İlham Mazanlı
Yüklə 3,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İlham A.Mazanlı_________________________________________________________
- KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi
İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 67
uğurlu nümunələri hesab etmək olar və bu televiziya jurnalları tamaşaçılar tərəfindən müntəzəm izlənilir. İctimai Televiziya etnik azlıq və qrupların mədəni irsinin qorunub saxlanılması və inkişaf etdirilməsi, xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşma və dostluq münasibətlərinin möhkəmləndirilməsi məqsədilə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi və Dövlət Neft Şirkti ilə birlikdə hər iki ildən bir “Azərbaycan - doğma diyar” devizi altında azsaylı xalqların incəsənəti festivalını keçirir. Müxtəlif bölgələrdən - Balakən, Zaqatala, Qax, Şəki, Quba, Qusar, Lənkəran, Astara, Masallı, Saatlı, İsmayıllı və Şabran rayonlarından azsaylı xalqların bədii özfəaliyyət kollektivləri festivala dəvət olunurlar. İctimai Televiziya bu festivalı peyk vasitəsilə bütün dünyaya yayır. Azərbaycanın zəngin milli palitrasını, azsaylı xalqların adət-ənənələrini, mətbəxini, folklorunu özündə əks etdirən videomateriallar hazırlanır və müxtəlif dillərə tərcümə edilərərək dünya ictimaiyyətinə çatdırılır. Lakin, heç də həmişə KİV-in imkanlarından pozitiv məqsədlər üçün istifadə olunmur. Bu tendensiyalara bəzi postsovet ölkələrinin və digər qonşu ölkələrin mətbuatında da rast gəlinir. Onlar KİV-in ictimai şüura nüfuzetmə imkanlarından sui-istifadə edir, əhaliyə kollektiv etnik, dini və s. hüququn insan hüquqlarından üstün əhəmiyyət kəsb etdiyini təlqin etməyə çalışırlar. Bu metoddan əsasən başqa xalqları əsrlərlə müstəmləkədə saxlayan rejimlər öz ömürlərini uzatmaq, ya da bu əsarətdən qurtarmış xalqları KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 68
bu və ya digər formada yenidən öz təsir dairələrinə daxil etmək üçün istifadə edirlər. Bu prosesdə kütləvi
Xüsusilə də elektron vizual mediada yeni kommunikasiya texnologiyalarının “məqsədli” tətbiqi sayəsində asanlıqla əldə olunan “25-ci kadr effekti”, müşahidə olunan, lakin qavranılmayan, yaxud da insan beyni tərəfindən qəbul olunan, ancaq emal olunmayan informasiya (işarə, səs, işıq formasında ola bilər) və ya istənilən material geniş auditoriyanın şüuru və hissləri ilə manipulyasiya etmək imkanlarını xeyli artırır. Jurnalistika ictimaiyyətində (o cümlədən, sahə elmində) belə bir fikir də mövcuddur ki, əhalisinin tərkibi çox sayda müxtəlif millətlərdən ibarət olan ölkələrdə millətlərarası və dövlətlərarası münasibət mədəniyyətini formalaşdırmadan vətəndaş mədəniyyətinə nail olmaq mümkün deyildir. Bu fikrin tərəfdarları öz mövqelərini beynəlmiləl dilin olmadığı kimi, beynəlmiləl mədəniyyətin də olmaması arqumenti ilə əsaslandırır və izah etməyə çalışırlar ki, İnternet bizim həyatımıza nə qədər yüksək sürətlə daxil olacaqsa, milli mədəniyyətin qorunub saxlanılması üçün həm sayca çox olan millətin, həm də milli azlıqların dilində mətbu sözün əhəmiyyəti bir o qədər vacib xarakter alacaqdır. Bu problem özünü xüsusilə ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində keçmiş SSRİ ərazisində millətlərarası münaqişələrin və insanların bu hadisələrə İlham A.Mazanlı_________________________________________________________ 69
münasibətlərinin kəskinləşdiyi şəraitdə özünü daha qabarıq şəkildə büruzə verirdi. Bəzi respublikaların KİV-ləri isə, hələ XX əsrin 70- 80-ci illərindən başlayaraq, beynəlxalq dəyərlərə, “vahid sovet xalqı” və s. bu kimi postulatlara məhəl qoymadan açıq şəkildə bir millətin başqa millətlərdən fərqliliyini – qədimlik və istedad baxımından üstünlüyünu və müstəsnalığını təbliğ edir, özünə “yerli xalq” imici qazandırmağa, başqa xalqların bura “gəlmə” olduqları ideyasını yaymağa, hətta millətlərin bərabərliyi prinsipinə etinasızlıq göstərərək, bu müddəaların milli qanunvericilikdə təsbit olunmasını, öz xalqlarının məkrli marağı naminə “əzabkeş xalq”, “tarixi ədalətin bərpası”, “milli haqq” və s. kimi konsepsiyaları mütləqləşdirməyə çalışırdılar. Bu da öz növbəsində millətçiliyi, xalqlar və dövlətlər arasında milli ədavəti daha da dərinləşdirirdi. Bu problem artıq jurnalistika araşdırıcılarını da narahat etməyə başlamışdı, çünki bu sahədə mətbuatın ikili rol oynamasını və KİV-in bu cür fəaliyyətinin hansı nəticələrə gətirib çıxaracağını onlar daha yaxşı anlayırdılar. Elmi tədbirlərdə artıq bu problematika ilə bağlı polemikalar da özünə yer alırdı. Bəzi tədqiqatçılar problemi kompleks şəkildə araşdırmağa cəhd göstərirdilər. Postsovet məkanında bu tendensiyalar ilk dəfə Cənubi Qafqaz respublikalarının və mərkəzi mətbuatın KİV millətlərarası və dövlətlərarası münasibətlərin təkmilləşdirilməsi faktoru kimi 70
nümunələri, 34 bir qədər sonra isə Pribaltika ölkələri mətbuatının materialları əsasında 35 araşdırılmışdır. Hər iki tədqiqat işində kütləvi informasiya vasitələri kəskinmüna- qişəli millətlərarası münasibətlərin sağlamlaşdırılması və təkmilləşdirilməsi amili kimi nəzərdən keçirilir. Lakin, buna baxmayaraq, hər iki tədqiqatçı KİV-in öz funksiyalarını obyektiv, peşəkarlıqla və məsuliyyətlə yerinə yetirmədikləri təqdirdə, siyasi sistemdən asılı olmayaraq, milli məsələnin və millətlərarası münasibətlərin həddən artıq gərginləşməsi qənaətinə gəlirlər. Birinci tədqiqatçı Dağlıq Qarabağ və onun ətrafında gedən hadisələrin işıqlandırılmasında mərkəzi KİV-lərin çox vaxt neytral və bəzən də Azərbaycana münasibətdə qeyri-obyektiv mövqe tutduqlarını, bir növ sosial-siyasi sifariş yerinə yetirdiklərini, İttifaq miqyasında kütləvi şüuru deformasiyaya məruz qoyan və bir-birini inkar edən stereotiplərin meydana gəlməsini, redaksiyaların fəaliyyətlərindəki özfəaliyyət və jurnalistikanın xarici və daxili qanunauyğunluqları ilə bir araya sığmayan təhlükəli presedent kimi xarakterizə edir. İkinci tədqiqatçı isə mətbuatın mənəvi və hüquqi də- yərlər şkalası üzrə üstünlüyü şəxsə və şəxslərə deyil, “yerli xalqa” verməsini, dövlətin və dövlətçiliyin, ərazinin “yerli”
34 Мазанлы И.А. Печать как фактор совершенствования межнациональных отношений. Дис. ... канд. ист. наук. – Москва.: АОН при ЦК КПСС, 1991, стр. 134. 35 Чичановский А.А. В тенетах свободы. М.: 1995. С. 182-195. Yüklə 3,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|