www.kitabxana.net
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri
Axşamüstü Rəhman dayı məktubu əlinə almış, bir boşqaba da bir az xurma, bir az da ərik
çəyirdəyi doduraraq məktəbə gəlmişdi.
- Hocam, al bunları, uşaqlar yesin, - dedi, - bir məktub gəlib, bunu bir də oxu, görəsən nə
yazırlar?
Rəhman dayı ərəbcə oxumağı az-çox bilirdi, amma anlaşılan buydu ki, Osmanlıca beyti
sona çıxa bilməmişdi.
Az öncə ağzını bağladığım zərfi açıb, bir nəfəsə oxudum. O nəhəng daşları yuvarlaya-yu-
varlaya yüzlərcə metrə sürükləyən adam yığıldı qaldı, dizlərinə döydü, məktəbin pilləkənində
oturdu.
- Hocam, mənim həccimi
qəbul eləməyiblər, eləmi?
- Hə, Rəhman dayı, qəbul eləməyiblər.
- Axtarıb tapıb göndərsək, qəbul elərlərmi, hocam?
- Bilmirəm, hər halda qəbul elərlər.
- Mənim taleyimi görürsənmi, bu ərəbin mənə elədiyini gördünmü, hocam? Niyə qəbul
eləməyiblər, bir daha oxu görüm.
- Həcc pulu 150
dollar az ödənilib, Rəhman dayı.
- Hocam, pul az deyildi, 150 dolları səndən aldıq ha, görəsən səhvmi hesabladılar? Yoxsa
bizim Ömər keçirtmədimi? Hocam, sən bir yazı yazsan da, Rəhman Qorxmazın çatmayan pulunu
mən verdim desən, qəbul eləməzlərmi?
- Yazaram, amma bilmirəm,
qəbul eləyərlərmi, Rəhman dayı?
- Artıq verək, atam, qəbul eləsinlər də, 300 dollar verək. Olmazmı?
- Olmaz, Rəhman dayı, rüşvət heçab eləyərlər.
- Vayyy! Oralarda necə də namaz qıldım, gecə-gündüz ibadətlə məşğul oldum, hocam…
Ömərin boynu sınsın, mənim uşaqlarım belədir. Demək, Ömər deyilən boynu altında qalmış
150 dolları yeyib bəlkə? Keçirtməyibmi? Indi el məni hacı bilir, mən onların üzünə necə
baxaram.
- Sən üzülmə, Rəhman dayı, mütləq səhv hesablayıblar, gedər, araşdırar, düzəldərik, inşal-
lah, amma sən kimsəyə bir söz demə.
- Vayyy! Deyərmiyəm, hocam, əvvəl Allaha,
sonra sənə güvənirəm, get, bir soruşdur.
- Tamam, soruşaram, sən qorxma.
- Hoca, bir daha oxu, qurban, doğrudan da qəbul eləməyiblər?
- Sən get,
mən həll elərəm, qorxma, yanlış hesablamışlar.
Dizlərini döyə-döyə getdi, o tərtəmiz duyğuları, o saf və sevgi dolu ürəyiylə. Bir peşmanlıq
dənizində boğuldum, dalğaların yırğaladığı cəsədim dəqiqələrcə sərt qayalara çırpıldı. Rəhman
dayı uzaqlaşdı, göz görməz oldu. O axşamkı sözləri gəldi ağlıma. «Nə qədər mən sağam, sənə bir
şey olmaz, hoca» deyir, ağappaq saqqalı, div kimi bədəniylə qarşımdan getmirdi.
Bir
az sonra Ömər gəldi, gülməkdən keçinirdi, dayanmadan qəhqəhə çəkirdi.
- Tamam, hocam, - dedi, - indi Rəhman ağa bu işi həll eləmək üçün qoyunlarının hamısını
verər. Bir az sonra birlikdə bizə gedək, sən anlat.
Axşam kor-peşiman yanına getdim, olanları anlatdım, üzünü bir sevinc işığı qondu.
- Məni bağışla, Rəhman dayı, - dedim.
Bir yuxudan oyanıbmış kimi idi, olayın gerçək olmadığına elə sevindi ki, qalxıb boynuma
sarıldı, ağlamağa başladı. Ağlamamaq üçün özümü güclə saxlayırdım.
- Bağışla, Rəhman dayı, - dedim, - gənclərini sözünü yerə sala bilmədim, amma sən də hə-
mən inandın. Belə şeylərə inanarlarmı?
O könlü dənizlər kimi geniş, saflıq, təmizlik heykəli Rəhman dayı hirslənmədi, heç mə-
zəmmətləmədi də. Məktubun sonundakı möhürü göstərdi:
- Hocam, necə inanmayım, altında hökumətin imzası vardı, - dedi və qəhqəhələr çəkən
Öməri səslədi: - Tez bir qoyun kəs, hoca qonağımızdı.
Türkcədən çevirən: Aslan Quliyev
www.kitabxana.net
Milli Virtual Kitabxananın e-nəşri
Kərəm
Sıldırım qayalarda, dərin vadilərdə çağlaya-çağlaya yorulan çay Arpaçayı həsrətlə qucaq-
layanda sevdiyinə qovuşan bir igid kimi ram olur, kəndin önündəki geniş düzənlikdə qıvrılaraq
sakit-sakit axardı. Yay gecələrində Araz kərpic evləri işıqlandıran qaz lampalarının közərən işıq-
larıyla, o biri sahildə tikilmiş dəbdəbəli daş binalardan süzülən pırıl-pırıl elektrik işıqlarıyla ikiyə
bölünər, işıqlanan səsini götürüb gedərdi.
Arazın kənarındakı düzənliyin söykəndiyi çılpaq təpənin yamaclarında yerləşirdi kənd.
Araz baharın əvvəllərində coşub sahillərini selə qərq eləsə də, hər yay bərəkət gətirər, nazlı-nazlı
axardı kəndin kənarından.
Uşaqlığı bu kənddə keçdi Kərəmin, cavanlığı bu kənddə. Quru qamışları bir-birinə bağla-
yıb gəmilər, ərzaq torbalarının kənarını cıraraq o gəmilərə bayraqlar düzəltdi. Gəmilərin içinə
ümidlə salamlar doldurub Xəzərə göndərdi illərcə.
- Buuuu, su! Xəzərə qucaq dolusu salam apar.
Araz başını qayalara vura-vura həsrətində olduğu bir diyara axıb getdi illərcə. Hər bahar
yenə də sahillərində qamışlar qalxdı. Neçə bahar durnalar gəldi, neçə payız durnalar getdi. Əkin-
lər sahillərində boy atdı, Kərəmlə bərabər. Göybaşlar, gəlinciklər, sümbüllər yenidən bitdi. Əkin-
lərə, çiçəklərə qarışdı, boy atdı, böyüdü Kərəm.
***
Kəndə iki jandarma gəldi, əllərində bir dəstə kağız var idi. Muxtarı çağırıb bir-bir oxudular
zərflərin üstünü. Jandarmalar adları oxuyur, Muxtar cavab verirdi:
- Kənddə yoxdu, komandanım.
- O da yox, Istanbuldadır.
- Kərəm Dəmir, - dedi jandarma.
- Burdadır, bax, ordakı cavandır, - muxtar Kərəmi göstərərək dedi.
Əskərlərin ətrafındakı kiçik qələbəliyə doğru gəldi Kərəm:
- Ay Hüseyin əmi, məni niyə axtarırlar? – dedi.
- Ay Kərəm, sən hələ böyümədin? Yaşın iyirmi olub. Sənin tayların evlənib arvad-uşaq sa-
hibi oldu. Sən hələ də Arazın qırağında quzu otarırsan.
Komandan deyir, əskərilik yaşın çatıbdı.
Muxtarın söylədkilrini eşidincə Kərəmin gözləri işıldadı. Qürurlandlı, əliylə kəkilini dü-
zəltdi, pencəyinin içində çiyinləri genişləndi. Pencəyi indi ona dar gəlirdi. Çiyinlərini yuxarı
qaldırıb bir neçə dəfə endirdi. Cəld irəliyə doğru qaçdı, adamları araladı:
- Ver görüm, Hüseyin əmi, əskəriliyim hara çıxıb?
Muxtarın əlindəki zərfi aldı, səbirsizliklə açdı. Yazılanların hamısını oxumadı. Böyük hərf-
lərlə yazılan «Istanbul»u görüncə sevindi.
- Istanbul! Istanbul! Təvəkkül əmimin yanına gedirəm! - gülərək dedi.
Əmi, dayı, bibi, xala, qohum-əqrəba bir-bir dəvət etdilər Kərəmi. Yemədiklərini Kərəmə
yedizdirdilər, geymədiklərini geydirdilər, imkanlarının məhdudluğuna baxmayaraq cibinə xərclik
qoydular.
Bir sabah anası ağlayaraq arxasınca bir qab su atdı:
- Araz kimi çağla, get, Araz kimi çağla, gəl! – dedi.
Bir zamanlar önündə insanlar qaynaşan uçuq su dəyirmanının qabağından yola düşdü ma-
şın. Geridə ayrılığın acısıyla yellənən əllər, bir də Kərəmin daha kimsələrə söyləmədiyi könül
ağrısı qaldı.
Maşın dönə-dönə kəndin arxasındakı təpənin üzərinə çıxanda aşağıda qalan kəndə uzun-
uzadı baxdı Kərəm. Qovaqlar yamyaşıl zoğlar bağlamış, alçalar ağappaq çiçəyə bürünmüşdü.
Xəfifcə əsən külək əkinləri, otları bir yatırıb, bir qaldırır, toxunduğu çobanyastıqlarından, gəlin-
ciklərdən aldığı qoxunu dörd bir yana yayırdı.