İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 51
şəraitində yaşamalarının parlaq nümunəsidir. Etnik çoxluqla yan-yana yaşayan digər xalqlara münasibətdə tolerantlıq ölkə əhalisinin əksəriyyətinin ortaq milli, mənəvi və dini dəyərlərinə xas dözümlülüklə, müxtəlif etnik icmaların vahid ərazidə tarixən təşəkkül tapmış birgə yaşayışı ilə izah olunur.
Ümumiyyətlə, hər hansı bir cəmiyyətdə bütün xalqların özünəməxsus milli-mənəvi dəyərlərinin inkişafında və qarşılıqlı surətdə zənginləşməsində bu cəmiyyətdəki bütün sosial-siyasi institutların, xüsusilə də
KİV-in bu istiqamətdə fəaliyyəti ayrıca, həm də fundamental elmi araşdırmaların obyekti olmalıdır. Problemin aktuallığı və həssaslığı nəzərə alınaraq, KİV-in sözügedən sahədə fəaliyyəti ilə bağlı aparılacaq tədqiqatların, söyləniləcək elmi-praktik diskursların, hətta adi mülahizələrin və əldə olunacaq nəticələrin Azərbaycan mentalitetinin, dünyəvi dəyərlərin araşdırıcıları üçün, eyni zamanda bu problemlərlə maraqlanan sıravi oxucular üçün böyük əhəmiyyət kəsb edəcəyi heç kimdə şübhə doğurmur. Etnik identifikasiyanın hüdudları, ana dilinin funksional rolu və etnik özünüdərkin dirçəlişində kütləvi informasiya vasitələrinin yeri və rolu haqqında yuxarıda deyilən mülahizələri 1998-1999-cu illərdə respublikamızda AMEA Fəlsəfə və Hüquqi Tədqiqatlar İnstitutu tərəfindən KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 52
keçirilən sosioloji tədqiqatın nəticələri də təsdiq edir. 21
ənənəvi milli mədəniyyətin elementləri barədə əhalinin bilik səviyyəsini müəyyən etmək məqsədi ilə sorğuya xüsusi suallar da daxil edilmişdi.
Tədqiqat milli özünüdərkin bərqərar olmasında və dirçəlişində kütləvi informasiya vasitələrinin əhəmiyyətini təsdiq edir. Şəhər əhalisinin 22,2 %-i, kənd əhalisinin isə 21,5 %-i həmişə, bəzi vaxtlarda isə müvafiq olaraq 45,5 %-i və 43,2 %-i radio verilişlərinə Azərbaycan dilində qulaq asır. Bədii ədəbiyyatı şəhərlilərin 66,3 %-i, kəndlilərin isə 55,9 %-i; qəzetləri də müvafiq olaraq 58,7 %-i və 46,6 %-i həmişə və bəzən də Azərbaycan dilində oxuyurlar.
Kənddə yaşayan respondentlər şəhərdə yaşayanlara nisbətən televiziya verilişlərinə Azərbaycan dilində daha çox baxırlar, müvafiq olaraq - 61,5 % və 40,5 %. Sorğuya televiziya verilişlərinə Azərbaycan dilində baxmayanlardan, radio verilişlərinə Azərbaycan dilində qulaq asmayanlardan, qəzetləri və bədii ədəbiyyatı Azərbaycan dilində oxumayanlardan bunun səbəbini
21 Фарадов Т, Этнокультурная идентичность и некоторые аспекты психологии межнацонального общения в Азербайджане. http://www.gumilev-center.az/nacionalno-etnicheskoe-soznanie- azerbajdzhancev-chast-iii/, 2013. 17 февраля.
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 53
göstərmələri barədə də ayrıca sual daxil edilmişdi. Respondentlər bunu sadəcə ana dilini pis bilmələri və ya da bilməmələri ilə izah etmişlər. Beləliklə, aparılmış tədqiqat işi, təlim və tərbiyə prosesinin müvafiq təşkili təqdirində, gənc nəsildə vətənpərvərlik, vətəndaşlıq hisslərinin tərbiyə olunmasının, milli özünüdərkin, ölkəmizdə yaşayan bütün xalqların tarixinə və mədəniyyətinə, insanın şəxsiyyətinə və hüquqlarına hörmətlə yanaşmanın mümkün olduğunu bir daha təsdiq edir. Sorğu həmçinin belə bir nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlər elmi cəhətdən hələ tam öyrənilməmiş, çoxaspektli və daxilən mürəkkəb bir problemdir və bu problemin tədqiqinin elmi və praktik əhəmiyyəti dünyanın müxtəlif ölkələrində və regionlarında millətlərarası və dövlətlərarası, o cümlədən, milli daxili münasibətlərin mürəkkəbləşməsi və müasirləşməsi dərəcəsinə müvafiq olaraq artır. “Azərbaycan bu ölkədə yaşayan bütün millətlərin vətənidir” və “Azərbaycan dünyəvi, ancaq burada yaşayan xalqların öz dinindən ayrı düşmədiyi dövlətdir” – dünyagörüşləri üzərində qurulmuş və inkişaf etdirilmiş, dövlət-insan, dövlət-vətəndaş, dövlət-din münasibətləri sistemləri formalaşmış və hazırda da uğurla həyata keçirilən bir ölkədir. Çoxmillətli və çoxkonfessiyalı Azərbaycanda əsrlər boyu yaranmış və formalaşmış tarixi tolerantlıq mühiti qorunub saxlanılır və burada yaşayan bütün xalqların KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 54
müştərək milli sərvəti kimi dəyərləndirilir və inkişaf etdirilir. Bu
fikri əminliklə söyləməyimizə tutarlı əsaslarımız da vardır. Belə ki, burada yaşayan bütün insanların ümumi vətəni sayılan, çoxçeşidli etnik tərkibə malik Azərbaycan dünyanın 80 ölkəsində əhalinin həyati əhəmiyyət kəsb edən dəyərlərinin (World Values Survey) öyrənilməsi məqsədi ilə keçirilmiş və nəticəsi “ The Washington Post” qəzetinin saytında yerləşdirlmiş (16 may 2013-cü il) dünyanın ən tolerant ölkələrinin siyahısına daxil edilmişdir. 22
inkişaf səviyyəsi, etnik müxtəlifliyi və əhalisinin tolerantlıq dərəcəsi arasında paralellərin aparılması və onların bir- birindən asılılıq vəziyyətinin müəyyən edilməsi vəzifələri qoyulsa da, araşdırmanın nəticələri bu fenomenlər arasında hansısa ciddi bir asılılığın olmadığını göstərmişdir (nəticələr xəritə şəklində verilir). Respondentlərdən digər suallarla yanaşı, “Kimlərin qonşunuz olmağını arzu etmirsiniz?” sualına cavab verməyi də xahiş etmişlər. Tədqiqatçılar rəyi soruşulanların böyük əksəriyyətinin bu suala “başqa irqdən olan insanların”
22 World's 'most racially intolerant' countries mapped. “ The
Washington Post”, 16 May 2013 Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|