İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 40
açmadan onlardan tez-tez istifadə etmək əksər hallarda antitəbliğat xarakteri kəsb edir. Müasir auditoriyanın intellektual səviyyəsi yüksək olduğuna və şərhə ehtiyac duymadığına görə, bir çox hallarda nəsihət səpkili materialların davamlı şəkildə izləyicinin düşüncəsinə zomblaşdırılması mahiyyətinə və cəmiyyətin ehtiyacına uyğun olmayan yeni düşüncə obrazlarının yaranmasına səbəb ola bilir. Hamı belə bir fikirlə razıdır ki, kütləvi informasiya vasitələri cəmiyyətin həyatında baş verən mürəkkəb və çətin proseslərə operativ müdaxilə etmək, onların qlobal problemə (geosiyasi problemlər, iqtisadi böhran, enerji təhlükəsizliyi, demoqrafiya, narkomaniya, qanunsuz miqrasiya və s.) çevrilməsinin qarşısının alınmasında və həllində geniş imkan və mexanizmlərə, funksional-texniki alətlərə malikdir. Kütləvi informasiya vasitələri ictimaiyyəti məlumatlandırır, müxtəlif konstruktiv baxışlarla, gələcək inkişaf konsepsiyaları ilə tanış edir. Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, kütləvi informasiya vasitələrinin bu istiqamətdə fəaliyyəti beynəlxalq normalardan və dövlətin siyasətindən hətta fərqlənsə belə, problemin həllinə müəyyən dərəcədə töhfə verə bilir. Lakin, kütləvi informasiya vasitələri, xüsusilə də çoxsaylı etnik tərkibə malik ölkədə gedən demokratikləşmə prosesinə uyğun gəlməyən hansısa birtərəfli siyasi mövqe nümayiş etdirdiyi hallarda bu fikri birmənalı şəkildə söyləmək mümkün olmur. Ona görə də KİV-in millətlərarası münasibətlər mövzusunu xüsusi taktla İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 41
işıqlandırması, bu sahədə dövlət siyasətinin məqsəd və vəzifələrini tam aydınlığı ilə izah etməsi insanlarda millətlərarası və dövlətlərarası münasibət mədəniyyətinin formalaşdırıl-masının və cəmiyyətdə sabitliyin bərqərar olmasının rəhni kimi qiymətləndirilir 17 .
XX əsrin sonlarında Şərqi Avropada və keçmiş SSRİ ərazisində güclü dövlətlərin geosiyasi maraqlarının toqquşması zəminində baş verən hadisələr, xüsusilə də tədqiqatımız üçün daha önəmli olan Dağlıq Qarabağ separatizmi, Talış-Muğan respublikasının yaradılmasına, ölkənin şimal rayonlarında milli zəmində iğtişaşların törədilməsinə və bu məqsədlə də bölgədə siyasi institutların və proseslərin daha kiçik etnoslara bölünməsinə və etnikləşmənin dərinləşməsinə göstərilən cəhdlər milli siyasətlə KİV-in qarşılıqlı təsir məsələlərini daha həssas bir problemə çevirir. Yaranmış vəziyyət hər bir şəxsdən, o cümlədən, kütləvi informasiya vasitələrindən öz fəaliyyətlərinin təhlükəli nəticələri barədə hesabat tələb edir. Xüsusilə də dünyanın harasında baş verməsindən asılı olmayaraq, müasir yayım texnologiyalarının real vaxt rejimində onların hamısını bir araya gətirmək imkanı bu problemləri daha aktual edir.
17 Абдулатипов Р.Г. Послание президенту РФ Б.Н.Ельцину о федеративной и национальной политике. М.: 1995 г., с.3. KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 42
Əlbəttə, silahlı milli münaqişələrdə bəşəriyyətin məruz qaldığı ən böyük və ən ağır itki insan itkisi hesab olunur. Əgər, təkcə Dağlıq Qarabağ separatizmi ilə bağlı mətbuatda dərc olunan statistik məlumatları toplasaq, münaqişənin ilkin (qaynar) dövrlərində yalnız Azərbaycan tərəfindən 20 min nəfərdən çox insan itkisinin olduğunu müəyyən etmiş oluruq. Müqayisə üçün deyə bilərik ki, bu itki onillik Əfqanıstan müharibəsində Sovet İttifaqının verdiyi insan itkisindən təxminən 2 dəfə çoxdur. Yaralananların və şikəst olanların sayını isə dəqiq müəyyən etmək nə qədər çətin olsa da, bu rəqəmin 50 min nəfər olduğu bildirilir. 4866 nəfərin itkin düşdüyü təxmin edilir. Rəsmi məlumata görə, bu gün respublikada 11 min Qarabağ müharibəsi əlili, 13710 şəhid ailəsi vardır. Milli siyasət və ya dövlətlərarası münasibətlər zəminində toqquşmalar zamanı KİV-lər başqa sahələrə nisbətən iqtisadi zərərlər barədə daha az məlumat verə bilirlər və əksər hallarda da bu məlumatlar jurnalistikanın daxili qanunauyğunluqlarından deyil, xarici qanunauyğun- luqlarından asılı olur, müəyyən obyektiv və subyektiv səbəblərə görə reallığı heç də həmişə düzgün əks etdirə bilmir və təxmini olurlar. Lakin, bütün bu çətinliklərə baxmayaraq, ilkin qiymətləndirmələrə görə (əlbəttə, KİV-in iştirakı ilə - İ.M.), işğal olunmuş ərazilərdə infrastrukturun, sənaye və kənd təsərrüfatı obyektlərinin dağıdılması nəticəsində respublikanın iqtisadi həyatına vurulmuş ziyanın ümumi məbləği 60 milyard ABŞ
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 43
dollarından çox olduğu bildirilir və bu rəqəm hər il ədədi silsilə üzrə artmaqdadır. Münaqişə nəticəsində respublikamızın məruz qaldığı ikinci ciddi sosial problem yenə insanla bağlıdır. Bu, böyük sayda qaçqın və məcburi köçkün ordusunun əmələ gəlməsi idi. Qarşıdurmanın ilk illərində artıq respublika əhalisinin hər yeddi nəfərindən biri qaçqına və ya məcburi köçkünə çevrilmişdi. Bu, həmin dövrdə bütün dünyada analoqu olmayan bir presedent idi. Hələ Ermənistanın Azərbaycana qarşı həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlara qədər Ermənistan ərazisinin azərbaycanlılardan etnik təmizlənməsi (1986-1988-ci illər) nəticəsində 250 min soydaşımız öz tarixi torpaqlarından deportasiya edilmiş və Azərbaycana pənah gətirmişdi. Bu deportasiya müddətində 18 min müsəlman kürdü də Azərbaycana üz tutmuş və burada dinclik tapmışdı. Eyni zamanda, milli qarşıdurma zəminində Orta Asiya respublikalarını tərk etmiş 50 minə yaxın ahısqa türkü də Azərbaycana gəlmiş və burda məskunlaşmışdı. Sonrakı illərdə (1990-1993-cü illər) Dağlıq Qarabağın və ətraf yeddi rayonun Ermənistan tərəfindən işğalı nəticəsində (Rusiya Federasiyasının regiondakı hərbi birləşmələrinin köməyi ilə) 700 mindən çox insan doğma ev-eşiyindən didərgin düşür, məcburi köçkünə çevrilir. 98 min insan isə sərhəd bölgələrindən ölkənin içərilərinə - daha təhlükəsiz yerlərə köçür. Beləliklə, 1 milyondan çox insan
Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|