İnsan hüquqlari üZRƏ avropa məHKƏMƏSİ Birinci bölmə Rantsev Kiprə və Rusiyaya qarşı

E. İnsan alveri halları üzrə hesabat, ABŞ Dövlət Departamenti, iyun 2008-ci il

105. ABŞ Dövlət Departamenti insan alverinə dair 2008-ci il hesabatında qeyd edir ki: “Kipr cinsi istismar məqsədilə Filippin, Rusiya, Moldova, Macarıstan, Ukrayna, Yunanıstan, Vyetnam, Özbəkistan və Dominikan Respublikasından gətirilmiş çoxlu sayda qadın üçün təyinat ölkəsidir... İnsan alverinin qurbanı olmuş qadınların əksəriyyəti kabare industriyasında “estrada artisti” kimi çalışmaq məqsədilə üç ay müddətinə verilən icazələr və ya şəxsi mənzillərdə fəaliyyət göstərən massaj salonlarında işləmək üçün turist vizaları əsasında aldadılaraq Kiprə gətirilmişlər.”

106. Hesabatda qeyd edilir ki, Kipr əvvəlki ildən bəri insan alverinin sərt formalarına qarşı mübarizə istiqamətində göstərdiyi səyləri artırmasına dair tutarlı sübut gətirə bilməmişdir.

107. Hesabatda Kipr Hökumətinin nəzərinə aşağıdakı tövsiyələr çatdırılır:

“İnsan alverinə qarşı mübarizənin yaxşı məlum olan üsulu — estrada artisti kimi fəaliyyət göstərə bilmək üçün verilən iş icazələrinin ləğvi və ya əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırılması; insan alverinin qurbanı olmuş şəxslər üçün nəzərdə tutulan sığınacaqda qurbanların müdafiəsi və onlara dəstək verilməsi üçün standart iş prosedurlarının yaradılması; insan alveri və kabare industriyası haqqında geniş yayılmış yanlış təsəvvürləri aradan qaldırmaq üçün xüsusi olaraq müştərilərin və geniş ictimai kütlənin diqqətinə yönəldilən tələbatın azaldılması kampaniyasının işlənib hazırlanması və başlanılması; insan alverinə qarşı mübarizə sahələrinə daha çox resurs ayrılması; və insan alveri ilə məşğul olanların təqsirli bilinməsi və müvafiq qaydada cəzalandırılmasını təmin etmək üçün insan alveri ilə bağlı ittiham prosedurlarının keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması.

III. Müvafiq daxili qanunvericilik və təcrübə

A. Kipr

1. Konstitusiyadan çıxarışlar

108. Kipr Konstitusiyasına əsasən yaşamaq və fiziki toxunulmazlıq hüququ 7-ci maddəyə müvafiq olaraq qorunur.

109. 8-ci maddə təsbit edir ki, heç bir şəxs işgəncə və ya qeyri-insani və ya alçaldıcı cəza və ya rəftara məruz qalmamalıdır.

110. 9-cu maddə təminat verir ki:

“Hər bir insanın ləyaqətlə yaşamaq və sosial təminat almaq hüququ vardır. Qanun fəhlələri müdafiə etməli, yoxsullara köməklik göstərməli və sosial sığorta sistemini təmin etməlidir.”

111. 10-cu maddə nəzərdə tutur ki:

“1. Heç bir insan köləlikdə və ya asılılıqda saxlanılmamalıdır.

2. Heç bir insan məcburi və ya icbari əməyə sövq edilməməlidir...”

112. 11-ci maddənin 1-ci bəndində müəyyən edilir ki, hər bir insanın şəxsi azadlıq və təhlükəsizlik hüququ vardır. 11-ci maddənin 2-ci bəndi Konvensiyanın 5-ci maddəsinin 1-ci bəndində nəzərdə tutulan və qanunla müəyyən edilən hallar istisna olmaqla, hər hansı bir azadlıqdan məhrumetmə halını qadağan edir.

2. Estrada artistləri üçün ölkəyə daxil olma, yaşama və fəaliyyət göstərmək üçün icazələrin alınması

a. Müvafiq vaxtda mövcud olan prosedur

113. 2000-ci ildə Vətəndaşların Qeydiyyatı və Miqrasiya Departamenti “artist” terminini aşağıdakı kimi tərif etmişdir:

“Kabare, musiqi-rəqs və ya digər gecə əyləncə yerlərində çalışmaq üçün Kiprə gəlmək niyyətində olan və yaşı 18-ə çatmış hər hansı bir əcnəbi şəxs.”

114. Xarici Vətəndaşlar və İmmiqrasiya haqqında Qanunun 105-ci fəslinin 20-ci maddəsinə müvafiq olaraq, Nazirlər Şurası əcnəbilərin ölkəyə daxil olması tələblərini qaydaya salmaq, onların miqrasiyası və yerdəyişməsinin monitorinqi, icazələrə malik əcnəbi vətəndaşlarla əlaqədar zəmanətləri tənzimləmək və hər hansı müvafiq haqları müəyyən etmək barədə yurisdiksiyaya malikdir. Bu hüquqların mövcud olmasına baxmayaraq, Kiprə kabare artistləri qismində işləməyə gələnlər üçün ölkəyə daxil olma prosedurları Daxili İşlər Nazirliyinin qərarları və ya göstərişləri, immiqrasiya üzrə məsul şəxslər və Nazirliyin baş direktorları tərəfindən tənzimlənirdi.

115. 1987-ci ildə təqdim edilmiş prosedura müvafiq olaraq, ölkəyə daxil olma, müvəqqəti yaşamaq və Fəaliyyət göstərmək üçün olan icazələr, tərəflər arasında razılaşdırılmış şərtləri əks etdirən müqavilə və estrada artisti kimi fəaliyyət göstərəcək şəxsin pasportunun müvafiq səhifələrinin surətləri ilə birlikdə gələcək işəgötürənə (kabare sahibinə) və artistlərin agentinə təqdim olunmalı idi. Vətənə qayıtma ilə əlaqədar mümkün ola biləcək xərcləri ödəmək üçün artistlərin agentlərinin 10.000 Kipr funtu (CYP) (təqribən 17.000 Avro) məbləğində bank zəmanət məktubu təqdim etmələri tələb olunurdu. Kabare sahiblərinin məsuliyyət daşıdıqları vətənə qayıtma xərclərinin ödənilməsi üçün 2.500 Kipr funtu (CYP) (təqribən 4.200 Avro) məbləğində bank zəmanəti təqdim etmələri tələb olunurdu.

116. Bütün şərtlərin yerinə yetirildiyi təqdirdə, ölkəyə gəlmək və müvəqqəti yaşamaq üçün 5 gün ərzində etibarlı olan icazə alınırdı. Ölkəyə gəlməsindən sonra artistin AİDS (QİÇS) və digər yoluxucu və ya keçici xəstəliklərin olub-olmamasını müəyyən etmək üçün tibbi yoxlamadan keçməsi tələb olunurdu. Nəticələrin qənaətbəxş olduğu təqdirdə, üç ay ərzində müvəqqəti yaşamaq və işləmək üçün icazə verilirdi. Tək bir kabaredə işə götürülə biləcək estrada artistlərinin sayı məhdudlaşdırılmışdı.

117. Artistlərin kabareni müştərilərlə birlikdə tərk etməyə məcbur edilməmələri üçün artistlərin axşam saat 9-dan gecə saat 3-dək kabaredə qalmaları tələb olunurdu, baxmayaraq ki, onların çıxışı bəzən yalnız bir saat sürə bilərdi. Xəstəliyə görə işə çıxmama həkimin arayışı ilə təsdiqlənməli idi. Kabare sahiblərindən tələb olunurdu ki, estrada artistinin işləyə bilmədiyi və ya müqavilənin öhdəliklərini başqa yolla pozduğu hallar barədə İmmiqrasiya İdarəsinə məlumat versinlər. Belə məlumatın verilməməsi artistin vətənə qayıtma xərclərinin kabare sahibi tərəfindən verilmiş bank zəmanəti əsasında ödənilməsi ilə ölkədən çıxarılmasına səbəb ola bilərdi. Əgər artistin agenti fahişəlik kimi cinayətlərlə əlaqəli olmaqda təqsirli bilinərdisə, ona artistlərin ölkəyə gətirilməsinə dair icazə verilmirdi.

b. Digər müvafiq dəyişikliklər

118. 1986-cı ildə artistlərin fahişəliklə məşğul olması üzrə hesabatların təqdim edilməsindən sonra Polis rəisi Kiprə gəlmək istəyən artistlərin onlara viza verilməsi üçün uyğun olub-olmadıqlarını qiymətləndirmək barədə məsuliyyət daşıyan ad hoc komitənin yaradılması barədə təklif irəli sürdü. Lakin bu istiqamətdə heç bir iş görülmədi. Daha məhdud səlahiyyətə malik komitə yaradıldı, lakin vaxt keçdikcə tədricən zəiflədi.

119. 1987-ci ildə təqdim edilmiş prosedur əsasında ölkəyə giriş icazəsinin alınması üçün müraciət artist kimi ixtisaslı olmaq barədə təsdiqləyici sənədlə müşayiət edilməli idi. Bununla belə, bu addımın həyata keçirilməsi o dövrdəki Daxili İşlər Nazirliyinin Baş direktorunun göstərişlərinə əsasən 1987-ci ilin dekabrında dayandırıldı.

120. Artist agentlərinin, həmçinin kabare sahibi olduqları və ya kabareləri idarə etdikləri və ya artistlərinin yaşadıqları yaşayış yerlərinin sahibi olduqları faktı üzrə fikirləri əsas tutaraq, 1990-cı ildə Vətəndaşların Qeydiyyatı və İmmiqrasiya Departamenti bütün artist agentlərinə bildirdi ki, 30 iyun 1990-cı ildən etibarən kabare sahiblərinin həm də artist agentləri kimi fəaliyyət göstərmələrinə icazə verilməyəcək. Onlardan tələb edildi ki, bu iki peşədən hansına üstünlük verdikləri barədə lazımi orqanları məlumatlandırsınlar. Bundan əlavə, artist agentləri ilə əlaqədar bank zəmanətlərinin səviyyəsi 10.000 Kipr funtundan (CYP) 15.000 Kipr funtunadək (CYP), kabare sahibləri ilə əlaqədar isə 2.500-dən 10.000 Kipr funtuna (CYP) qədər artırıldı. Bununla belə, artist agentləri və kabare sahibləri tərəfindən edilən etirazlara görə bu tədbirlər heç vaxt həyata keçirilmədi. Baş verən yeganə dəyişiklik kabare sahiblərinin bank zəmanətinin səviyyəsinin 2.500 Kipr funtundan (CYP) 3.750 Kipr funtunadək (CYP) (təxminən 6.400 Avro) yüksəldilməsi oldu.

3. İstintaq haqqında qanunlar

121. Kiprdə istintaqların aparılması Koronerlər (müəmmalı ölümlərin istintaqını aparan müstəntiqlər) haqqında 1959-cu ildə qəbul olunmuş Qanunun 153-cü fəsli ilə tənzimlənir. 3-cü maddənin müddəalarına əsasən, hər bir dairə hakimi və magistrat öz səlahiyyətləri çərçivəsində istintaq apara bilər. 3-cü maddənin 3-cü bəndində nəzərdə tutulur ki, koroner tərəfindən başlanılmış hər hansı bir istintaq işi Qanunla müəyyən olunmuş qaydada davam etdirilə, tamamlana və ya yenidən açıla bilər.

122. 14-cü maddə istintaq prosedurunu müəyyən edir (Kipr qanunvericiliyinə olan bütün istinadlar tərcümə edilib):

“Hər bir istintaq işində —

(a) Koroner mərhumun şəxsiyyəti və ölümün yeri, vaxtı və üsulu haqqında mümkün olan bütün şahid ifadələrini and əsasında qəbul edir;

(b) Maraqlı tərəflərin hər biri ya vəkili vasitəsilə, ya da şəxsən təmsil oluna və hər hansı bir şahidi sorğu-sual edə və ya işdən asılı olaraq çarpaz sorğu apara bilərlər.”

123. 16-cı maddə koronerin səlahiyyətlərini tənzimləyir və müəyyən edir ki:

“(1) İstintaqı aparan koroner şahidlərin çağırılması, dindirilməsi və onların ifadələrinin alınması və istintaqla bağlı hər hansı bir sənədin tərtibi ilə əlaqədar dairə həkiminin və ya magistratın daşıdığı bütün səlahiyyətlərə malikdir və belə səlahiyyətlərdən istifadə edə bilər.”

124. 24-cü maddənin müddəalarına müvafiq olaraq, koronerin ölüm hadisəsi ilə bağlı hər hansı bir şəxsin əleyhinə ittiham irəli sürmək üçün kifayət qədər əsasların olduğu qənaətinə gəldiyi təqdirdə, o, belə şəxsın yurisdiksiyaya malik məhkəmə qarşısında cavab verməsi məqsədilə məhkəmə çağırışı göndərə və ya onun iştirakını təmin edə bilər.

125. 25-ci maddə nəzərdə tutur ki, ifadənin alınmasından sonra koroner öz qərarını bildirməli və ölənin kim olması, ölümün nə vaxt, harada və necə baş verməsi haqqında məlumatı yazılı şəkildə təsdiqləməlidir. 26-cı maddənin müddəalarına əsasən, əgər istintaq tamamlanarkən koroner istintaqın aparıldığı hadisədə müəyyən bir şəxsin cinayət məsuliyyəti daşıması barədə əlində əsasların olması qənaətinə gələrsə, lakin belə bir şəxsin kimliyini müəyyənləşdirə bilməzsə, o öz qərarını təsdiqləməli və istintaq işinin sürətini istintaqın aparıldığı dairə polisinə təqdim etməlidir.

126. 30-cu maddəyə əsasən, Baş prokurorun müraciətindən sonra Dairə Məhkəməsinin sədri istintaqın aparılması, yenidən başlanılması və ya istintaqın və ya məhkəmə qərarının ləğv olunması barədə göstəriş vermək səlahiyyətinə malikdir.

“(1) Baş prokuror tərəfindən və ya onun səlahiyyəti əsasında müraciət edildiyi təqdirdə, Dairə Məhkəməsinin sədri vacib və ya arzuolunan hesab etdikdə,

(a) hər hansı bir şəxsin ölümü ilə əlaqədar istintaqın aparılması barədə göstəriş verə bilər;

(b) hər hansı bir istintaq işi üzrə əlavə ifadənin alınması və ya işə daxil edilməsi, artıq alınmış ifadə ilə birlikdə baxılması, müəyyən məhkəmə prosesinə aid olan və belə bir istintaq işi ilə uyğunluq təşkil edə bilən ifadənin nəzərə alınması və bütünlükdə yeni qərarın çıxarılması üçün istintaq işinin yenidən açılmasını təmin edə bilər;

(s) hər hansı bir istintaq işi üzrə çıxarılmış qərarı qanuni sayılan və yuxarıdakı bənddə nəzərdə tutulduğu qaydada alınmış və ya əlavə edilmiş ifadələrə əsaslanan başqa bir qərarla əvəzləyə bilər;

(d) yeni istintaqın aparılması haqqında göstəriş verməklə və ya belə göstəriş olmadan, hər hansı bir istintaqı dayandıra bilər.”

4. İnsan alveri

127. İnsan alveri haqqında qanunvericilik Kiprdə İnsan Alveri və Uşaqların Cinsi İstismarına Qarşı Mübarizə haqqında 2000-ci ildə qəbul olunmuş 3(1) saylı Qanunla ifadə olunur. Qanunun 3-cü maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən, aşağıdakılar qadağandır:

“a. Gəlir məqsədilə yetkinlik yaşına çatmış şəxslərin aşağıdakı yollarla cinsi istismarı:

i. zorla, güc tətbiq edərək və ya hədə-qorxu gələrək; və ya

ii. dələduzluq yolu ilə; və ya

iii. hər hansı bir şəxsin təzyiqə və ya alçaldıcı rəftara boyun əyməkdən başqa tutarlı və ağlabatan seçiminin olmadığı dərəcədə ona qarşı səlahiyyətindən sui-istifadə etməklə və ya başqa cür təzyiq göstərməklə.

b. Yuxarıdakı (a) yarımbəndində istinad edilən hallarda gəlir əldə etmə və cinsi istismar məqsədləri üçün yetkinlik yaşına çatmış insanların alveri;

c. Yetkinlik yaşına çatmayanların cinsi istismarı və ya onlarla alçaldıcı rəftar edilməsi;

d. Cinsi istismar və ya alçaldıcı rəftar məqsədilə yetkinlik yaşına çatmayanların alveri.”

128. 6-cı maddədə deyilir ki, qurbanın razılığının olması insan alveri cinayəti üzrə məsuliyyətdən azad etmir.

129. 5-ci maddənin 1-ci bəndinə əsasən, yetkinlik yaşına çatmış insanların cinsi istismar məqsədilə alverində təqsirli bilinən şəxslər on ilə qədər azadlıqdan məhrum edilə və ya 10.000 Kipr funtu məbləğində cərimə edilə və ya barələrində hər iki cəza tədbiri birlikdə görülə bilər. Uşaq alveri hallarında potensial azadlıqdan məhrum etmə müddəti on beş il müddətinədək, cərimə məbləği isə 15.000 Kipr funtu məbləğinədək artırılır. 3-cü maddənin 2-ci bəndi müəyyən hallarla əlaqədar daha ağır cəzaları nəzərdə tutur:

“Bu maddənin məqsədləri üçün qurbanla qan qohumluğu və ya üçüncü dərəcəyədək qohumluq əlaqəsi və qurbanın qəyyum şəxs, müəllimlər, yataqxana administrasiyası, reabilitasiya evi, həbsxanalar və ya digər oxşar təşkilatlar daxil olmaqla, vəzifəsinə görə qurban üzərində təsirə və səlahiyyətə malik olan şəxslərlə və səlahiyyətindən sui-istifadə etmə və ya başqa cür məcburetmə formalarına imkan verən oxşar vəzifə və ya vəziyyətə malik digər şəxslərlə hər hansı bir əlaqəsinin olduğu hallar:

a. 1-ci maddənin (a) və (b) yarımbəndlərinin müddəalarına zidd hərəkət edən şəxs cinayət törədir və təqsirli bilindikdən sonra 15 il müddətinə azadlıqdan məhrum etməyə məhkum edilir;

b. 1-ci maddənin (c) və (d) yarımbəndlərinin müddəalarına zidd hərəkət edən şəxs cinayət törədir və təqsirli bilindikdən sonra 20 il müddətinə azadlıqdan məhrum etməyə məhkum edilir.

130. 7-ci maddə insan alverinin qurbanlarını yaşayış yeri, tibbi yardım və psixiatr köməyindən ibarət dəstək verərək qorumaq barədə Dövləti öhdəlikli edir.

131. 10 və 11-ci maddələrin müddəalarına əsasən, Nazirlər Şurası insan alverinin qurbanlarına məsləhət vermək və yönəltmək; istismarla əlaqədar şikayətlərini dinləmək və araşdırmaq; onları müalicə və təhlükəsiz yaşayış yeri ilə təmin etmək; cinayətkarları təqib etmək üçün lazımi addımları atmaq; qurbanların reabilitasiyası, yenidən işə düzəlməsi və ya vətənə qaytarılması istiqamətində tədbirlər görmək; və insan alverinə qarşı mübarizə üzrə qanunda aşkar edilən hər hansı ziddiyyətləri müəyyənləşdirmək üçün “qurbanlar üçün hami” təyin edə bilər. Haminin təyin edilməsinə baxınayaraq, Kipr Ombudsmanının 2003-cü il Hesabatı dövründə (baxın, yuxarıda 80 və 90-cı paraqraflar) onun rolu nəzəri olaraq qalmış və qurbanların müdafiəsini təmin etmək üçün heç bir proqram hazırlanmamışdır.

B. Rusiya

1. Rusiya Cinayət Məcəlləsi üzrə yurisdiksiya

132. Rusiya Federasiyasının Cinayət Məcəlləsinin 11 və 12-ci maddələrinin müddəaları Rusiya cinayət qanunvericiliyinin müəyyən ərazi üzrə tətbiqini müəyyən edir. 11-ci maddə Rusiya Federasiyası ərazisində törədilmiş cinayətlərə dair Rusiyanın yurisdiksiyasını nəzərdə tutur. 12-ci maddənin 3-cü bəndi Rusiya vətəndaşı olmayan şəxslərin Rusiya ərazisindən kənarda Rusiya Federasiyası əleyhinə cinayət törətmələri ilə əlaqədar və beynəlxalq müqavilə ilə nəzərdə tutulan hallarda məhdud yurisdiksiya müəyyən edir.

2. Cinayət Məcəlləsi üzrə ümumi xarakterli cinayətlər

133. Rusiya Cinayət Məcəlləsinin 105-ci maddəsi ilə müəyyən edilir ki, qətl törətmiş şəxslər azadlıqdan məhrum etmə cəzasına məhkum edilirlər.

134. Rusiya Cinayət Məcəlləsinin 125-ci maddəsinə əsasən, təhlükədə olan şəxsi qəsdən buraxıb getmə və ona yardım etməmə cərimə, icbari işlər, islahedici əmək və ya azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.

135. 126 və 127-ci maddələr qaçırılma və qanunsuz yolla azadlıqdan məhrum etmə hallarına görə azadlıqdan məhrum etmə cəzası müəyyən edir.

3. İnsan alveri

136. 2003-cü ilin dekabrında Rusiya Cinayət Məcəlləsinin 127-ci maddəsinin 1-ci bəndinə aşağıdakı qaydada dəyişiklik edilmişdir:

“1. İnsan alveri insanın istismar məqsədilə satın alınması və ya cəlb edilməsi, aparılması, ötürülməsi, gizlədilməsi və ya qəbul edilməsi deməkdir... 5 il müddətinə qədər azadlıqdan məhrum etmə cəzası təyin olunur.

2. Eyni əməllərə aşağıdakı hallarda yol verildikdə:

a) iki və daha artıq şəxs ilə əlaqədar;

...

d) qurbanı Rusiya Federasiyasının dövlət sərhədindən kənara çıxardıqda və ya onu qanunsuz şəkildə xaricdə saxladıqda;

...

f) zor tətbiq edildikdə və ya zor tətbiq ediləcəyi barədə hədə-qorxu gəldikdə;

...

10 il müddətinə azadlıqdan məhrum etmə cəzası təyin olunur.

3. Bu maddənin 1-ci və 2-ci bəndlərində nəzərdə tutulan hallar:

a. bilərəkdən qurbanın ölümü, səhhətinə ciddi xəsarət yetirilməsi və ya digər faciəvi sonluqla nəticələnərsə;

b. bir çox insanın həyat və sağlamlığı üçün hər hansı bir yolla təhlükə törədərsə;

c. mütəşəkkil qrup tərəfindən törədilərsə,

8 ildən 15 ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə cəzası təyin edilir.

IV. Müvafiq beynəlxalq sazişlər və digər materiallar

A. Köləlik

1. Köləlik Haqqında 1926-cı il tarixli Konvensiya

137. 1926-cı ildə Cenevrədə imzalanmış Köləlik haqqında Konvensiya 07 iyul 1955-ci il tarixdə qüvvəyə minmişdir. Rusiya Köləlik haqqında Konvensiyaya 08 avqust 1956-cı ildə, Kipr isə 21 aprel 1986-cı ildə qoşulmuşdur. Sənədin giriş hissəsində iştirakçı Tərəflər aşağıdakı qaydada bəyan edirlər:

“Qul ticarəti və köləlik ilə əlaqədar Sen-Jermen-an-Le Konvensiyasının iştirakçiları tərəfindən aydın ifadə olunmuş niyyətlərin bütün dünyada səmərəli həyata keçirilməsi ... arzusunda olaraq və bu məqsədlə də həmin Konvensiyada nəzərdə tutulanlardan daha ətraflı tədbirlərin işlənib hazırlanmasının əhəmiyyətini qəbul edərək,

Bundan əlavə, məcburi əməyin köləliyə analoji hala çevrilməsinin qarşısının alınmasının vacibliyini nəzərə alaraq...”

138. 1-ci maddə köləliyin tərifini aşağıdakı qaydada verir:

“barəsində mülkiyyət hüququna aid bəzi, yaxud bütün səlahiyyətlərin həyata keçirildiyi şəxsin statusu və ya vəziyyəti”.

139. 2-ci maddəyə əsasən, iştirakçı tərəflər qul ticarətinin qarşısını almaq və ona qarşı mübarizə aparmaq və köləliyin bütün formalarının tədricən və mümkün qədər tez bir zamanda ləğv edilməsi barədə öhdəlik qəbul edirlər.

140. 5-ci maddə məcburi və ya icbari əmək şərtlərinə aiddir və inter alia, təsbit edir ki:

“Konvensiyanın Tərəfləri məcburi və ya icbari əməyə məcbur edilmənin faciəvi nəticələri ola biləcəyini qəbul edir və hər biri öz suverenliyi, yurisdiksiyası, müdafiəsi, suveren hakimiyyəti və ya himayəsində olan ərazi ilə əlaqədar məcburi və ya icbari əməyin köləliyə analoji hallara çevrilməsinin qarşısını almaq üçün bütün zəruri tədbirləri görmək haqqında öhdəlik götürürlər.”

141. 6-cı maddə Köləlik haqqında Konvensiyanın məqsədlərinin həyata keçirilməsi nöqteyi-nəzərindən, qanunvericilikləri qanun pozuntularının cəzalandırılmasına dair qüvvəyə minmiş müddəalara cavab verməyən Dövlətlərdən belə qanun pozuntuları ilə əlaqədar ciddi cəzaların tətbiq edilməsi məqsədilə zəruri tədbirlərin görülməsini tələb edir.

2. Keçmiş Yuqoslaviya üzrə Beynəlxalq Cinayət Tribunalının presedent-hüququ

142. Köləliyə cinsi istismar məqsədilə insanlıq əleyhinə olan bir cinayət kimi baxıldığı birinci işdə — Prokuror Kunarak, Vukoviç və Kovaka qarşı 12 iyun 2002-ci il tarixli işdə Yuqoslaviya üzrə Beynəlxalq Cinayət Tribunalı müşahidə etmişdir ki:

“117. ...Köləlik haqqında 1926-cı il tarixli Konvensiyada tərifi verilən və çox vaxt “qul əməyi” adlandırılan ənənəvi köləlik anlayışı mülkiyyət hüququna dair hər hansı və bütün səlahiyyətlərin həyata keçirilməsinə əsaslanan müxtəlif müasir köləlik formalarını əhatə edən səviyyəyə gəlmişdir. Bu müxtəlif müasir köləlik formalarında qurban “qul əməyi” ilə əlaqəli ifrat mülkiyyət hüquqlarının həyata keçirilməsinə məruz qalmır, lakin mülkiyyət hüququna aid edilən istənilən və bütün səlahiyyətlərdən istifadənin nəticəsində hüquqi qabiliyyətin bir növ məhvi baş verir; “qul əməyi” halında hüquqi qabiliyyətin məhvolma dərəcəsi daha yüksəkdir, amma fərqli dərəcələrdən biridir...”

143. Belə nəticəyə gəlinir ki:

“119. ... xüsusi bir halın köləlik forması olub-olmaması, “bir kəsin hərəkətinə nəzarət, fiziki şəraitə nəzarət, psixoloji nəzarət, qaçmanın qarşısını almaq və ya tutub saxlamaq üçün görülən tədbirlər, zorakılıq, zorakılıqla hədələmə və ya məcburetmə, müstəsnalığın davam etdirilməsi və möhkəmləndirilməsi, qəddar rəftar və təhqirə məruz qoyma, cinsi istismar və məcburi əmək [daxil olmaqla], belə köləlik faktorları və ya xüsusiyyətlərinin istifadəsindən asılıdır. Nəticə etibarilə, əsas ideya daxilində dərk edilən köləliyin bütün müasir formalarının tamamilə aradan qaldırılması mümkün deyil...”

3. Roma Nizamnaməsi

144. 01 iyul 2002-ci il tarixdə qüvvəyə minmiş Beynəlxalq Cinayət Tribunalı haqqında Nizamnamənin (“Roma Nizamnaməsi”) 7-ci maddəsinin 1-ci bəndinin “c” yarımbəndində müəyyən edilir ki, “köləlik” anlayışı:

“şəxs barəsində mülkiyyət hüququna dair istənilən və bütün səlahiyyətlərin həyata keçirilməsini bildirir və belə hüquqdan insan alveri, xüsusilə, qadın və uşaq alverində istifadəni də nəzərdə tutur.”

145. Kipr 15 oktyabr 1998-ci ildə Roma Nizamnaməsini imzalamış və 07 mart 2002-ci ildə ratifikasiya etmişdir. Rusiya Roma Nizamnaməsini 13 sentyabr 2000-ci ildə imzalamış, lakin ratifikasiya etməmişdir.

B. İnsan alveri

1. İnsan alverinə dair əvvəlki sazişlər

146. İnsan alverinin qarşısını almaq üçün ilk beynəlxalq sənəd olan Ağ kölələrin alverinin qarşısının alınması üzrə Beynəlxalq Saziş 1904-cü ildə qəbul edilmişdir. Bundan sonra 1910-cu ildə Ağ kölələrin alverinin qarşısının alınması üzrə Beynəlxalq Konvensiya qəbul edilmişdir. Sonralar, 1921-ci ildə Millətlər Liqası 1933-cü il tarixli Yetkinlik yaşına çatmış qadınların alverinin qarşısının alınması üzrə Beynəlxalq Konvensiya ilə təsdiq olunmuş Qadın və Uşaq alverinin qarşısının alınması üzrə Beynəlxalq Konvensiyanı qəbul etmişdir. İnsan alveri və digər şəxslərin fahişəliyinin istismarının qarşısının alınması üzrə 1949-cu il tarixli Konvensiyaya əsasən əvvəlki sənədlər Birləşmiş Millətlər Təşkilatının himayəsi altına keçmişdir.

2. Qadınlara qarşı hər növ ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması üzrə Konvensiya

147. Qadınlara qarşı hər növ ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması üzrə Konvensiya (QNAAK) 1979-cu ildə BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən qəbul edilmişdir. Rusiya QNAAK-ı 23 yanvar 1981-ci il tarixdə ratifikasiya etmiş, Kipr isə ona 23 iyul 1985-ci il tarixdə qoşulmuşdur.

148. QNAAK-ın 6-cı bəndinə əsasən:

“Üzv Dövlətlər bütün növ qadın alveri və qadın fahişəliyinin istismarının qarşısını almaq məqsədilə bütün müvafiq tədbirləri, o cümlədən qanunverici tədbirlər görməlidir.”

Palermo Protokolu

149. 2000-ci il tarixli Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı Konvensiyasını tamamlayan, İnsan alverinin, xüsusən qadın və uşaq alverinin qarşısının alınması, aradan qaldırılması və cəzalandırılması haqqında Protokol (“Palermo Protokolu”) Kipr tərəfindən 12 dekabr 2000-ci il, Rusiya tərəfindən isə 16 dekabr 2000-ci il tarixdə imzalanmışdır. Protokol onlar tərəfindən müvafiq olaraq 26 may 2004-cü il və 6 avqust 2003-cü il tarixlərdə ratifikasiya edilmişdir. Onun preambulasına əsasən aşağıdakılar qeyd edilir:

“insan alverinin, xüsusən qadın və uşaq alverinin qarşısının alınması üzrə səmərəli tədbirlərin görülməsinə və onunla mübarizə aparmaq üçün mənşə, tranzit və təyinat ölkələrində bu cür alverin qarşısının alınmasına, bununla məşğul olan şəxslərin cəzalandırılmasına və bu cür alverin qurbanlarının müdafiəsinə, o cümlədən onların beynəlxalq səviyyədə tanınmış insan hüquqlarının müdafiəsinə yönələn tədbirləri özündə əks etdirən hərtərəfli beynəlxalq yanaşmanın zəruriliyini bəyan edərək,”

150. 3-cü maddənin “a” yarımbəndi “İnsan alverini” aşağıdakı kimi müəyyən edir:

“güc tətbiq etmək hədəsi ilə və ya güc tətbiq etməklə və ya məcburetmə, oğurlama, dələduzluq, aldatma, hakimiyyətdən və ya vəziyyətin zəifliyindən sui-istifadə etməklə, yaxud da digər şəxsə nəzarət edən şəxsin razılığını almaq üçün ödəniş və ya mənfəət şəklində rüşvət verməklə, insanların istismar məqsədilə cəlb edilməsi, daşınması, təhvil verilməsi, gizlədilməsi və ya alınması başa düşülür. İstismar ən azı digər şəxslərin fahişəliyinin istismarını və ya cinsi istismarın digər formalarını, icbari əməyi və ya xidmətləri, köləliyi, köləliyə bənzər adətləri, asılılıq vəziyyətini və ya orqanların çıxarılmasını nəzərdə tutur.”

151. 3-cü maddənin “b” yarımbəndi müəyyən edir ki, “a” yarımbəndində göstərilən təsir vasitələrindən hər hansı biri istifadə edilmişdirsə, insan alveri qurbanının planlaşdırılmış istismara razılığı nəzərə alınmır.

152. 5-ci maddə Dövlətlərin üzərinə aşağıdakı öhdəlikləri qoyur:

“bu Protokolun 3-cü maddəsində göstərilən əməlləri, onlar qəsdən törədildikdə, cinayət qanunu ilə cəzalandırılan əməl kimi tanımaq üçün zəruri qanunverici və digər tədbirlər görür.”

153. İnsan alveri qurbanlarına yardım və onların müdafiə olunması məsələsi 6-cı maddədə nəzərdə tutulur. O, müvafiq hallarda aşağıdakıların yerinə yetirilməsini müəyyən edir:

“2. Hər bir İştirakçı dövlət təmin edir ki, onun daxili hüquqi və ya inzibati sistemi insan alveri qurbanlarına lazım gəldikdə:

a. müvafiq məhkəmə və inzibati araşdırma haqqında məlumatın təqdim edilməsinə;

b. müdafiənin hüquqlarına xələl gətirməyən, müvafiq cinayət icraatı mərhələlərində cinayəti törətmiş şəxslər barəsində onların fikir və qorxularının izah edilməsinə və baxılmasına imkan verən yardımın göstərilməsini mümkün edən tədbirləri nəzərdə tutsun.

3. Hər bir İştirakçı dövlət insan alveri qurbanlarının fiziki, psixoloji və sosial reabilitasiyasının təmin edilməsi üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi mümkünlüyünü nəzərdən keçirir...

5. Hər bir İştirakçı dövlət insan alveri qurbanlarının öz ərazisində olan müddət ərzində fiziki təhlükəsizliyini təmin etməyə çalışır.”

154. İnsan alverinin qarşısının alınması haqqında 9-cu maddəyə əsasən:

“1. İştirakçı dövlətlər birgə əsaslarla:

a. insan alverinin qarşısının alınması və onunla mübarizə; və

b. insan alveri qurbanlarının, xüsusilə də qadınların və uşaqların yenidən qurbana çevrilməkdən (reviktimizasiyadan) müdafiə olunması məqsədilə siyasət, proqramlar və digər tədbirlər işləyib hazırlayır və tətbiq edirlər.

2. İştirakçı dövlətlər insan alverinin qarşısının alınmasına və onunla mübarizəyə yönələn tədqiqatların keçirilməsi, informasiya kampaniyalarının, o cümlədən həmin kampaniyaların kütləvi informasiya vasitələrində keçirilməsi, eləcə də sosial-iqtisadi təşəbbüslərin həyata keçirilməsi kimi tədbirlərin görülməsinə çalışırlar.

Bu maddəyə uyğun olaraq işlənib hazırlanan və qəbul edilən siyasət, proqramlar və digər tədbirlər lazımi hallarda qeyri-hökumət təşkilatları, digər müvafiq təşkilatlar və vətəndaş cəmiyyətinin digər elementləri ilə əməkdaşlığı özündə əks etdirə bilər.

4. İştirakçı dövlətlər insan alveri nöqteyi-nəzərindən insanların, xüsusilə də qadın və uşaqların zəifliyini şərtləndirən yoxsulluq, inkişafın aşağı səviyyədə olması və bərabər imkanların olmaması kimi amillərin təsirinin azaldılmasına yönələn tədbirlər qəbul edir və ya təkmilləşdirirlər, o cümlədən bunları ikitərəfli və ya çoxtərəfli əməkdaşlıqla həyata keçirirlər.

5. İştirakçı dövlətlər insanların, xüsusilə də qadın və uşaqların istismarına (onun bütün təzahürlərinə — çünki, bu, insan alverinə gətirib çıxarır) səbəb olan tələbata qarşı yönələn, məsələn, təhsil və mədəniyyət sahələrində və ya sosial sahələrdə qanunverici və ya digər tədbirlər qəbul edir və ya təkmilləşdirirlər, o cümlədən bunları ikitərəfli və ya çoxtərəfli əməkdaşlıqla həyata keçirirlər.”

155. 10-cu maddə müvafiq orqanlar arasında səmərəli şəkildə məlumatın mübadilə edilməsi və hüquq-mühafizə və miqrasiya orqanlarının kadrlarının təlimi tələbini vurğulayır. Maddə, mümkün olan hallarda, aşağıdakıların yerinə yetirilməsi zərurətini müəyyən edir:

“1. İştirakçı dövlətlərin hüquq mühafizə, miqrasiya və ya digər müvafiq orqanları lazım gəldikdə öz daxili qanunvericiliklərinə uyğun olaraq aşağıda göstərilənləri müəyyən etmək üçün bir-biri ilə məlumat mübadiləsi vasitəsilə əməkdaşlıq edirlər:

...

(c) insan alveri məqsədilə mütəşəkkil cinayətkar qrupların istifadə etdiyi vasitələri və üsulları, o cümlədən qurbanların cəlb edilməsi və daşınması, bu cür alverlə məşğul olan qruplar və ayrı-ayrı şəxslər arasında marşrutları və əlaqələri, habelə bu cür qrupların daxilində olan əlaqələri və onların aşkar edilməsi üçün mümkün tədbirləri.

2. İştirakçı dövlətlər hüquq mühafizə, miqrasiya və digər müvafiq orqanların əməkdaşlarının insan alverinin qarşısının alınması məsələlərinə dair hazırlığını təmin edir və ya təkmilləşdirir. Göstərilən hazırlıq bu cür alverin qarşısının alınması üsullarına, həmin alverlə məşğul olan şəxslərin cinayət təqibinə və qurbanların hüquqlarının müdafiəsinə, o cümlədən qurbanların belə alverlə məşğul olan şəxslərdən müdafiəsinə yönəlməlidir. Hazırlıq zamanı, həmçinin insan hüquqlarına riayət olunması vacibliyi, uşaq və gender (cins) problemləri nəzərə alınmalıdır, hazırlıq qeyri-hökumət təşkilatları, digər müvafiq təşkilatlar və vətəndaş cəmiyyətinin digər elementləri ilə əməkdaşlığa yardım etməlidir.”

4. İnsan alveri ilə mübarizə üçün Avropa Birliyinin Tədbiri

156. Avropa Birliyi Komissiyası insan alverinə qarşı mübarizə haqqında Çərçivə Qərar qəbul etmişdir (2002/JHA/629 saylı 19 iyul 2002-ci il tarixli Çərçivə Qərarı). O, Üzv Dövlətlərin cinayət hüququnda cinayət, cərimələr (cəza), yurisdiksiya və məhkəmə təqibi, qurbanların müdafiəsi və onlara yardım anlayışlarının təriflərinin uyğunlaşdırılması üçün tədbirlərin görülməsini nəzərdə tutur.

157. 2000-ci ildə Komissiya insan alverinə qarşı mübarizə və onun qarşısının alınması işində qabaqcıl təcrübə, standart və prosedurlarla bağlı tədbirlər planı qəbul etmişdir (OJ C 311/1 saylı 9.12.2005 tarixli). Tədbirlər planı Üzv Dövlətlər, Komissiya və digər AB orqanları tərəfindən AB tədbirlərinin uzlaşdırılması, problemin müəyyən olunması, insan alverinin qarşısının alınması, tələbatın azaldılması, insan alveri hallarının araşdırılması və məhkəmə vasitəsilə təqib edilməsi, insan alveri qurbanlarının müdafiəsi və onlara yardım, ölkəyə qaytarılması və reinteqrasiyası (təkrarən vətəndaşlıq alması) və xarici əlaqələri özündə cəmləşdirən addımların atılmasını təklif edir.

5. Avropa Şurasının insan alverinə qarşı ümumi tədbiri

158. Son illər Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsi insanların cinsi istismar məqsədilə alverinə qarşı üç hüquqi sənəd qəbul etmişdir: Nazirlər Komitəsinin üzv dövlətlərə insanların cinsi istismar məqsədilə alverinə qarşı tədbirlərin görülməsi haqqında № R (2000) 11 saylı Tövsiyəsi; Nazirlər Komitəsinin üzv dövlətlərə uşaqların cinsi istismardan müdafiə olunması haqqında № Rec (2001) 16 saylı Tövsiyəsi; Nazirlər Komitəsinin üzv dövlətlərə qadınların zorakılıqdan müdafiə olunması haqqında № Rec (2005) 5 saylı Tövsiyəsi. Həmin üç sənəd, inter alia, təriflər, ümumi tədbirlər, metodoloji və tədbir çərçivəsi, önləyici tədbirlər və müdafiə, cinayət hüququ sahəsində tədbirlər, hüquqi əməkdaşlıq və beynəlxalq əməkdaşlıq və tədbirlərin uzlaşdırılması məqsədilə tədbirləri özündə cəmləşdirən pan-Avropa (bütün Avropa ölkələrini əhatə edən) strategiyanı təklif edir.

159. Avropa Şurasının Parlament Assambleyası bu sahədə, həmçinin bir neçə sənəd qəbul etmişdir: Avropa Şurasının üzv Dövlətlərində qadınların alveri və məcburi fahişəliyinə dair 1325 saylı (1995) Tövsiyə; Avropada qadınlara qarşı zorakılığa dair 1450 saylı (2000) Tövsiyə; Ev köləliyinə dair 1523 saylı (2001) Tövsiyə; Şərqi Avropa marşrutuna son qoymaq məqsədilə Moldovanın nümunəsi əsasında həddi-büluğa çatmamış uşaqların alveri əleyhinə kampaniyaya dair 1526 saylı (2001) Tövsiyə; Qadınların alveri əleyhinə kampaniyaya dair 1545 saylı (2002) Tövsiyə; Qadın alveri və fahişəliyi ilə bağlı miqrasiyaya dair 1610 saylı (2003) Tövsiyə və Ev şəraitində köləlik barədə 1663 (2004) saylı Tövsiyə: Köləlik, au pairs (yaşayış yeri, yemək və pul üçün ev işini görən xarici qadın) və “kataloqla gəlinlərə” dair 1663 saylı (2004) Tövsiyə.

6. İnsan alverinə qarşı Tədbir haqqında Avropa Şurasının Konvensiyası, CETS № 197, May 2005-ci il

160. İnsan alverinə qarşı Tədbir haqqında Avropa Şurasının Konvensiyası (“İnsan Alverinə qarşı Konvensiya”) Kipr tərəfindən 16 may 2005-ci il tarixdə imzalanmış və 24 oktyabr 2007-ci ildə ratifikasiya olunmuşdur. O, Kiprə münasibətdə 01 fevral 2008-ci il tarixdə qüvvəyə minmişdir. Rusiya Konvensiyanı hələ imzalamaq üzrədir. Ümumilikdə, Avropa Şurasının 41 Üzv Dövləti İnsan Alverinə qarşı Konvensiyanı imzalamış, daha 26 Üzv Dövlət isə onu ratifikasiya etmişdir.

161. İnsan Alverinə qarşı Konvensiyaya əlavə edilən İzahedici məruzə vurğulayır ki, insan alveri bu gün Avropada insan hüquqları və başlıca dəyərlərini təhlükə altına qoyan böyük bir problemdir. Məruzədə bu cür davam edilir:

“Qurbanlarını cinayətə vadar etməklə, insan alveri bütün dünyada yayılmış olan qədim qul alverinin müasir formasıdır. O, insanlarla satıla və ya satın alına bilən mal kimi rəftar edir və onları, adətən fahişəlik sahəsində, həmçinin kənd təsərrüfatı, yaxud rəsmi və ya qeyri-rəsmi ağır əmək tələb edən müəssisələrdə cüzi ödənişlə, yaxud tamamilə pulsuz işləməyə macbur edir. İnsan alverinin daha çox müəyyən olunan qurbanları qadınlar olurlar, lakin kişilər də bəzən insan alverinin qurbanlarına çevrilə bilərlər. Bundan başqa, qurbanlardan çoxu gənc, bəzən uşaq yaşında olurlar. Onların hamısı acından ölməmək üçün pul qazanmağa çalışırlar və nəticədə həyatları istismar və acgözlük qurbanına çevrilir.

Effektiv olmaq üçün insan alveri ilə mübarizə strategiyası önləyici tədbirlər, qurbanların insan hüquqlarının qorunması və insan alverçilərinin məhkəmə təqibini özündə cəmləşdirən çoxsahəli mövqe qəbul etməli və eyni zamanda müvafiq yerli qanunları bir-birinə uyğunlaşdırmalı və həmin qanunların müntəzəm və effektiv şəkildə tətbiq olunmasını təmin etməlidir.”

162. Bu preambulada İnsan Alverinə qarşı Konvensiya, inter alia, aşağıdakıları da bəyan edir:

“Nəzərə alaraq ki, insan alveri insan hüquqlarının pozulması və insan ləyaqətinin alçaldılmasını və şəxsiyyətin toxunulmazlığının pozulmasını təşkil edir;

Nəzərə alaraq ki, insan alveri onun qurbanları üçün köləliklə nəticələnə bilər;

Nəzərə alaraq ki, qurbanların hüquqlarına hörmət, onların müdafiəsi və insan alverinə qarşı mübarizə tədbiri ən vacib vəzifələrdən biri olmalıdır;

...”

163. 1-ci maddə müəyyən edir ki, İnsan Alverinə qarşı Konvensiyanın məqsədi insan alverinin qarşısının alınması və onunla mübarizənin aparılması, insan alverinin qurbanlarının insan hüquqlarının qorunması, qurban və şahidlərin müdafiəsi və onlara yardımın göstərilməsinə dair hərtərəfli sistemin işlənib hazırlanması və insan alverinin effektiv istintaqı və məhkəmə təqibindən ibarətdir.

164. 4-cü maddənin “a” yarımbəndi Palermo Protokolunun insan alveri tərifini qəbul edir və 6-cı maddənın “b” yarımbəndi insan alveri qurbanının istismara razı olub-olmadığı haqqında şərtin əhəmiyyətsiz olduğunu bir daha təkrar edir (baxın, yuxarıda 150-151-ci paraqraflar).

165. 5-ci maddə Dövlətləri insan alverinin qarşısını almağa çağırır və, inter alia, aşağıdakıları müəyyən edir:

“1. Hər bir Tərəf insan alverinin qarşısının alınması və onunla mübarizə aparılması üçün cavabdeh olan müxtəlif orqanlar arasında milli koordinasiyanın qurulması və ya möhkəmləndirilməsi üçün tədbirlər görməlidir.

2. Hər bir Tərəf insan alverinin qarşısını almaq üçün araşdırma, məlumatlandırma, maarifləndirmə və təhsil kampaniyaları, sosial və iqtisadi təşəbbüslər və treninq proqramları (xüsusilə də, insan alverinə qarşı həssas ola bilən qruplar və insan alveri məsələləri ilə məşğul olan mütəxəssislər üçün) vasitəsilə təsirli siyasət və proqramlar yaratmalı və/ya onları möhkəmləndirməlidir.

...”

166. 6-cı maddə Dövlətlərdən insan alveri üçün zəmin yaradan tələbatı azaltmaq məqsədilə tədbirlər görməyi tələb edir və müvafiq hallarda aşağıdakıları müəyyən edir:

“İnsan, xüsusilə də qadın və uşaqların hər növ istismarı üçün zəmin yaradan və insan alverinə gətirib çıxaran tələbatı azaltmaq məqsədilə bütün Tərəflər qanunverici, təhsil, mədəni və digər tədbirlər görməli, yaxud onları möhkəmləndirməlidir, o cümlədən:

a. qabaqcıl təcrübə, üsul və strategiyaları araşdırmaq;

b. tələbatın insan alverinin ən əsas səbəbi kimi müəyyən olunmasında kütləvi informasiya vasitələri və vətəndaş cəmiyyətinin məsuliyyəti və rolu haqqında biliklərin artırılması;

c. müvafiq surətdə, inter alia, dövlət orqanları və yüksək rütbəli məmurları cəlb etməklə, məlumatlandırma kampaniyalarının aparılması;

...”

167. 10-cu maddə treninq və əməkdaşlığa dair tədbirləri təsvir edir və aşağıdakıları müəyyən edir:

“1. Hər bir Tərəf öz müvafiq orqanlarına insan alverinin qarşısının alınması və onunla mübarizə, qurbanların, o cümlədən uşaqların müəyyən olunması və onlara yardım göstərilməsi işində səriştəli olan və treninq keçmiş şəxslər ayırmalı və təmin etməlidir ki, müxtəlif dövlət orqanları həm bir-biri ilə, həm də müxtəlif yardım təşkilatları ilə əməkdaşlıq etsin, belə ki, insan alveri qurbanları, qadın və uşaq qurbanların xüsusi vəziyyətini nəzərə alan münasib prosedur vasitəsilə müəyyən edilə bilsin...

2. Hər bir Tərəf başqa Tərəflər və əlaqədar yardım təşkilatları ilə əməkdaşlıqda qurbanları müəyyən etmək üçün lazım ola biləcək qanunverici və digər tədbirləri qəbul etməlidir. Hər bir Tərəf təmin etməlidir ki, müvafiq orqanların hər hansı bir şəxsin insan alveri qurbanı olduğunu düşünməyə əsası varsa, həmin şəxs Konvensiyanın 18-ci maddəsində sözügedən cinayət qurbanının müəyyən olunması prosesi müvafiq orqanlar tərəfindən başa çatdırılmayınca, ölkədən xaric edilə bilməsin və bundan başqa, təmin etməlidir ki, həmin şəxs 12-ci maddənin 1 və 2-ci bəndlərində müəyyən olunan yardımı alsın.

...”

168. 12-ci maddə müəyyən edir ki,

“1. Hər bir Tərəf qurbanlara fiziki, psixoloji və sosial cəhətdən bərpa olunmaqda yardım etmək üçün lazım olan qanunverici və digər tədbirləri qəbul etməlidir...

2. Hər bir Tərəf qurbanların təhlükəsizlik və müdafiə tələbatlarını lazımi şəkildə nəzərə almalıdır.

...”

169. 18-dən 21-ci maddəyə kimi müəyyən olunan şərtlər Dövlətlərdən aşağıdakı hərəkətləri cinayət hesab etməyi tələb edir:

“18. Hər bir Tərəf bu Konvensiyanın 4-cü maddəsində sözügedən hərəkətlərin, onlar bilərəkdən törədildiyi halda, cinayət hesab olunması üçün qanunverici və digər tədbirlərin qəbul edilməsini təmin etməlidir.

19. Hər bir Tərəf öz daxili qanunlarına əsasən, bu Konvensiyanın 4-cü maddəsinin “a” yarımbəndində müəyyən olunduğu kimi, hər hansı şəxsin insan alveri qurbanı olduğunu bilərək ondan istismar obyekti kimi istifadə edilməsinin cinayət hesab olunması üçün lazım olan qanunverici və digər tədbirlərin qəbul edilməsi məsələsini nəzərdən keçirməlidir.

20. Hər bir Tərəf aşağıda müəyyən olunan hərəkətlərin, onlar bilərəkdən törədildikdə və insan alverinə imkan yaratmaq məqsədi daşıdıqda, cinayət hesab olunması üçün qanunverici və digər tədbirlərin qəbul edilməsini təmin etməlidir:

a. səfər və ya şəxsiyyət sənədlərinin saxtalaşdırılması;

b. bu cür sənədin əldə olunması və ya təmin edilməsi;

c. başqa şəxsin səfər və ya şəxsiyyət sənədinin saxlanması, alınması, gizlədilməsi, korlanması və ya məhv edilməsi.

21(1). Hər bir Tərəf bu Konvensiyanın 18 və 20-ci maddələrində sözügedən hərəkətlərin hər hansının bilərəkdən törədilməsinin və ya onların törədilməsinə bilərəkdən sövq edilməsinin cinayət hesab olunması üçün qanunverici və digər tədbirlərin qəbul edilməsini təmin etməlidir.

(2). Hər bir Tərəf bu Konvensiyanın 18 və 20-ci maddələrinin “a” bəndində müəyyən olunan hərəkətlərin bilərəkdən törədilməsinə cəhd edilməsinin cinayət hesab olunması üçün qanunverici və digər tədbirlərin qəbul edilməsini təmin etməlidir.”

170. 23-cü maddə Dövlətlərdən 18-ci maddədən başlayaraq 21-ci maddəyə kimi müəyyən olunan cinayət əməllərinin effektiv və mütənasib sanksiyalarla cəzalandırıla bilməsi üçün lazım olan qanunverici və digər tədbirləri qəbul etməsini tələb edir. 18-ci maddəyə əsasən müəyyən olunan cinayət əməlləri ilə bağlı bu cür sanksiyalar ekstradisiyaya gətirib çıxaran azadlıqdan məhrum olma kimi cəzanı daxil etməlidir.

27-ci maddəyə əsasən, Dövlətlər təmin etməlidir ki, ən azı cinayət onun ərazisi və ya ərazisinin bir hissəsində törədildiyi halda, İnsan Alverinə qarşı Konvensiya ilə müəyyən olunan cinayətlərin istintaqı və məhkəmə təqibi qurban tərəfindən verilən məlumat, yaxud onun ittihamından asılı olmasın. Bundan başqa, Dövlətlər təmin etməlidir ki, öz yaşadıqları Dövlətlərin ərazisində yox, digər Dövlətin ərazisində törədilən cinayət qurbanları öz yaşadıqları Dövlətlərin əlaqədar orqanlarına şikayət verə bilsinlər. Qurbanların yaşadıqları Dövlət ləngitmədən şikayəti cinayətin törədildiyi Dövlətin əlaqədar orqanına göndərməli və orada şikayətə cinayətin törədildiyi Dövlətin daxili qanunlarına əsasən baxılmalıdır.

172. 31-ci maddənin 1-ci bəndi yurisdiksiya məsələsinə aiddir və İnsan Alverinə qarşı Konvensiyaya əsasən müəyyən olunmuş hər hansı cinayət üzərində, cinayətin aşağıda sadalanan şərtlərlə törədildiyi halda, yurisdiksiyanın təyin olunması üçün qanunverici və digər tədbirlərin qəbul edilməsini Dövlətlərdən tələb edir:

“a. onun ərazisində törədilmişdir; yaxud

d. əgər cinayət onun törədildiyi yerin cinayət qanunvericiliyinə əsasən cəzalandırılmalıdırsa, yaxud cinayət hər hansı Dövlətin ərazi yurisdiksiyasından kənarda törədildiyi halda, onun hər hansı vətəndaşı, yaxud ərazisində daimi yaşayış yeri olan vətəndaşlığı olmayan şəxs tərəfindən törədilmişdirsə;

e. onun vətəndaşlarından birinə qarşı törədilmişdir.”

173. Dövlətlər 31-ci maddənin 1-ci bəndinin “d” və “e” yarımbəndlərində sözügedən yurisdiksiya qaydalarını tətbiq etməmək, yaxud xüsusi hallarda və ya xüsusi şəraitdə tətbiq etmək hüququna malikdir.

174. 32-ci maddə Dövlətlərdən aşağıda sadalanan məqsədlərlə bu Konvensiyanın müddəalarına əsasən və müvafiq beynəlxalq və yerli sənədlərin şərtlərini tətbiq etməklə, mümkün qədər bir-biri ilə əməkdaşlıq etməyi tələb edir:

“ - insan alverinin qarşısını almaq və onunla mübarizə aparmaq;

-qurbanlara müdafiə və yardım təmin etmək;

-bu Konvensiyaya əsasən müəyyən olunmuş cinayətlərin istintaqı və məhkəmə təqibi.”