İnanç-ahlak iLİŞKİSİ bağlaminda iman, İSLÂm ve ihsan kavramlari
| İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsan Kavramları
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.İMAN KAVRAMI 1.1. İman Kavramının Etimolojik Anlamı
116 | İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsan Kavramları
-----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- Söz konusu bu kavramların sahip oldukları literal anlamlarda mezhepler arasında ihtilaf bulunmazken, kavramlarla ifade edilen mananın aynı olup-olmadığı, birbirlerini kapsayıp kapsamadığı ve aralarındaki ilişki tartışma konusu olmuştur. İman ve islam kavramlarının özdeşliğini veya farklılığını savunanların düşüncelerini, imanın tanımındaki amele yer verip-vermemeleri belirlemiştir. 15
Bir din olarak İslam’ın yerleştirmek istediği temel esaslardan birisinin teorik ve teolojik amaç ile pratik ve ahlakî amacı birleştirmek olduğunu söyleyebiliriz. İslam’da ‚iman-objeleri‛, yani inanılacak şeyler, üzerinde tartışmaya gerek olmayacak derecede açıktır. Öyle ki önemli olan, onlar hakkında tartışmak değil, onlar karşısında ‚ne yapılacağı‛ ve ‚nasıl inanılacağı‛dır. 16 Öyle anlaşılıyor ki İslam, teorik çerçeveye ait konularda bile, aynı zamanda pratik bir amaca da dikkat çekmektedir. Örneğin, İslam’ın teorisine ait bir esas olarak ‚Allah’a inanmak‛ ifadesi, salt nazarî bir hususa işaret etmenin yanında amelî bildirimleri de olan bir ifadedir. Yani bu dinin Rabbi, sair tanrı inançlarından oldukça farklı olarak, sözgelimi Deist’lerin varlığını kabul ettikleri, ama âleme ve içindekilere karıştırmadıkları ilkesel bir tanrı değildir. İslam’da bu ifadeden anlaşılan anlam, her şeyi yaratan ve yöneten, dolayısıyla her şeyi yarattığı gibi onları öylece muhafaza eden ve ayakta tutan, insanın yaptıklarıyla beraber aklından geçenleri de bilen, insanın vicdanî sorumluluğunun kendisine bağlı olarak anlam kazandığı etkin bir varlığa inanmaktır. Görüldüğü gibi, İslam dininde teoriye ait olan bir hususta, çoğunlukla aynı zamanda pratik bir veçhe de dikkat çekmektedir. İşte teori ile pratiği bir arada bulunduran, teoriye işaret ederken pratik amaca, yani ahlakî hedefe vurgu yapan bir mesele olarak meşhur Cibril hadisini anmak mümkündür.
15 Ayrıntılı bilgi için bkz.: Hilmi Karaağaç, ‚İtikadî Mezheplerde İman-İslam İlişkisi‛, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, c. II, S. 2, ss. 103- 120.
16 Hanifi Özcan, ‚Mâtürîdî'ye Göre ‚İman-İslam-İhsan‛ ve ‚Küfür‛ İlişkisi‛, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1994, S.8, s. 179. Yrd. Doç. Dr. Mustafa YÜCE
| 117 -----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- İslam dinine müntesip bireylerin adeta inançsal profilini çizen Cibril hadisi, bu üç kavramı aynı anda ve farklı yönleriyle ihtiva ettiğinden, bu üç kavramın birbirleriyle olan münasebetini anlama noktasında önemli bir yere sahiptir. Abdullah b.
Ömer’in, babası
Ömer ibnü’l-Hattâb’tan bildirdiğine göre o şöyle demiştir: Bir gün Resûlullah’ın (sas) yanında bulunduğumuz bir sırada aniden yanımıza, elbisesi bembeyaz, saçı simsiyah bir zât çıkageldi. Üzerinde yolculuk eseri görülmüyor; bizden de kendisini kimse tanımıyordu. Doğruca Peygamber’in (sas) yanına oturdu ve dizlerini onun dizlerine dayadı. Ellerini de uylukları üzerine koydu. Ve: ‚Yâ Muhammed! Bana İslâm’ın ne olduğunu haber ver!‛ dedi. Resulullah (sas), ‚İslâm: Allah’tan başka ilâh olmadığına, Muhammed’in de Allah’ın
ki:
‚Biz buna hayret ettik. (Zira) hem soruyor hem de tasdik ediyordu. ‚Bana imandan haber ver!‛ dedi. Resûlullah (sas), ‚Allah’a, Allah’ın Meleklerine, kitaplarına, Peygamberlerine ve âhiret gününe inanman, bir de kadere; hayrına şerrine inanmandır.‛ buyurdu. O zât (yine): ‚Doğru söyledin.‛ dedi. (Bu sefer): ‚Bana ihsandan haber ver!‛ dedi. Resûlullah (sas): ‚Allah’a: Onu
kıyametten haber ver!‛ dedi. Resûlullah (sas), ‚Bu mes’elede sorulan, sorandan daha âlim değildir.‛ buyurdular. ‚O halde bana onun alâmetlerinden bari haber ver!‛ dedi. Peygamber (sas): ‚Cariyenin kendi sahibesini doğurması ve yalın ayak,
118 | İnanç-Ahlak İlişkisi Bağlamında İman, İslâm ve İhsan Kavramları
-----------Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 15, sayı 2, 2013----------- çıplak, yoksul koyun çobanlarının bina yapmakta birbirleriyle yarış ettiklerini görmendir.‛ buyurdu. Babam dedi ki: Bundan sonra o zât gitti. Ben hayli bir müddet (bekledim) durdum. Nihayet Resûlullah (sas) bana: ‚Yâ Ömer! O sual soran zâtın
‚Gerçekten o Cibril’di. Size dininizi öğretmeğe gelmiş.‛ buyurdular. 17
getirilmektedir. Bu üç kavram, bu hadisten de yararlanılarak pek çok değişik açıdan ele alınmıştır. 18 Bu noktada biz ihsan kavramına, imanın dış dünyadaki, birey ve toplum hayatındaki tezahürü; hayata ve topluma yansıması, insanı davranış güzelliğine güdülemesi olarak yaklaşacağız. Fakat ihsanın bu boyutu, kelamcılar tarafından teorik olarak büyük oranla merkeze alınmadığından dolayı, tarihi süreç içerisinde bu kavram diğer iki kavramın gölgesinde kalmış ve inancın teorik ve pratik boyutunun yansıması olan ihsandan yoksun salt bir iman-islam polemiği tartışıla gelmiştir. Bundan dolayı bu temel kavramlar arasındaki ilişkinin tespit edilmesi ve ahlakla olan irtibatının incelenmesi gerekmektedir.
İman kelimesi ‚ َنِمَأ ‛ kökünden türemiştir. ‚ نْمَأ ‛ kelimesi, nefsin sükûneti, huzuru, itminanı ve güven içinde olması anlamlarını taşır.
17 Bkz. Buharî, İman, 37; Müslim, İman, 1, 5; Nesâî, İman, 6; Ebû Dâvûd, Sünnet, 17; Tirmizî, İman, 4. 18 Bekir Tatlı, Hadis Tekniği Açısından Cibril Hadisi ve İslam Düşüncesine Yansımaları, Basılmamış Doktora Tezi (AÜSBE), Ankara 2005; Bekir Tatlı, ‚Buhârî (v. 256) Öncesi Dönemde Cibrîl Hadîsi ve Metin Tahlilleri‛, Dinî Araştırmalar‛, 2005, cilt: VIII, sayı: 22, s. 205-238; Fuat Karabulut, ‚Cibril Hadisi ve Eğitsel Değeri‛, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012, cilt: XVI, sayı: 1, s. 427-451.
Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|