Ilmiy rahbar: aytimbetov n. Bajardi: jumaboyeva ch

reflektor
deb ataladi). Botiq ko‘zgu 
sferik, parabolik yoki giperbolik sirtli qilib yasaladi. Bunday sirtlardan qaytgan 
to‘lqin fronti har xil shakl oladi va ko‘zguning fokal tekisligida nuqtaviy 
yoritqichning turlicha shakldagi fazoviy tasvirlarini hosil qiladi.
Optik sistemalarni oq nur bilan yoritilganda xromatik aberratsiya kelib chiqadi. 
Bu abberratsiya sindirish ko’rsatkichi har xil to’lkin uzunlikdagi nurlar uchun xar 
xil bo’lishidan kelib chiqadi. Qisqa to’lkin uzunligidagi binafsha nurlar A
1
nuqtada 
to’planadi, uzunligi λ - li nurlar A
11
nuqtada to’planadi, bu nuqtalar orasida qolgan 

---

nurlar fokuslanadi. Yetti hil nur uchun linza fokusi bitta nuqtada bo’lmaydi. Natijada 
ta’sir bo’yalgan bo’lib ko’rinadi (2-rasm). 
2-rasm 
Sferik abberratsiya kamaytirish uchun linzalar sistemasidan foydalaniladi. 
Xromatik aberratsiyani yo’qotish uchun linza sirtiga yupqa tiniq qatlam surtiladi. 
Linzalarning kamchiligidan yana biri astigmatizmdir. Bu quyidagicha: Agar 
buyum bosh optik o’qga nisbatan ancha uzoqda bo’lsa ta’sir xira bo’ladi. Lekin 
ekranni u yoq bu yoqga surib ikki joyda ikki xil ta’sirni ko’rish mumkin (3-rasm). 
3-rasm 
Bundan tashqari distorsiya ham mavjud bo’lib bu ta’sirni linzadan o’tganda 
keyin hamma nuqtalari bir hilda katta bo’lmasligidan kelib chiqadi. Astigmatizm 
hamda distorsiya ishlatish soxasiga qarab imkoniyati boricha kamaytiriladi.
2.3. Sferik aberratsiya 
Sferik sirtga ega botiq ko‘zguda, shuningdek, sferik sirtlarga ega qavariq 
linzalarda sferik aberratsiya kuzatiladi. Bu aberratsiyani tushuntirish uchun sferik 
ko‘zgudan qaytgan nurlarning fokusga yig‘ilishini parabolik ko‘zgudan qaytgan 
nurlarning yig‘ilishi bilan solishtirib o‘rganamiz. 

---