İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 55
cavabını verən respondentlərin aid olduqları cəmiyyətləri daha az tolerant xalqların siyahısına daxil etmişlər.
Azərbaycan, əhalisinin 10-15 %-nin bu suala “başqa irqdən olan insanların” cavabını verən ölkələrin kateqoriya- sına daxil edilmişdir. Beləliklə, Azərbaycan regiondakı qonşuları Gürcüstan, Ermənistan, Türkiyə, Rusiya və İrana nisbətən daha tolerant ölkədir. Azərbaycan cəmiyyətinin tolerantlıq göstəriciləri bir sıra Avropa ölkələrinin göstəricilərindən də xeyli yüksəkdir. Maraqlı burasıdır ki, bu ölkələrin öz göstəricilərinin də arasında böyük fərqlər vardır. Tədqiqat göstərir ki, hətta iqtisadi inkişaf və savadlılıq üzrə yüksək göstəricilərə malik
KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 56
Qərbi Avropa ölkələri belə heç də hər zaman tolerant ola bilmirlər. Məsələn, rəyi soruşulan və 23 %-i başqa millətlərdən olan insanları öz qonşuları kimi görmək istəməyən Fransa Avropanın tolerantlıq dərəcəsi zəif olan ölkəsi kimi müəyyən edilmişdir. Hətta, bu qiymətləndir- məyə görə, keçmiş sovet respublikaları Belarus və Latviya Avropanın bəzi inkişaf etmiş ölkələrini qabaqlayırlar. Hindistanlıların 43,5 %-i, İordaniyalıların 51,4 %-i, Banqladeş və Honq-Qonq əhalisinin isə təxminən 70 %-i başqa irqlərdən olan insanların onlara qonşu olmalarını istəmirlər.
Tədqiqatın nəticələrinə görə, İngiltərə, Skandinaviya, Şimali Amerika və cənubi Amerikanın əksər ölkələri, həmçinin Avstraliya dünyanın ən tolerant ölkələridir.
Zənnimizcə, Azərbaycanın və Azərbaycan xalqının bütün tarixi boyunca bu ölkədə tolerantlıq mühitinin yaradılması və qorunub saxlanılması, etnik ədavət və ayrı- seçkilik faktlarının qeydə alınmaması (hətta, başqa siyasi sistem daxilində olduqda belə və ermənilərin təhrikləri istisna olmaqla - İ.M.), ilk növbədə Azərbaycan xalqının və dövlətinin bu xalqların hər birinin milli-mənəvi dəyərlərinə hörmətlə yanaşması və qayğı göstərməsi ilə bağlıdır.
Ümumiyyətlə, qədim dövrlərdən başlayaraq günü- gündən formalaşan, təkmilləşən milli-mənəvi dəyərlərimiz, xalqımız, tariximiz, mədəniyyətimiz və mənəviyyatımızın inkişafı haqqında söz demək üçün ayrı-ayrılıqda hansısa bir
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 57
fənn, məsələn, tarix, ədəbiyyat və s. üzrə aldığımız biliyə söykənmək yetərli deyil. Bunlarla yanaşı, milli-mənəvi dəyərləri fəlsəfi, psixoloji, sosioloji, politoloji, bir sözlə, bütün humanitar problematikanı özündə əks etdirən fənnlərarası bir aspektdən yanaşaraq qiymətləndirmək bəlkə də müəyyən səviyyədə mümkündür. Bu gün fəxr etdiyimiz, xalqımızın Avesta, Dədə Qorqud, Qurani-Kərim kimi tarixi-mədəni abidələrdən, Nizami Gəncəvi, Əfzələddin Xaqani, Nəsirəddin Tusi, Məhəmməd Füzuli, Şah İsmayıl Xətai, Mirzə Fətəli Axundzadə, Nəriman Nərimanov, Cəlil Məmmədquluzadə, Məmməd Əmin Rəsulzadə, Mircəfər Bağırov, İmam Mustafayev, Mirzə İbrahimov, Mehdi Hüseyn, Şıxəli Qurbanov, Əbülfəz Elçibəy və s. kimi parlaq simalardan ərməğan alıb zənginləşdirdiyi, fərqli ictimai-siyasi sistemlərdə belə qoruyub-saxladığı və bizə ərməğan etdiyi milli-mənəvi dəyərlərimiz tarixin bütün zaman kəsiklərində mühüm inkişaf yolu keçmişdir. Milli dəyərlərimizə bolşevik ictimai-siyasi sistemində - ateist sosializm cəmiyyətində müəyyən qadağalar qoyulmuş, onları həyata keçirənlərə qarşı “cəza tədbirləri” tətbiq edilmişdir. Lakin, bütün bunlara baxmayaraq, Azərbaycan xalqı öz milli-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini qoruyub saxlamış, milli, dini əxlaq və inamını yüksək tutaraq, humanistlik, mənəvi saflıq, sadiqlik, mərhəmət və bütövlük nümayiş etdirmiş, milli
KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 58
(Novruz) və dini (Qurban, Ramazan) bayramlarını ümumxalq səviyyəsində qeyd etmişdir.
Azərbaycan dilinin konstitusiyada (1956-cı il və 1978–ci il) dövlət dili kimi təsbit olunması, Novruz bayramının milli bayram kimi qeyd olunması və s. ilə bağlı hərəkatları buna misal göstərmək olar. Azərbaycan KP MK bürosu 1956-cı il iyulun 24-də Azərbaycan SSR-nin Konstitusiyasına Azərbaycan SSR-in dövlət dili barədə maddə əlavə edilməsi haqqında Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin təklifini müzakirə edir. Büro Azərbaycan SSR-nin Konstitusiyasına “Azərbaycan SSR-in dövlət dili Azərbaycan dilidir” və “Azərbaycan SSR ərazisində yaşayıb azlıq təşkil edən millətlərə həm öz mədəniyyət idarələrində, həm də dövlət idarələrində ana dilini sərbəst inkişaf etdirmək və işlətmək hüququ təmin edilir.” – məzmunda maddələrin əlavə olunması məqsədi ilə Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinə bu maddələrin Azərbaycan SSR Ali Sovetinin üçüncü sessiyasının müzakirəsinə çıxarmağı tövsiyə edir. 23
23 ARSPİHDA, fond 1, siyahı 43, iş 87, vərəq 113.
Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|