İntellektual-Elektron Kitabxananın təqdimatında
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 62 62 Quran səsli mürəkkəb Xəttalıq uzunmüddətli məşq tələb edən bir sənətdir. Tələbənin bacarığından asılı olaraq tədris prossesi dörd- səkkiz il çəkir. Lakin məşq bununla bitmirdi. Hətta ustad xəttat olandan sonra da gündəlik məşqlərə fasilə verməmək, heç olmasa dörd saat yazmaq tövsiyyə olunurdu. Gündə iki səhifə yazmaq böyük ustalıq əlaməti hesab olunurdu. Bundan başqa yazının keyfiyyəti iş avadanlığından, konkret olaraq mürəkkəbin, qamış qələmin, kağızın və s. keyfiyyətindən də asılı idi. Şərq xəttatlarının bir çox klassik Avropa rəssamları kimi mürəkkəblərini, qələmlərini kağızlarını öz əlinə, yazı üslubuna uyğun düzəldirdilər. Misalçün, çox sürətlə yazan xəttatlar tez quruyan, qatı mürəkkəbə üstünlük verirdilər. Lakin sürəti aşağı olan, hələ təzə məşq edənlərçün duru mürəkkəb düzəldilirdi, çünki qatı mürəkkəb qələmdə çox qalanda quryurdu, həm də duru murəkkəb gec quruduğundan səhv yazılanda kağızdan silmək də asan olurdu. Bundan savayı təzə məşq edənlərçün hazırlanan kağızı da bir qədər çox www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 63 63 63 cilalayırdılar ki, hamar olsun, mürəkkəbi tez özünə çəkməsin, yazıda xəta olarsa, silmək mümkün olsun. Qeyd edək ki, şərqdə pozandan istifadə olunmurdu. Yazıdakı xətanı aradan qaldırmaqçün xəttatlar, katibələr mürəkkəbi dilləriylə silərdilər. Xəttatın ustalıq səviyyəisni yoxlamaqçün adətən dilinə baxardılar. Əgər dilində mürəkkəb qarasının izi olardısa, deməli bu xəttat səhvlərə çox yol verir, sənəti hələ təkmilləşməyib. Onu da qeyd edək ki, o vaxtlar saray sui-qəsdlərində zəhərli mürəkkəblərdən çox istifadə olunurdu. Şərq xəttalığının maraqlı cəhətlərindən biri də gördüyü işin mahiyyətindən asılı olaraq, iş alətlərinin, avadanlığın seçilməsi idi. Misalçün, adi yazışma, sənədləşmə üçün istifadə olunan alətləri , kağızı, mürəkkəbi Quran yazılarkən istifadə etmirdilər. Bunun üçün xüsusi kağız , mürəkkəb düzəldilərdi. O vaxtlar, məsçiddlər yağ çıraqlarıyla işıqlandırılarkən çıraqların divara otuzdulumasüyçün düzəldilər oyuqlardan kiçik tüstüçəkənlər qurulurdu. Oyuqlarün üst tərəfindən başlanan ensiz borular məsçidlərin damında tikilmiş xüsusi otağa aparıb çıxarırdı. Beləliklə çırağlar yananda tüstü bu borular vasitəsiylə sovrulur, həmin otağa yığılır www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 64 64 və buradakı kiçik bacadan havaya çıxırdı. Təbii ki, bu otağın divarları hisdən qapqara olardı. Həftədə bir dəfə ustalar gəlib divarlarda qalın qat əmələ gətirən hisi qaşıyıb aparar və mürəkkəb düzəltməkçün istifadə edərdilər. Hesab olunurdu ki, bu mürəkkəb məsçidlərdə oxunan allah kəlamını öz içinə çəkib. Quranın üzü köçürülərkən məhz bu mürəkkəbdən istifadə edilərdi. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 65 65 65 Qələm qəbristanlığı Qələmlərin hazırlanmasının da xüsusi qaydaları var idi. Hər xətt növü üçün məxsusi qələmlər yonulardı. Ümumilikdə şərq xəttaları qələmə xüsusi qayğıları ilə seçilərdilər. Misalçün, çox işləndiyindən istifadəyə yararsız hala düşmüş qələmləri heç vaxt hara gəldi tullamazdılar, həyətin, bağçanın təmiz yerində torpağı azca qazıyıb qələmi orada basdırardılar. Səfəvilər dövrünün məşhur xəttatı Mirəli Gilaninin ölümündən sonra həyətəndə təmir işləri aparılarkən, ustalar torpağın hansı hissəsini bel vururdularsa, yerdən qələm qalıqları çıxırmış. Müasirlərinin biri, xətattın həyətini «qələm qəbristanlığı»na bənzətmişdi. Darısaq şəhərdə yaşayan məşhur xəttat Mirəli Təbrizi isə qələmləri bu cür «dəfn etmək» imkanından məhrum olduğundan onları evinin çardağına yığırmış. Tələbələrinin sözünə görə, onun çardağında on mindən çox qamış qələm qalığı varmış. www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi İlqar Fəhmi Qədim miniatür və xəttatlıq sənəti. Bakı tarixindən kollaj 66 66 Ürəkdən qələmə, qələmdən kağıza Xəttalığı adi katiblikdən fərqləndirən cəhət yazının sadəcə əl işi yox, həm də ruhla, qəlblə, təxəyyüllə və psixoloji əhval ruhiyyə ilə bağlı olması idi. Usta sənətkarlar xəttə baxan kimi qələm sahibinin yaşını, cəmiyyətdəki sosial statusunu, hansı ruhani vəziyyətdə olduğunu, sevindiyini, kədərləndiyini və bir çox başqa detalları dəqiq müəyyən edə bilirdilər. Misalçün, məşhur Herat xəttatı Seyid Rza ona şah tərəfindən hədiyyə olunan təzkirəni bir müddət vərəqləyəndən sonra demişdi ki, xəttat bu kitabı yazmağa başlayanda subay olub, otuzuncu səhifədən sonra evlənib, yetmiş dördüncü səhifədə isə övladı dünyaya gəlib. (Xatırladaq ki, bir kitabın yazılması o vaxtlar aylarla, hətta illərlə vaxt aparırdı). İndi hamımıza çox adi görünən bir kitab o dövrlərdə onlarla sənətakarın əlindən keçirdi. Kağız bişirilirdi, kəsilib vərəq halına salınırdı, bir müddət möhrə (cilalamaq üçün istifadə olunan hamar dairəvi daş) ilə cilalanırdı, xəttat yazıları yazırdı, ləvvah səhifələrin Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|