İnsan hüquqlari üZRƏ avropa məHKƏMƏSİ Birinci bölmə Rantsev Kiprə və Rusiyaya qarşı

A. Əcnəbi qadınların Kiprin əyləncə mərkəzlərində artist kimi fəaliyyət göstərmələrinə dair Kipr Ombudsmanının 24 noyabr 2003-cü il tarixli Ex Officio hesabatı

80. 2003-cü ilin noyabrında Kipr Ombudsmanı Kiprdə fəaliyyət göstərən “artistlər” haqqında hesabatı dərc etdi. Hesabatın giriş hissəsində o, hesabatın səbəblərini aşağıdakı qaydada izah edirdi (bütün sitatlar hesabatın Kipr hökuməti tərəfindən təqdim edilmiş tərcüməsindən gətirilir):

“[Oksana] Rantsevanın həlak olduğu şəraiti nəzərə alaraq və Kiprə “artist” kimi işləməyə gələn əcnəbi qadınlara qarşı zorakılıq və ya ölüm halları kimi ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılmış buna bənzər hallar nöqteyi-nəzərindən, mən ex officio istintaq aparmaq qərarına gəlmişəm...”

81. Xanım Rantsevanın işinə dair xüsusi faktlar barədə o, aşağıdakıları qeyd edir:

“Rəsmi immiqrasiya prosedurlarından sonra o, 16 mart 2001-ci il tarixdə işə başlamışdır. Üç gün sonra o, araşdırılmamış səbəblər üzündən kabareni və qaldığı yeri tərk etmişdir. İşəgötürən fakt barədə Limassolda yerləşən Xarici Vətəndaşlar və İmmiqrasiya Məsələləri üzrə Departamentə məlumat vermişdir. Bununla belə, [Oksana] Rantsevanın adı məlum olmayan səbəblərdən polis tərəfindən axtarılan şəxslərin siyahısına salınmamışdır.”

82. O, həmçinin qeyd edir ki:

“[Oksana] Rantsevanın sərbəst buraxılmaq əvəzinə nədən polis tərəfindən işəgötürənə təslim edilməsi səbəbi qaranlıqdır, belə ki, onun əleyhinə [nə] həbs orderi, [nə də] işdən çıxarılma əmri olmamışdır.”

83. Ombudsman öz hesabatında “artist” sözünün Kiprdə “fahişə” sözü ilə sinonim olmasını qeyd edərək, gənc əcnəbi qadınların kabare aktrisaları kimi işə götürülməsi tarixindən bəhs edir. Hesabatda qeyd edilir ki, 70-ci illərin ortalarından başlayaraq minlərlə gənc qadın estrada artisti kimi işləmək üçün hüquqi yollarla Kiprə gəlirdilər, lakin əslində onlar Kiprdəki kabarelərdə fahişə kimi çalışırdılar. 80-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq, səlahiyyətli orqanlar müvafiq immiqrasiya monitorinqinin təmin edilməsi və “hamıya məlum olan və hamı tərəfindən qəbul olunan, Kiprə estrada artisti kimi işləməyə gəlmiş qadınların fahişəliklə məşğul olması fenomenini” məhdudlaşdırmaq üçün daha ciddi rejim tətbiq etmək üçün səy göstərirdilər. Bununla belə, təklif edilmiş tədbirlər kabare menecerlərinin və agentlərin etirazlarına görə yerinə yetirilməmiş qalırdı.

84. Ombudsmanın hesabatında deyilir ki, 90-cı illərdə Kiprdəki fahişə bazarında əsasən Sovet İttifaqının keçmiş ölkələrindən gələn qadınlar işləməyə başladılar. O qeyd edir ki:

“Həmin vaxtlarda belə tədbirlərin və qəbul edilmiş siyasətin həyata keçirilməsində müəyyən inkişafı müşahidə etmək olardı. Lakin müasir əsarət rejimində qadınların cinsi istismarı, alveri və bir yerdən başqa yerə aparılması ilə bağlı heç bir dəyişiklik hiss olunmurdu.”

85. Artistlərin həyat və iş şəraiti haqqında hesabatda deyilir:

“Ölkəyə artist kimi işləməyə gəlmiş qadınların əksəriyyəti keçmiş sosialist ölkələrində yaşayan yoxsul ailələrə mənsubdurlar. Onların əksəriyyəti təhsillidirlər... Bəziləri həqiqətən də artist fəaliyyəti ilə məşğuldurlar. Adətən onlar bilirlər ki, fahişə kimi özlərini satmağa məcbur ediləcəklər. Bununla belə, onlar heç də həmişə bu işi hansı şəraitdə yerinə yetirəcəklərini bilmirlər. Kiprə gələn bir çox əcnəbi qadınların ofisiant və ya rəqqasə kimi çalışacaqları və müştərilərlə yalnız içki içəcəkləri (qonaq etmə) barədə təəssürata malik olduqları hallar mövcuddur...

Belə təzyiqə boyun əyməyən əcnəbi qadınlar işəgötürənlər tərəfindən Xarici Vətəndaşlar və İmmiqrasiya Məsələləri üzrə şöbələrə gələrək müqavilələrinə xitam vermək və əsaslı səbəblərdən Kipri tərk etmək niyyətində olduqlarını bildirməyə məcbur edilirlər. Nəticə etibarilə, işəgötürənlər onları tez bir zamanda digər artistlərlə əvəz edirlər...

Kipr Respublikasına daxil olduqları andan etibarən Kipri tərk edənədək əcnəbi artistlər öz işəgötürənlərinin davamlı müşahidəsi və nəzarəti altında olurlar. İşin başa çatmasından sonra onların istədikləri yerə getməsinə icazə verilmir. Artistlərin yaşadıqları yerdə qapalı şəraitdə saxlanması halları barədə ciddi şikayətlər mövcuddur. Bundan əlavə, onların pasportları və digər şəxsi sənədləri işəgötürənlər və ya artistlərin agentləri tərəfindən götürülür. İtaət göstərməkdən boyun qaçıranlar zor tətbiq edilməklə və ya adətən içkilər, “qonaq etmələr” və kommersiya xarakterli cinsi əlaqədən faiz məbləğlərinin tutulması yolu ilə özünü büruzə verən üsullarla cəzalandırılırlar. Sözsüz ki, bu məbləğlər artistlər tərəfindən imzalanmış müqavilələrə daxil edilir.

...

Ümumilikdə, artistlər adətən kabarelərin yaxınlığında yerləşən artistlərin agentlərinə və ya kabare sahiblərinə məxsus birulduzlu və ya ulduzsuz otellərdə, mənzillərdə və ya qonaq evlərində qalırlar. Bu yerlər davamlı olaraq nəzarət altındadır. Hər bir otaqda üç və ya dörd qadın qalır. Polis tərəfindən verilən məlumata görə bu binaların əksəriyyəti yararsızdır və kifayət qədər sanitariya qovşağına malik deyil.

... Yekun olaraq qeyd olunur ki, Kiprə gələn kimi əcnəbi artistlər səfər xərcləri, onları Kiprə gətirən agentlərin tutduğu komisyon haqları və ya öz ölkələrindəki agentlərin tutduğu komisyon haqları və s. ibarət olan borclarla yüklənirlər. Buna görə də, onlar heç olmasa öz borclarını ödəyə bilmək üçün istənilən şərtlərdə işləməyə məcburdurlar.” (haşiyə yoxdur)

86. Qadınların öz ölkələrində işə götürülməsi ilə əlaqədar, hesabatda deyilir:

“Kiprə işləməyə gələn qadınların yerləşdirilməsi adətən müxtəlif ölkələrdə olan həmkarları ilə birlikdə yerli agentlər tərəfindən aparılır və bütün hazırlıq işləri onların arasında bölüşdürülür. Maksimum altı ay ərzində Kiprdə işlədikdən sonra bu qadınların müəyyən hissəsi Livan, Suriya, Yunanıstan və ya Almaniyaya göndərilirlər.” (haşiyə yoxdur)

87. Ombudsman müşahidə etmişdir ki, polis insan alverinin qurbanlarından az sayda şikayət alır:

“Polis şikayətlərin az olmasını artistlərin vasitəçiləri tərəfindən onlara edilən hədələrdən qorxduqları ilə izah edir.”

88. O, həmçinin qeyd edir ki, şikayət etmiş qurbanların mühafizəsi tədbirləri yetərli deyil. Baxmayaraq ki, onlara istənilən yerdə işləməyə icazə verilir, onların oxşar iş yerlərində işə düzəlməsi tələb olunur. Buna görə də, onlar keçmiş işəgötürənləri tərəfindən asanlıqla aşkar edilirlər.

89. Ombudsman belə nəticəyə gəlir ki:

“İnsan alveri fenomeni bütün dünyada geniş yayılmışdır. İnsan alveri yalnız digərlərinin cinsi istismarından ibarət deyil, eləcə də onların qul və kölə şəklində işləməsini nəzərdə tutur...

Hesabatda nəzərə çatdırılan məlumatdan aydın olur ki, son iki onillik ərzində Kipr yalnız təyinat ölkəsi yox, həm də qadınların sistematik olaraq fahişə bazarına cəlb olunduğu tranzit ölkəyə çevrilmişdir. Bu hal, həmçinin əslində nə baş verdiyindən tam olaraq xəbərdar olan immiqrasiya orqanlarının hədsiz tolerantlığı ilə müşayiət olunur.

Əyləncə və şou yerlərinə daxil olmaq və işləmək üçün icazələrin verilməsində aparılan siyasət əsasında minlərlə əcnəbi qadın təhlükəsizlik sipəri olmadan qanunsuz artist kimi fəaliyyət göstərmək üçün ölkəyə hüquqi yollarla daxil olur. Müxtəlif təzyiq və zorakılıq formaları ilə bu qadınlar öz işəgötürənləri tərəfindən qəddar şərtlər altında fahişəliyə məcbur edilirlər, bu da şəxsi azadlıq və insan ləyaqəti kimi fundamental insan hüquqlarının pozulmasına gətirib çıxarır.” (haşiyə yoxdur)

90. İnsan alveri və cinsi istismarla mübarizə aparmaq üçün mövcud qanuni tədbirləri kifayət hesab etməsinə baxmayaraq, Ombudsman qeyd edir ki, nəzərdə tutulan siyasəti həyata keçirmək üçün praktiki tədbirlər görülməmişdir:

“...Problemin həlli ilə məşğul olan müxtəlif departament və xidmətlər çox vaxt məsələdən xəbərsiz olur və ya lazımi qaydada təlimatlandırılmır və ya Qanunda nəzərdə tutulan öhdəliklərə əhəmiyyət vermirlər...”

B. Avropa Şurası İnsan Hüquqları üzrə Komissarının 2003-cü ilin iyun ayında Kiprə etdiyi səfər barədə 12 fevral 2004-cü il tarixli hesabatından çıxarışlar (CommDH(2004)2)

91. Avropa Şurasının İnsan Hüquqları üzrə Komissarı 2003-cü ilin iyun ayında Kiprə etdiyi səfərlə bağlı 12 fevral 2004-cü il tarixli hesabatında qadın alveri ilə bağlı Kiprdə baş verən məsələlərə toxunurdu. Hesabatda, inter alia, qeyd olunurdu ki:

“29. Kiprin nəzərəçarpan iqtisadiyyata və turizm inkişafına malik olmasını nəzərə alaraq, onun necə Şərqi Aralıq dənizi regionunda insan alveri üçün əsas təyinat yerinə çevrilməsini başa düşmək çətin deyil. Bununla əlaqədar immiqrasiya siyasətinin olmaması və qanunvericilikdə rast gəlinən nöqsanlar bu fenomenin güclənməsinə imkan yaratmışdır.”

92. Kiprdə mövcud hüquq strukturu ilə əlaqədar (baxın, aşağıda 127-131-ci paraqraflara), Komissar öz müşahidələrini nəzərə çatdırır:

“30. Səlahiyyətli orqanlar normativ səviyyədə cavab vermişlər. 2000-ci ildə qəbul olunmuş Qanun (3(I) saylı Qanun, 2000-ci il) insan alveri və uşaqların cinsi istismarına qarşı mübarizə aparılması üçün müvafiq struktur yaratmışdır. Qanuna əsasən, İnsan Alveri və Üçüncü Şəxslər Tərəfindən Fahişəliyin İstismarına Qarşı Mübarizə üzrə Konvensiya nöqteyi-nəzərindən insan alveri kimi qəbul edilən hər hansı bir əməl, həmçinin qanunla müəyyən olunmuş oxşar xarakterli digər əməllərə görə 10 il azadlıqdan məhrum etmə cəzası təyin edilir, qurbanın yaşı 18-dən az olduğu təqdirdə isə, cəza müddəti 15 il müddətinə qədər artırılır. Cinsi istismar cinayəti törətmiş şəxslər 15 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilmə cəzasına məhkum edilirlər. Qurbanın ətrafında olan şəxslər və ya qurban üzərində səlahiyyətə və ya təsirə malik şəxslər tərəfindən törədildikdə, həbs müddəti 20 il təşkil edir. 4-cü maddənin müddəalarına əsasən, pornoqrafik materialın yaradılması və satılmasında uşaqlardan istifadə edilməsi cinayətdir; 7-ci maddə istismara məruz qalmış şəxslərə mümkün hədd çərçivəsində dövlət tərəfindən yardım edilməsini nəzərdə tutur; belə yardım pul yardımı, müvəqqəti yaşayış yeri ilə təmin olunma, tibbi yardım və psixiatr dəstəyindən ibarətdir. 8-ci maddə məhkəmənin istismar dərəcəsi və ya təqsirləndirilən şəxsin qurbana göstərdiyi təzyiq dərəcəsi ilə əsaslandırılan cəza təyin etmək səlahiyyətinə malik olduğunu vurğulayaraq, belə səlahiyyəti bir daha təsdiqləyir. Kiprdə çalışan və istismarın qurbanı olmuş əcnəbi işçi ilkin icazəsinin (maddə 9) başa çatmasınadək digər iş yeri tapmaq məqsədilə səlahiyyətli orqanlara müraciət edə bilər. Yekun olaraq, Nazirlər Kabineti 10-cu maddəyə müvafiq olaraq, qurbanlar üçün əsas öhdəlikləri onlara məsləhət vermək və yardım etmək, istismar haqqında şikayətlərə baxmaq və təqsirləndirilən şəxsi məhkəmə qaydasında təqib etmək, eləcə də, qanunda mövcud olan hər hansı çatışmazlıqlar və ya boşluqları aşkara çıxarmaq və onların aradan qaldırılması üçün tövsiyələrini verməkdən ibarət olan hami şəxs təyin edir.”

93. Praktiki tədbirlərin görülməsinə dair, Komissar qeyd edir:

“Praktiki səviyyədə hökumət ittihamları əsaslandırmaq məqsədilə işəgötürənlərin əleyhinə şikayət etmiş qadınların ölkədə qalmasına icazə verərək, onları müdafiə etmək üçün cəhd göstərmişdir. Bəzi hallarda qadınlar istintaqın davam etdiyi müddət ərzində Kiprdə dövlət hesabına qalmışlar.”

94. Bununla belə, o, səlahiyyətli orqanları Kipr kabarelərində işləməyə gələn çox sayda gənc əcnəbi qadınların olması probleminin həllini tapa bilmədiyi üçün tənqid edir:

“32. Bununla belə, cəza prosedurları ilə yanaşı, qabaqlayıcı nəzarət tədbirləri də tətbiq olunmalıdır. Səlahiyyətli orqanların özlərinin verdiyi buraxılış nəticəsində Kiprdə gecə klublarında artist kimi çalışmaq məqsədilə gələn gənc qadınların sayı adanın əhalisinin sayının yarısına çatır.”

C. Avropa Şurası İnsan Hüquqları üzrə Komissarının tövsiyələrinin yerinə” yetirilməsində əldə olunan nailiyyətlər haqqında müşahidələrə dair 26 mart 2006-cı il tarixli hesabatından çıxarışlar (CommDH(2006)12)

95. 26 mart 2006-cı il tarixində Avropa Şurasının İnsan Hüquqları üzrə Komissarı əvvəlki hesabatında verilən tövsiyələrin yerinə yetirilməsində Kipr Hökumətinin əldə etdiyi nailiyyətlərin qiymətləndirildiyi sonrakı hesabatını dərc etdi. İnsan alveri ilə bağlı məsələlər haqqında hesabatda bildirilirdi ki:

“Komissar özünün 2003-cü il hesabatında qeyd etmişdir ki, Kiprə gecə klublarında çalışmaq üçün gələn gənc qadınların sayı ada əhalisinin sayının yarısına bərabərdir və səlahiyyətli orqanlar bu fenomeni həll etmək üçün qanunvericilikdə nəzərdə tutulan təhlükəsizlik tədbirləri ilə yanaşı, qabaqlayıcı nəzarət tədbirlərini də nəzərə almalıdırlar. Xüsusilə, Komissar insan alverinə qarşı mübarizə aparmaq üçün səlahiyyətli orqanlara tədbirlər planı hazırlamağı və həyata keçirməyi tövsiyə edirdi.”

96. Hesabatda daha sonra deyilirdi:

“49. “Artist” vizaları kimi adlandırılan vizalar əslində gecə klubları və barlarda işə düzəlmək üçün verilən icazələrdir. Bu icazələr 3 ay müddətinə etibarlıdır və əlavə 3 ay müddətinə uzadıla bilər. Müəssisə sahibi hər hansı bir qadın ilə əlaqədar icazənin alınması üçün müraciət edir. Hər il təqribən 4000 ədəd icazə verilir, hal-hazırda belə icazələr əsasında 1200 qadın işləyir və onların əksəriyyəti Şərqi Avropadandır. Miqrasiya Xidməti tərəfindən xüsusi məlumat kitabçası tərtib edilmiş və dörd dilə tərcümə olunmuşdur. Bu kitabça belə icazə əsasında ölkəyə daxil olan qadına təqdim edilir, eyni zamanda Daxili və Xarici İşlər Nazirliklərinin internet səhifələrində verilir və surətləri qadınların Kiprə gəlməzdən qabaq məlumatlandırılması məqsədilə Rusiya, Bolqarıstan, Ukrayna və Rumıniya konsulluqlarına göndərilir. Burada qadınların hüquqları və onların işəgötürənlərinin məsuliyyəti müəyyən edilir. Səlahiyyətli orqanlara məlumdur ki, belə “artist” vizaları ilə ölkəyə daxil olan qadınlar əslində fahişəliklə məşğul olacaqlar.”

97. Komissarın hesabatı Kiprdə son vaxtlarda görülmüş və görülməkdə olan işləri əks etdirir:

“50. Hal-hazırda İnsan alveri haqqında yeni qanun müzakirə olunur. Yeni qanun özündə əməyin istismarı, eləcə də cinsi istismar məqsədilə insan alveri kimi digər istismar növlərini əks etdirəcək. Kipr İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə haqqında Avropa Şurası Konvensiyasına qoşulmuş, lakin bunu ratifikasiya etməmişdir.

51. Baş Prokurorluq İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planı hazırlamışdır. Fəaliyyət Planı 2005-ci ildə Nazirlər Kabinetinə təqdim olunmuş və təsdiq edilmişdir. Bəzi qeyri-dövlət təşkilatları bununla bağlı konsultasiya prosesinə cəlb edilmədikləri üçün şikayətlərini bildirmişdilər. Daxili İşlər Nazirliyi Fəaliyyət Planının yerinə yetirilməsi üçün məsuliyyət daşıyır. Fəaliyyət Planına müvafiq olaraq, cinsi istismara və ya vasitəçiliyə məruz qalmış qadınlar həbs edilmir və ya hər hansı cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmurlar, lakin onlar qurban hesab edilir və Əmək və Sosial Müdafiə Nazirliyinin himayəsində saxlanılırlar. Məhkəmə proseslərində şahid qismində çıxış edən zərərçəkən şəxslər işin başa çatmasınadək Kiprdə yaşaya bilərlər. Onların işləmək imkanı var, lakin onlar işləmək arzusunda olmadıqları halda, Nazirlik onların bütün yaşayış, tibbi xərclərini və digər ehtiyaclarını təmin edəcəkdir. İnsan alverinin qurbanı olmuş şəxslər üçün xüsusi prosedurlar təlimatının ilkin variantı hazırlanmış və konsultasiya məqsədilə bütün nazirliklər və hökumət idarələrinə, eləcə də qeyri-dövlət təşkilatlarına təqdim edilmişdir.

52. Hal-hazırda insan alverinin qurbanı olmuş şəxslər üçün xüsusi sığınacaq yoxdur, baxmayaraq ki, onlar dövlət orqanları tərəfindən hər bir əsas şəhərdə mövcud olan dövlətə məxsus qocalar evlərində iki otaqda yerləşdirilirlər. Limassol şəhərində 15 qadının yerləşdirilə biləcəyi sığınacaq tezliklə açılacaq, eləcə də burada sosial işçi, hüquqşünas və könüllü məsləhətçi xidmətləri göstəriləcək.”

98. İnsan alveri ilə əlaqədar məlumat toplanılması və araşdırma aparılması proseslərinin yaxşılaşdırılması istiqamətində görülən tədbirlərlə bağlı, o qeyd edir:

“53. 2004-cü ilin aprel ayında polis tərəfindən İnsan Alveri Hallarına Qarşı Mübarizə İdarəsi yaradılmışdır. İdarənin vəzifələri insan alveri ilə bağlı məlumatın toplanılması və qiymətləndirilməsi, bütün polis bölmələri və departamentlərinin Fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi, əməliyyatların təşkili və əməliyyatlarda iştirak və istintaq altında olan, məhkəmə prosesini gözləyən və ya məhkəmələrə təqdim edilmiş işlərin nəticələrinin izlənilməsindən ibarətdir. İdarə, həmçinin insan alveri məsələləri üzrə hesabatlar hazırlayır və İnternet məkanında uşaq pornoqrafiyasının yayılması hallarını araşdırır. Əlavə olaraq, idarə Kipr Polis Akademiyasında tədris seminarları təşkil edir.

54. Polisin 2000-ci ildən etibarən 2005-ci ilədək apardığı statistik məlumata əsasən, cinsi istismar, vasitəçilik və fahişəlikdən əldə olunan gəlirlə yaşamaq və s. kimi cinayət hallarına dair daxil olan məlumatların sayı açıq-aydın artmışdır. Qeyri-dövlət təşkilatları təsdiq edirlər ki, insan alveri ilə bağlı məsələlərdən xəbərdar olma halları artmışdır.”

99. Yekun olaraq, qabaqlayıcı tədbirlərə dair Komissar son müsbət dəyişiklikləri nəzərə çatdırır:

“55. Kabarelərə edilən reydlər, yoxlamalar, qadınların sorğu-sual edilməsi, kütləvi informasiya vasitələri ilə əməkdaşlıq və müxtəlif qəzetlərdə çıxan elanlara nəzarət kimi qabaqlayıcı və mübarizə tədbirləri polis tərəfindən də aparılır. Polis anonim pulsuz qaynar xətt təşkil edir və hər kəs yardım almaq və ya məlumat vermək üçün bura zəng edə bilər. İstintaqa cəlb olunmuş kabarelər qara siyahıya salınır və yeni vizaların alınması üçün müraciət edə bilmir.

56. Qurbanın eyniləşdirilməsi və həkim müayinəsinə göndərilməsi prosedurunu təkmilləşdirmək məqsədilə Kipr orqanları tərəfindən müəyyən səylər göstərilmiş və bu məsələ ilə əlaqədar 150 polis zabitinə təlim keçilmişdir. Bununla belə, qeyri-dövlət təşkilatlarına görə, polisin qadınların öz ağır vəziyyətlərinə “razı” olduqları kimi yanaşma tərzi hələ də üstünlük təşkil edir və qurbanın müəyyən edilməsi qeyri-adekvat qalmaqda davam edir.”

100. Hesabatda aşağıdakı nəticələrə gəlinir:

“57. İnsan alveri Kipr daxil olmaqla, Avropa Şurasına üzv dövlətlərin üzləşdiyi ən çətin və mürəkkəb insan hüquqları problemidir. Kiprə estrada artisti vizaları ilə gələn gənc qadınların insan alverinin qurbanı ola biləcəkləri və ya sonradan qeyri-insani davranış və ya zorakılığa məruz qala biləcəkləri təhlükəsi açıq-aydın mövcuddur. Bu qadınlar rəsmi olaraq kabare rəqqasələri kimi işə götürülürlər, lakin çox vaxt onların, həmçinin fahişə kimi işləyəcəkləri gözlənilir. Onlar, adətən Kiprə nisbətən aşağı gəlirə malik ölkələrdəndirlər və öz işəgötürənləri və ya müştərilərinin tələblərinə etiraz etməkdə aciz ola bilərlər. Sistem özü, bir halda ki, müəssisənin sahibi qadının adından icazə üçün müraciət edir, çox vaxt qadını işəgötürən şəxsdən və ya onun agentindən asılı vəziyyətə salır və qadının insan alveri şəbəkəsinin əlinə düşmək təhlükəsini artırır.

58. Komissar Kiprin səlahiyyətli orqanlarından vəziyyətin monitorinqi və artistlərə verilən vizaların insan alveri və ya fahişəliyə məcbur etmə üçün istifadə olunmadığını təmin etmək üçün xüsusilə ayıq olmağı tələb edir. Bu kontekstdə Komissar ölkə ilə bağlı hesabatda əksini tapmış oxşar məsələlərə dair Lüksemburq orqanlarının cəza reaksiyasını və kabare artistlərinin viza rejiminin ləğv olunmasını xatırladır. Cari təcrübəyə dəyişiklik edilməsi ən azı qadınların viza üçün özlərinin müraciət etməsinə və mümkün olduğu təqdirdə, onların ölkəyə daxil olması zamanı onlara məlumat bukletlərinin verilməsinə imkan yarada bilər.

59. Komissar İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə üzrə Milli Fəaliyyət Planını bu məsələ ilə bağlı atılmış ilk addım kimi alqışlayır və Daxili İşlər Nazirliyini onun tam olaraq həyata keçirilməsini təmin etməyə çağırır. İnsan alveri haqqında yeni qanun da mühüm rol oynayacaq. Bu fenomenlə əlaqədar polis fəaliyyətinin müxtəlifliyi, məsələn, İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə İdarəsinin yaradılması, həmçinin uğurlu dəyişiklik hesab olunmalıdır.

60. İnsan alverinin qurbanı olmuş şəxslərin hüquqları ilə əlaqədar səlahiyyətli orqanlar zərərçəkmiş şəxsləri tapmaq və onları sığınacaq və müdafiə ilə təmin edən, eləcə də dəstəkverici xidmətlər göstərən ixtisaslaşmış agentliklərə göndərməyə qabil olmalıdırlar. Komissar Kipr dövlət orqanlarını qurbanların müəyyən edilməsi və yönəldilməsi işində polis zabitlərinə təlim keçilməsinə davam etməyə çağırır və bu sahəyə qadın polis zabitlərin təyin olunmasını təklif edir. Qeyri-dövlət təşkilatları və ictimai xadimlər ilə daha effektiv əlaqələr yaradılmalıdır. Komissar Limassolda sığınacağın mümkün qədər tez bir zamanda istismara veriləcəyinə ümid etdiyini bildirir.”

D. Avropa Şurası İnsan Hüquqları üzrə Komissarının 7-10 iyul 2008-ci il tarixlərdə Kiprə səfəri haqqında 12 dekabr 2008-ci il tarixli hesabatı (CommDH(2008)36)

101. İnsan Hüquqları üzrə Komissar 2008-ci ilin iyul ayında Kiprə etdiyi səfərlə bağlı bu yaxınlarda əlavə hesabat dərc etmişdir. Hesabatda istismar məqsədilə qadın alverinin bir çox Avropa ölkələri, o cümlədən Kipr üçün əsas problem olduğu vurğulanaraq, insan alveri ilə bağlı məsələlər üzrə görülən işlər təhlil edilir. Hesabatda daha sonra deyilir ki:

“33. Artıq 2003-cü ildə Administrasiyanın Komissarı (Ombudsman) qeyd edirdi ki, Kipr insan alveri ilə həm təyinat, həm də tranzit ölkəsi kimi əlaqəlidir, qadınların əksəriyyəti şantaj edilərək seksual xidmətlərin göstərilməsinə məcbur edilmişlər. 2008-ci ildə ada hələ də kommersiya məqsədilə cinsi istismar üçün Filippin, Rusiya, Moldova, Macarıstan, Ukrayna, Yunanıstan, Vyetnam, Özbəkistan və Dominikan Respublikasından gətirilmiş çoxlu sayda qadınlar üçün təyinat ölkəsidir... Qadınlara əmək haqqının verilməsindən tam olaraq və ya qismən boyun qaçırılır, onların pasportları əllərindən alınır və müştərilərə seksual xidmətlərin göstərilməsinə məcbur edilirlər. Bu qadınların çoxu sərbəst şəkildə hərəkət edə bilmir, normal iş saatlarından əlavə işləməyə məcbur edilir və çıxılmaz vəziyyətdə, təcrid olunmuş şəraitdə və ciddi nəzarət altında yaşayırlar.

34. İnsan alverinin qurbanları Kiprə gecə klubları və barlar daxil olmaqla, kabare industriyasında işləmək üçün üç ay müddətinə verilmiş “artist” və ya “əyləncə sahəsi” adlı vizalar və ya şəxsi mənzillər kimi pərdələnmiş massaj salonlarında işləmək üçün turist vizaları əsasında gəlirlər... Sözügedən qadınlar üçün müvafiq icazələr “kabare” adlandırılan müəssisə sahibləri tərəfindən alınır.

35. Gender Problemləri üzrə Aralıq Dənizi İnstitutunun (MİGS) apardığı araşdırmalar 2007-ci ilin oktyabr ayında dərc edilmiş insan alveri haqqında hesabatda öz əksini tapmışdır. Hesabatda deyilir ki, hər il təqribən 2000 əcnəbi qadın “artist” və ya “əyləncə sahəsi” fəaliyyəti üçün verilən qısamüddətli icazələr əsasında adaya gəlirlər. 20 il — 1982-2002-ci illər müddəti ərzində adada fəaliyyət göstərən kabarelərin sayında 111% təşkil edən dramatik artım müşahidə edilmişdir...

36. Səfər zamanı Komissara məlum olmuşdur ki, Kipr Respublikasında hər birinin təqribən 10-15 nəfər qadın işçisi olan 120 kabare fəaliyyət göstərir...” (haşiyə yoxdur)

102. Komissar qeyd edir ki, Hökumət cinsi istismar üçün 20 ilə qədər azadlıqdan məhrumetmə cəzası müəyyən etməklə, insan alverinin bütün formalarını cinayət əməli hesab edən və qurbanlar üçün müdafiə və dəstək tədbirlərini nəzərdə tutan insan alverinə qarşı mübarizə haqqında hərtərəfli qanunvericilik hazırlamışdır (baxın, aşağıda 127-131-ci paraqraflara). O, həmçinin 2007-ci ilin noyabrından istifadəyə verilmiş, dövlət idarəsində olan yeni sığınacağa baş çəkmiş və əlverişli şərait və personalın göstərdiyi diqqətdən təsirlənmişdir. Polis sıralarında olan rüşvətxorluq halları ilə bağlı hesabatda deyilir:

“42. Komissar bildirir ki, polis sıralarında insan alveri ilə bağlı rüşvətxorluq halları azlıq təşkil edir. Səlahiyyətli orqanlardan Komissara verilən məlumata görə, hal-hazıradək insan alveri/fahişəliyə cəlb etmə ilə bağlı üç inzibati hal araşdırılmışdır: bunlardan biri bəraət qazandırma ilə nəticələnmişdir, digər ikisi haqqında isə istintaq hələ də davam edir. Əlavə olaraq, 2006-cı ildə bir polis işçisi insan alveri ilə əlaqəli olduğundan, 14 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilmiş və polis xidmətindən kənarlaşdırılmışdır.”

103. Hesabat Kiprdə artistlərə viza verilməsi rejimi ilə əlaqədar aşağıdakı nəticələrə gəlir:

“45. Komissar bir daha qeyd edir ki, cinsi istismar məqsədilə qadın alveri Kipr daxil olmaqla, Avropa Şurasına üzv olan dövlətlərin üzləşdiyi çətin və mürəkkəb insan hüquqları problemidir. Paradoks bundadır ki, Kipr Hökumətinin insan alverinə qarşı mübarizə aparmaq məqsədilə qanuni nöqteyi-nəzərdən addımlar atmasına və özünün 2005-ci il Milli Fəaliyyət Planınına baxmayaraq, o, hələ də kabare artistləri adlandırılan işçilər üçün icazələr və belə kabarelər üçün lisenziyalar verməkdə davam edir. Kağız üzərində belə icazələr bir növ artistlik fəaliyyəti ilə məşğul olacaq qadınlara verilir, lakin əslində əksər hallarda bu qadınların çoxunun fahişəlik edəcəyi gözlənilir.

46. “Artist” kimi fəaliyyət göstərmək üçün verilən icazələr hüquq-mühafizə orqanlarının zorakılıq və insan alveri hallarını təsdiqləməsi və belə hallara qarşı effektiv mübarizə aparması işini çətinləşdirir. Buna görə də, bu cür icazə növü insan alveri əleyhinə görülən tədbirlərə zidd və ya ən azı onları təsirsiz edən hesab oluna bilər.

47. Bu səbəblərdən, Komissar təəssüf edir ki, dövlətin “artist” fəaliyyəti üçün icazələri ləğv etmək niyyətini ifadə etməsinə baxmayaraq, onlar hələ də verilir. Belə görünür ki, ölkəyə gələn qadınlara təqdim olunan xüsusi məlumat kitabçası az təsirə malikdir, baxmayaraq ki, qadın belə bir kitabça ilə rəsmi şəxsin iştirakı ilə tanış olmalı və imzalamalıdır.

48. Komissar Kiprin səlahiyyətli orqanlarına kabare artistlərinə iş icazələrinin verilməsi üzrə cari sistemin ləğv edilməsini təklif edir.”

104. Komissar, həmçinin qeyd edir ki, insan alverinə qarşı mübarizədə yaxşı təlim keçmiş və motivasiya edilmiş polisin rolu mühüm əhəmiyyət kəsb edir və səlahiyyətli orqanları qurbanların adekvat olaraq və vaxtında müəyyən edilməsinə çağırır.