İkinci dünya müharibəsinin abş üçün nəticələri
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
211 etdi. Eyni zamanda ABŞ hərbi hissələri İran körfəzi regionunda yerl əşdirildi.Hərbi əməliyyatların 2003–cü ilin yanvar və fevra- lında başlanması nəzərdə tutulurdu.Eyni zamanda İraqda komissiya qadağan edilmiş silahların axtarışını davam etdirildi. Missiyanın r əhbəri Hans Blinks şikayət edirdi ki, İraq axtarışların keçiril- m əsində xoşagəlməz hallar yaradır. Gözlənilən hərbi əməliyyatlar bir sıra ölkələrin ictimai və siyasi xadimləri, o cümlədən Fransa prezidenti J. Şirak, AFR kansleri Herhard Şröder və RF prezidenti V. Putin t ərəfindən qəti pislənilirdi. Müxtəlif ölkələrdə müharibə əleyhinə kütləvi nümayişlər keçirilirdi. ABŞ–ın mülki məsuliyyət mərkəzi jurnalistikanın müstəqil- liyi uğrunda Fondla birlikdə apardıqları tədqiqatın gedişində hesab- la mışdılar ki, 2001–ci ilin sentyabrından 2003- cü ilin sentyabrına q ədər İraq haqqında ABŞ rəhbərliyi 935 məlumat elan etmişdir. Bundan başqa, Rusiya kəşfiyyatı öyrənmişdir ki, 2001–ci ilin 11 sentyabrından İraq müharibəsinə qədər İraq hakimiyyət orqanları ABŞ əleyhinə yönəldilmiş terror aktı həyata keçirməyi planlaşdırmışdılar. Həmçinin ABŞ da İraqda dövlət çevrilişinə və S. Hüseynin q ətlinə hazırlaşırdı. Bir sıra ölkələrdən, o cümlədən NATO xətti ilə İngiltərə, İspaniya və s. kimi müttəfiqlərdən yardım alan ABŞ 2003–cü ilin martın 20 də İraqa qarşı müharibəyə başladı. Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin Yaxın Şərq üzrə keçmiş məsləhətçisi Kennt Pollak 2002 ci ild ə nəşr olunmuş “ Tufanın yaxınlaşması: İraqa müdaxilənin əsaslandırılması” adlı kitabında yazmışdı:”Əgər indi S. Hüseynin kütl əvi qırğın silahını yaratmasının qarşısı alınmasa, tezliklə İraq əlçatmaz olacaq. Diktatorun təhlükəsizliyi İraqın nüvə bombası və ya dig ər kütləvi qırğın silahı ilə təmin ediləcək”. Aparıcı Qərbi Avropa ölkələri əvvəlcə İraqa qarşı müha- rib ədə NATO xətti ilə əsas müttəfiq olan ABŞ–ın müdafiə etmə- dil ər.ABŞ–ı müdafiə etməməsində hər bir Avropa ölkəsinin öz s əbəbləri var idi. Lakin tədricən Avropa ölkələri ilə ABŞ arasında müharib ə ilə bağlı mübahisə aradan qalxdı. ABŞ dövlət katibi K. Pauell “İraq problemi” üzrə öz tərəf- darlarını “arzu edilənlərin koalisiyası” (the colaition of illing) adlan dırmışdı. 49 ölkə ABŞ–ın İraqdakı müharibəsini müdafiə et- 212 mişdi. ABŞ əhalisinin 70%-i (respublikaçıların 93%, demokratların 50% - i) hökum ətin siyasətini dəstəkləyirdi.ABŞ–ı dəstəkləyən ölk ələrdən biri Azərbaycan Respublikası idi.Azərbaycan həm də Əfqanısatndakı antiterror koalisiyasına qoşulmuşdu. S. Hüseyn rejimi qısa müddətə və asanlıqla darmadağın edildi. 2003–cü ilin aprelin 9– da antiterror koalisiyasının qoşunları Bağdada daxil oldu, mayın 1–də ABŞ prezidenti C. Buş San–Di- yeqo rayonunda yerl əşən “Avraam Linkoln” adlı aviasiya daşıyan g əmidə çıxış edib İraqda müharibənin əsasən başa çatdığını bil- dirdi. İraq prezidenti S. Hüseyn həbs və edam edildi. İraq müharibəsi (2003–cü ilin martın 20–dən 2010–cu ilin sentyabrın 1–dək)ABŞ silahlı qüvvələrinin və onun müttəfiqlərinin S əddam Hüseyn rejimini devirmək üçün İraqa soxulması ilə başlamışdır. İraqda hərbi əməliyyat 2003–cü ilin mart ayının 20–də baş- ladı. “Onun kodu”, “İraqın azadlığı” adlanırdı. Hərdən onu səhv ola raq “Şok və əsmə” də adlandırırlar. Lakin bu ad daha çox hərbi doktrinaya aiddir. Bu doktrina 1996– cı ildə İraqla bağlı olaraq ve- ril mişdir. D əniz piyadAları Bağdadın darvazasında Səddam Hüseynin saraylarından birinə 2003–cü ilin aprelin 9 –da daxil oldular. 1991– ci il İran körfəzindəki müharibədən fərqli olaraq bu hadis ədən 12 il keçdikdən sonra, demək olar ki, ABŞ və onun müt- t əfiqləri quruda hücuma başladılar.Onlar uzunmüddətli hava kom- pa niyası aparmadılar. Bunun üçün plasdarm Küveyt oldu. Koalisi- ya komandanlığı şimal cəbhəsi də təşkil etməyi məsləhət görürdü. Lakin buna əhəmiyyətli dərəcədə Türkiyə parlamentinin etirazı da mane oldu. Parlament ABŞ qoşunlarının ölkədə yerləşdirilməsinə icaz ə vermədi. ABŞ və Böyük Britaniyanın beş diviziyası İrqaın 23 divizyası tərəfindən ciddi müqavimətlə qarşılaşdı. İraq Hərbi Hava Qüvv ələri tam hərəkətsiz idi. Aprelə yaxın ABŞ qüvvələri Bağ- dadın yaxınlığında yerləşdilər. Aprelin 9 –da İraqın paytaxtı döyüş- süz tutuldu. S əddam Hüseynin bütün heykəlləri dağıdıldı. Bütün bunlar çoxlu dünya telekompaniyaları tərəfindən efirdə göstərildi. Şimal istiqamətinə hərəkət başlandı. Aprelin 15–də ABŞ–ın qoşunları Tiqriti tutdular, hərbi əməliyyatların aktiv fazası başa 213 ça tdı. Tədricən Bağdad və İraqın digər şəhərlərini tüfeylilik dalğası bürüdü. Müv əqqəti hakimiyyətsizlik şəraitində çoxlu şəxsi evlər, mağazalar və dövlət idarələri qarət edildi. Ayyarım ərazisində koalisiyanın itkisi 172 nəfər oldu. Onlardan 139 nəfəri amerikalı, 33 n əfəri Böyük Britaniyalı idi. Bu dövrdə İraqın itkisi haqqında d əqiq məlumat verilmirdi.Tədqiqatçı Karl Konnetanın verdiyi m əlumata görə, hücum zamanı 920 İraq hərbi qulluqçusu və 7300 mülki şəxs həlak olmuşdur.1991–ci ildə verilən itkidən bu müharib ədəki itki iki dəfə çox idi.Londonda çıxan “Hardian” q əzeti 2008–ci ildə yazırdı ki, təkcə müharibə başlayandan keçən 10 gün ərzində ABŞ hərbi əməliyyatlara 5 mlrd dollar vəsait sərf etmişdi. Dolayı və birbaşa hərbi xərclər isə bu müharibədə b əşəriyyətə 6 mlrd. dollara başa gəlmişdir ki, onun yarısı ABŞ–ın payına düşür. 2003- cü ilin yazında İraqa hücum zamanı əməliyyatın m ərkəzi Doxa (Qatar)şəhərində yerləşirdi. Hərbi əməliyyat sahə- sind ə bütün qüvvələrə ABŞ Mərkəzi komandanlığının komandanı general Tommi Frenks başçılıq edirdi. İyulda onu general Con Abisaid əvəz etdi. Sonra çoxmilli silahlı qüvvələrə fasiləsiz olaraq aşağıdakı şəxslər komandanlıq etmişdilər: Rikardo Sançes (2003, iyun–2004, iyun). Corc Keysi (2004, iyun–2008, fevral) Devid Petrues (2007, fevral–2008, sentyabr) Reymond Odierno (2008 sentyabrından) Müharib ə ərəfəsində İraqda ABŞ–ın hərəkətlərinə qarşı müxalif ət yarandı. 2003–cü ilin yanvarın 20–də Fransanın xarici işlər naziri Dominik de Vilper elan edirdi ki, “Biz belə hesab edirik ki, İraqa hərbi hücum ən pis qərar olacaqdır”. Bu dövrdə bütün dünyada İraqda müharibəyə qarşı güclü etirazlar başladı. Fransız alimi Dominik Peinyenin hesablamasına görə 2003–cü ilin yan- varın 3–dən aprelin, 12–dək müharibə əleyhinə çıxışlarda 36 mi lyon adam iştirak etmişdir. Bütün dünya üzrə 300 iri nümayişlər baş vermişdir. 2003–cü ilin fevralın 15–də ən böyük nümayiçlər keçirilmişdir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|