93
hallarda müvafiq t
ədbirlərə hazır olmaq, məlumatların təhlili və
infrastrukturların müdafiəsi təşkil edirdi. Daxili Təhlükəsizlik
Nazirliyi Pentaqondan sonra
ən böyülk nazirlik idi.
Beyn
əlxalq əməkdaşlıq daxili təhlükəsizliyin elementlərindən
biri kimi mü
əyyən edilmişdi.
2001 –
ci ilin sentyabrın 11 – də olmuş terror aktlarının
hazırlanması və həyata keçirilməsində ABŞ Səudiyyə Ərəbistan-
dan olan m
ilyonçu Usama ben Ladenin başçılıq etdiyi “Əl –
Qaida” t
əşkilatını günahlandırdı. ABŞ kəşfiyyatı müəyyən etmişdi
ki, U.ben Ladenin m
ənzil qərargahı, təşkilatın təlim bazaları
Əfqanıstanda yerləşir. ABŞ Əfqanıstandan U.ben Ladenin verilmə-
sini t
ələb etdi. Lakin Əfqanıstan rəhbərliyi ABŞ – ın tələbinə əməl
etm
ədi və bildirdi ki, U. ben Ladenin günahı sübut edilməmişdi.
Şərqi və Cənubi Asiyada nüfuz uğrunda mübarizədə ABŞ –
ın əsas rəqiblərindən biri Çin Xalq Respublikası idi. ABŞ Çindən
çoxlu kredit almışdı. 2008 – ci ildə ABŞ – ın xarici borcu 5,8
trilyon dollar olmuşdu ki, bunun təxminən 2 trilyon dolları Çinin
payına düşürdü. Ona görə ÇXR ilə münasibətlərə ABŞ böyük
diqq
ət yetirirdi. Çin ABŞ – ın Asiya – Sakit okean siyasətinin
m
ərkəzində dayanırdı. ABŞ Çinin hərbi – dəniz donanmasını güc-
l
əndirmək yolu ilə Hind okeanında və Asiyada təsirinin artma-
sından narahat idi. Çin təyyarədaşıyan gəmilər inşa etmək, dəniz
quldurları ilə mübarizə məqsədi ilə Ədən körfəzinə hərbi gəmilər
gönd
ərmək fikrində idi. ÇXR yeni raketdən müdafiə silahları
yaradır və Cənubi Çin dənizində yerləşən Xaynan adasında kosmik
raketl
ər üçün buraxılış meydançası inşa edirdi.
ABŞ – ın diqqət mərkəzində saxladığı məsələlərdən biri
Koreya Xalq Demokratik Respublikasının nüvə silahı yaratmaq
ist
əməsi idi. C. Buş hökuməti 6 il ərzində Şimali Koreya ilə əlaqə
saxlamaqdan imtina etmişdi. ABŞ KXDR – la 1994 – cü ildə
bağlanmış sazişi ləğv etmiş və onu “şər oxu” – na daxil etmişdi.
1987 – ci ild
ə Cənubi Koreyanın sərnişin təyyarəsi KXDR–ın
agentl
əri tərəfindən partladıldıqdan sonra onun adı ABŞ dövlət
departamentinin h
ər il nəşr etdiyi terrorçuluğa kömək edən dövlət-
l
ərin siyahısına daxil edilmişdi. 2006 – cı ilin oktyabrında KXDR
il
ə özünün ilk nüvə reaktorunu partlatdıqdan sonra ABŞ – ın ona
94
münasib
əti dəyişdi. 2008 – ci ilin iyununda C.Buş hökuməti
KXDR–
ın adını terrorçuları müdafiə edən dövlətlərin siyahısından
çıxartdı. Çünki Şimali Koreya özünün nüvə proqramı haqqında
b
əyannamə ilə çıxış və nüvə reaktorunun soyuducu qülləsini ləğv
etmişdi. ABŞ hökuməti KXDR–lə ticarətə icazə verdi. Şimali Ko-
reya beyn
əlxalq maliyyə təşkilatlarından kredit almağa başladı.
Lakin ABŞ şirkətlərinin KXDR–də bizneslə məşğul olması hələ də
qadağan olunurdu, KXDR –ın ABŞ bankalarındakı vəsaitlər
dondurulmuşdu. 2008 – ci ilin sonunda KXDR – ın mövqeyi dəyiş-
di, o, nüv
ə obyektlərinə beynəlxalq komissiyanın üzvlərini burax-
maqdan imtina etdi.
ABŞ Hindistanla münasibətləri yaxşılaşdırmağa başladı.
ABŞ Hindistanda təhsilə və kənd təsərrüfatına kapital qoydu, mü-
dafi
ə və atom elektrik stansiyaları tikintisi sahəsində kömək etdi.
ABŞ hesab edirdi ki, Hindistan Asiyada onun strateji
dayaqlarından biri ola bilər və Çinin nüfuzunun artmasının
qarşısını almaq üçün ondan istifadə etmək olar.
ABŞ – ın “şər oxu” – na aid etdiyi İranla münasibətləri
g
ərgin idi. ABŞ – ın rəsmi dairələrinə hətta İrana qarşı müharibə
ehtimalından danışırdılar. MAQATE İranın nüvə silahı yaratma-
dığını, ABŞ isə İranın atom bombası düzəltmək istədiyini iddia
edirdi.
ABŞ – ın xüsusi xidmət orqanlarının hazırladığı və nəşr
etdirdiyi s
ənəd deyilirdi ki, İran hələ 2003-cü ildə nüvə silahı
yaratmağa yönəlmiş işləri dayandırmışdı. 2008–ci ilin əvvəlində
ABŞ-da İranın nüvə tədqiqatlarına mane olmaq planı hazırlandı.
Bu plan İranda enerji, kompüter və digər infrastruktur sisteminin
işində təxribatları nəzərdə tuturdu.
ABŞ hökuməti Polşa və Çexiya ərazisində raketdən
müdafi
ə sistemi yerləşdirmək istəyirdi. ABŞ bu məqsədini Avropa
ölk
ələrini İran raketlərinin hücumundan qorumağın zəruriliyi ilə
əsaslandırmağa çalışırdı.
2008–
cı ilin yayında ABŞ – la Polşa və Çexiya arasında
raketd
ən müdafiə sisteminin yerləşdirilməsi haqqında razılıq əldə
edildi.
Lakin İran Avropa ərazisinə çatan raketlərə malik deyildi.
Dig
ər tərəfdən isə, ABŞ hökuməti Polşa və Çexiya ərazisində
raketd
ən müdafiə sisteminin yaradılması ideyasını NATO
95
ç
ərçivəsində irəli sürməmişdi. Bu isə bir sıra NATO ölkələrinin
narazılığına səbəb olmuşdu. Onlar ABŞ – ın həmin addımlarını
Şərqi Avropa ölkələri ilə ikitərəfli hərbi ittifaqın
möhk
əmləndirilməsi kimi qiymətləndirirdilər.Rumıniya və Ma-
carıstan ərazisində ABŞ hərbi bazalar yaradırdı. Amma bunlar
NATO bazaları sayılırdı. ABŞ – ın Polşa və Çexiyada raketdən
müdafi
ə sistemi yaratmaq cəhdləri Rusiyanın narahatlığına səbəb
oldu.
Rusiya ABŞ – ın niyyətini öz təhlükəsizliyi üçün qurğu
yaradan amil kimi qiym
ətləndirirdi. ABŞ Rusiyanın İrana nüvə
texn
ologiyaları göndərməsindən narazı idi.
2008 –
ci ilin fevralında ABŞ Kosovanın müstəqilliyini
tanımışdı. Əhalisinin əksəriyyəti albanlardan ibarət olan Kosovo
Serbiyanın vilayətlərindən biri idi. Rusiya Kosovonun müstəqil-
liyinin tanınmasına kəskin etirazını bildirmişdi. Rusiya keçmiş
sovet respublikalarını öz sıralarına qatmaq istəyən NATO – nun
şərqə doğru genişlənməsinin əleyhinə idi. Rusiya ilə
qarşıdurmanın kəskinləşməsini istəməyən ABŞ və NATO 2008 –
ci ilin aprelind
ə Ukrayna və Gürcüstanın NATO – ya daxil olması
m
əsələsini müzakirə etmədilər.
2008 – ci il avqustun 8 – 12 d
ə Rusiya ilə Gürcüstan
arasında müharibə ABŞ – la Rusiya arasında münasibətlərin pisləş-
m
əsinə səbəb oldu. ABŞ hökuməti Rusiyanın siyasətini kəskin
t
ənqid edirdi. Eyni zamanda ABŞ hökuməti başa düşürdü ki
Rusiya il
ə münasibətlərdə gərginliyin artması hər iki tərəfə yalnız
ziyandır. ABŞ bir sıra problemləri Rusiya ilə əməkdaşlıq
z
əminində həll etmək istəyirdi. İranın nüvə tədqiqatlarının qarşı-
sını almaq üçün Əfqanıstandakı terrorçulara qarşı müharibədə
Rusiya il
ə əməkdaşlıq etmək mümkün idi. Bundan əlavə, strateji
hücum silahlarının ixtisarına dair yeni müqavilə hazırlamaq lazım
idi, çünki strateji hücum
silahlarının ixtisarına dair birinci müqa-
vil
ənin müddəti 2009 – cu ilin dekabrında başa çatırdı. ABŞ – da
yeni müqavil
ə layihəsi hazırlanmışdı, lakin Gürcüstan hadisələri ilə
müqavil
ə layihəsi konqresdə müzakirə edilmədi. 2009 – cu ildə
ABŞ – da rusiyaşünaslar A.Asmon və E. Kaçins tərəfindən nəşr
edilmiş “Rusiya balansı” adlı kitabda yazılmışdı ki, ABŞ – ın
Rusiya siyas
əti aydın olmadığına və yüksək səviyyəli görüşlər
Dostları ilə paylaş: |