İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
21 1946- cı ilin fevralın 13-də Kennan dövlət departamentinin 284 nömr əli müraciətnaməsinə həmin ayın 22-də özünün 511 nömr əli “uzun teleqramı” ilə cavab verdi. Teleqramda daha böyük əhəmiyyət kəsb edən hissə aşağıdakı idi: “Sovet hakimiyy əti Hitlerin hakimiyyətindən fərqli olaraq heç d ə avantürist və sxematik deyil. O, sərt şəkildə hazırlanmış planlar il ə “müşayiət olunmur”. O, ehtiyac olmadan risk etmir. M əntiqi hadisələrin müzakirəsində qabiliyyətsiz olsa da, məntiqin gücün ə qabiliyyətini yüksək səviyyədə büruzə verir. Ona görə də ist ənilən anda güclü bir müqavimətlə rastlaşan kimi o dərhal geri ç əkilir-hansını ki o, həmişə bunu edir. Beləliklə əgər rəqib güclüdürs ə və öz gücünü açıq şəkildə büruzə verirsə, o zaman o nadir hallarda öz gücünd ən ona qarşı istifadə edir. Belə v əziyyətlərdə düzgün mövqe seçilərsə, o zaman düşmən ilə alçaldıcı danışıqlara getmək ehtiyacı duyulmaz” Göründüyü kimi, Kennanın teleqramının bu şərhində ABŞ – ın SSRİ ilə münasibətdə hansı mövqedə durmasını açıq şəkildə göst ərilirdi ki, sonralar ABŞ-ın xarici siyasət xəttində bu açıq şəkildə görünürdü. Kennana gör ə, Sovetlər özünü daim kapitalizm ilə müharibə- d ə olan dövlət kimi görürdü, Sovetlər müttəfiq sifəti ilə kapitalizm dün yasına qarşı tabeçiliyində olan marksistlərdən istifadə edə- c əkdir, Sovet təcavüzü rusların baxışları və iqtisadi reallıq ilə yox, t əkcə tarixi rus ksenofobiya və paranoyyası ilə əlaqəli idi. Sovet idar əçilik strukturu elə qurulub ki, onun daxili və xarici həqiqətləri haq qında anlayışa malik olmaq imkansız idi. Kennanın dövlət departamentinə göndərdiyi bu teleqram orada “lap əvvəldən vəziyyətin düzgün başa düşülməsi” kimi qəbul edildi. Kennanın elə özü zamanın vaxtında dəyərləndirilməsi entuziazıminin (şövq, vəcd) səbəbini belə açıqladı ki, “6 ay önc ədən məlumat göndərilsə idi, o zaman dövlət departamentində bu x əbər bığların vəcdə gəlməsinə və dodaqlarda olan narazılıq- ların yox olmasına səbəb olardı. Bundan 6 ay gec olsa idi, o zaman bu m əlumat mənasız səslənəcəkdi”. 22 Klark Klifford v ə Corc Elsi(hər ikisi H. Trumenin məs- l əhətçiləri idi) “uzun teleqram” haqqında hesabat hazırlayaraq, onun analiz edilm əsindən sonra prezidentə təqdim etmək üçün siyasi t əkliflər planını hazırladılar. Bu hesabat hansı ki, sovet təsir dair əsini “kiçicik bir məkanda məhdudlaşdırmağı və qıfıllamağı” t əklif edirdi. Bu təkliflər 1946-cı ilin sentyabrında Trumenə təqdim edildi. Kennan doktrinasının əsas məzmunu aşağıdakı kimi idi: ABŞ-ın Moskvadakı səfirliyinin əməkdaşı Kennan göstərirdi ki, beyn əlxalq aləmi təhlil edərkən məsələlərə 5 hissədə cavab verm ək olar və bunlar aşağıdakılardır: 1. İkinci Dünya müharibəsindən sonra sovet dünyagörüşünün xüsusiyy ətləri. 2. Bu dünyagörüşün əsasları. 3. Onun r əsmi səviyyədə real siyasətdə heyranediciliyi 4. Onun qeyri-r əsmi formada heyranediciliyi 5. ABŞın siyasəti nöqteyi-nəzərindən əməli nəticələr çıxar- maq. Aşağıdakıları Kennan dərhal rəsmiləşdirməyi zəruri hesab edirdi: Hiss ə 1. İkinci Dünya müharibəsindən sonra Sovet dünya- görüşünün xüsusiyyətləri rəsmi Sovet təbliğat aparatının nöqteyi- n əzərini təqdim edir: a) SSRİ bu vaxta qədər antaqonist “kapitalist əhatəsində yerl əşir və bu uzunmüddətli perspektivdə sülh şəraitini təmin edə bilm ək, bu iki sistem arasında dünya iqtisadiyyatını idarə etmək uğrunda mübarizədir, Stalinin 1927-ci ildə elan etdiyi kimi, ümum- dünya miqyasında sosializm və kapitalizmin taleyini həll edir. b) Kapitalizm dünyası öz daxili münaqişələrini həll etm əklə məşğuldur. Bunlar dini kompromis yolu ilə həll edilmir. Bu münaqişə əsasən İngiltərə və ABŞ arasındadır. v) Kapitalizmin daxili münaqişələrinin müharibəyə apardığı qaçılmazdır. Müharibə iki formada-kapitalist dövlətlərin öz daxilind ə və sosialist dünyasının qarışması yolu ilə ola bilər. q) SSRİ-də sosializm quruculuğunu dayandırmaq və onu m əhv etmək üçün istənilən vasitədən istifadə etmək vacibdir. 23 d) Kapitalist ölk ələri arasındakı münaqişələr SSRİ üçün bir sıra təhlükə yaratsa da, əgər SSRİ öz hərbi gücünü, ideoloji sıxlığını və özünün parlaq rəhbər roluna inamını saxlayarsa, sosializm işinin irəliləməsi üçün imkan yaranmış olar. e) Daim xatırlatmaq lazımdır ki, kapitalist dünyası öz mahiyy əti etibarı ilə o qədər də pis deyildir. j) Lenin göst ərirdi ki, burjua cəmiyyətində xalqın saxta dostları olan mötədil sosialistlər və sosial demokratlar daha t əhlükəlidir. Biz Leninin sözlərindən nəticə çıxararaq onlardan istifad ə etməyi unutmamalıyıq. Sovet siyas ətinin nöqteyi-nəzərincə, aşağıdakı nəticələrə g əlmək olar: a) Bütün dünyada SSRİ-nin mövqeyini möhkəmləndirmək üçün bütün z əruri olanı etmək tələb edilir. b) Sovetl ərin gücü kapitalist dövlətləri arasında fikir müx- t əlifliyi və münaqişələri öyrənməyə və istifadə etməyə yönəl- dilm əlidir. v) “Demokratik və mütərəqqi qüvvələr” xaricdə Sovetin maraqları çərçivəsində kapitalist ölkələrinin hökumətlərinə təzyiq göstərmək üçün maksimum fəaliyyət göstərməlidirlər. q) Xarici sosialist və sosial-demokrat liderlərə qarşı amansız mübarizə aparmaq lazımdır. Hissə 2: Sovet dünyagörüşünün əsasları SSRİ-ni siyasi kursunu tədqiq etməyə başlamamışdan əvvəl bir sıra konkret aspektlərə diqqəti cəlb etmək istərdim: Birincisi, bu dünyagörüşü rus xalqı üçün təbii deyildir. Rus xalqının əksəriyyətində xarici dünyaya qarşı dostcasına münasibət vardır. Onların əksəriyyəti dini şəraitdə və öz xüsusi əməyinin b əhrəsi ilə yaşamaq istəyirlər. Bu dünyagörüşü hakimiyyət apara- tının, daha doğrusu, partiyanın mövqeyinə uyğundur. İkincisi, bu siyasi kursun böyük hissəsi yalandır. Qərb ölkə- l ərinə münasibətdə mötədil sosialistlərin səmimiliyinə kapitalist ölk ələrində heç kim şübhə etmir. Bunu Skandinaviya ölkələri timsalında daha aydın görmək olar. SSRİ özünə ümumi məqsədlər namin ə kapitalist dövlətləri ilə mübarizə aparmaq üçün öhdəlik götürmüşdür. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|