bu kök vasitəsi ilə Avropada SSRİ- y ə qarşı xüsusi bir siyasi kurs müəyyənləşdirdi. Bu kurs Qərbi Almaniyada sovetl ərə qarşı iqtisadi, hərbi bazanın yaradılmasından ibar ət idi ki, gələcəkdə baş verə biləcək hər hansı “sovet təhlükəsi” zamanı ABŞ ondan bir bufer kimi istifadə etmək fikrində idi. Bel əliklə təcridçiliyin ağır “buxovlanmış” yüklərindən qur- tul maqla ABŞ dünyada yeganə fövqəl dövlətə, yəni super dövlətə çevrilm ək məqsədi ilə “ümumbəşəri dəyərlərin və beynəlxalq hüququn qorunması” bayrağı altında təcavüzkar hərbi bloklar yaratmaq, beyn əlxalq hərbi bazalar sistemi yaratmağa can atmaqla özünün dünyanı yeganə hegemon dövləti olmasını göstərməyə çalışırdı. İkinci dünya müharibəsi özü ilə çox böyük bəlalar və fəsadlar g ətirmişdir ki, bu fəsadların yaraları hələ də sağalmamışdır. Bunlardan ən başlıcası və ən əsası nüvə silahıdır. Yarandığı vaxtdan bu günə kimi nüvə silahı və onun ən qorxunc v ə ən təhlükəli növü olan atom silahı qorxunc ölüm t əhlükəsinə çevrilib yer üzünün əşrəfi sayılan insanı kölgə kimi izl əməyə başlamışdı. Onun yaranması ilə dünyamız rahatlığını itirdi, gec ələr atom “yastığına” baş qoyub narahat yatmağa başladı. Ümumi evimiz Yer kür əsi çox kövrək oldu. 7 Nüv ə silahının ərsəyə gətirilməsində və tətbiq edilm əsindəABŞ-ın “xidmətləri” əvəzsizdir. Bu onun 1845-ci ilin avqustunda Yaponiyaya üz ərində tətbiq edilməsində və gizli hərbi planların hazırlanmasında, atomum tətbiq ediləsi barəsində dövlət əhəmiyyətli sənədlərin ortaya çıxmasında özünü göstərir. 1941– ci ilin payızında F.Ruzvelt ABŞ-da atom enerjisinin inkişafına dair təkilflər işləyib hazırlamaq üçün xüsusi komitə t əyin etdi. O komitəyə vitse-prezident Q. Uolles, hərbi nazir Q.Stimson ordu ştabının rəis generalı C.Marşall, professorlardan V. B uş, C.Konant daxil oldular. 40- cı illərin əvvəllərində ABŞ-ın müxtəlif elmi laborato- riyalarında tədqiqatlar aparılırdı. Dövlət artıq özü birbaşa bu mə- s ələ ilə, yəni atom silahına yiyələnmə məsələsinə ciddi yanaşırdı. Bu işdə ona İngiltərə fəal surətdə köməklik edirdi. Hər iki ölkənin müt əxəssisləri xüsusi bir layihə-“Manhetten layihəsi” hazırladılar ki, bu layih ə üzrə aparılan işlərə general Pesle Qrovs rəis, Robert Oppenqeymer elmi r əhbər təyin edilmişdi. Bu plan üzr ə ilk nüvə silahları kompleksləri(NSK)1942- 1943-cü ill ərdə tikilməyə başlandı. Onlardan Riçlend istehsal kom- p leksi(Vaşinqton ştatı) , Okric kompleksi (Tennesi ştatı), Los- Alemos laboratoriyası (Nyu-Meksika ştatı) Sandiya və Lourens adına Livermors laborotoriyalarını misal göstərmək olar. Xüsusilə Los-Alemosda v ə Livermorsda 1945-ci ildə 100 çeşiddə nüvə si lahı və onların modifikasiyaları hazırlanmışdı. 1945-ci ilin aprelin12-d ən prezident olan Harri Trumen ictimaiyyətdən gizli sur ətdə saxlanılan bu silahın hazırlanmasından xəbərdar deyildi. H ərbi nazir Stimson bu haqda ona məlumat verdikdən sonra Trumen onunla ABŞ-ın dünyanın yeganə fövqəl dövləti olacağını əmin idi və onun perspektivlərinin beynəlxalq arenada, xüsusilə SSRİ-yə qarşı, necə böyük əhəmiyyətinin olacağına qətiyyən şübhə etmirdi. Z aman artıq yetişmişdi ki, atom bombası haqqında geniş amerikan ictimaiyy ətinə məlumat vermək lazım idi. Bu elə edilm əli idi ki, ABŞ-ın nüvə şantajı konsepsiyası ilə qidalanan xarici siyas ətinə haqq qazandırılsın. Bəs nə etməli? Trumen bu haqda çox fikirl əşmədi. Dünya kapitalizm düşərgəsində, eləcə də 8 ABŞ-da insanların dini heysiyyatından məharətlə istifadə edildi. “Tayms” q əzetində bu haqda nəzərə çatdırıldı ki, BİBLİYADA atom bom basına haqq qazandırmaq üçün orada “alovlu (yan- ğınlı)məhv edilmə” ibarəsi var . Öz memuarlarında Trumen etiraf edirdi” yeni silah təkcə müharib ədə inqilab deyil, həm də tarixi və sivilizasiyanın axarını d əyişəcəkdir” B u konsepsiya ABŞ-ın müharibədən sonrakı strateji planlarında nüvə silahlarından istifadəni nəzərdə tuturdu, təşkil edirdi. Amerika diplomatiyasının veteranı C.Kennan o günləri yada salaraq yazırdı: Biz beynəlxalq formada çıxış etdiyimiz zamanda atom silahının tərxis edilməsi barəsində güzəştlərə getməyi söz verdik. Lakin h ər şey aydın idi. . . . . . ki, biz bu silah ilə öz müdafiə strukturumuzu t əsis etmək və silahdan ilk olaraq istifadə etmək niyy ətindəyik”. 1945-ci ilin iyulun 16-da ABŞ özünün ilk atom silahını Los-Alemos səhralığında sınaqdan keçirdi. Bu sınaq b əşəriyyət tarixində yeni eranın - atom erasının əsasını qoydu ABŞ 1942-1946-cı illərdə atom bombasının hazırlanmasına 2 milyard dollar v əsait xərcləmişdi. ABŞ-ın artıq dünyada hegemonluq iddiasında olmasını bildirmək məqsədi ilə Yapo- niyanın Xrosima və Naqasaki şəhərlərinə növbə ilə 1945-ci ilin avqustun 6 v ə 9-da atdığı atom bombası atması bir çox dövlətlər, xüsusil ə SSRİ tərəfindən böyük narazılıqla qarşılandı. Verilən hər bir t əklif ABŞ-ın “atom diplomatiyası” siyasətinə zidd olduğu üçün o bunu q əbul etmədi. “Qüvvələr mövqeyi” siyasətini rəhbər tutan ABŞ beynəlxalq problemlərin həllində atomdan bir vasitə kimi istifad ə etmək istəyirdi. Atom üz ərində ABŞ-ın inhisarının ömrü o qədər də uzun olmadı. Belə ki 40-cı illərin sonlarında dünyada mühüm bir d əyişiklik oldu: ABŞ bu inhisar hüququnu itirdi. 1949-cu il sentyabr ayının 25-də SİTA-nın məlumatında göstərilirdi ki, Sovet İttifaqı atom silahının sirlərini kəşf etmişdir və artıq bu silaha malikdir. 1983- cü ilin yazında “İnterneşnıl sekyuriti” (ingliscədən- beyn əlxalq mühafizə) jurnalının “kütləvi qırğın potensialının tarixi; 1945-1960- cı illərdə nüvə silahı və amerikan strategiyası” başlığı Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|